زرگر: مهندسی و تحریم انتخابات پارلمانی توسط بارزانی/ احتمال خیزش داعش در دیالی/ تعدیل خودمختاری اقلیم از سوی بغداد

«علی‌اصغر زرگر» کارشناس مسائل بین‌الملل در تشریح آخرین وقایع اتفاق افتاده در کرکوک و اقلیم کردستان عراق در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا اظهار کرد: پرونده اقلیم کردستان و تشریح وقایعی که از ابتدای هفته جاری در کرکوک، اربیل، سلیمانیه و بغداد اتفاق افتاده است، به صورت زنجیروار و با شتاب زیادی در حال سپری شدن هستند اما به نظر می‌رسد که «مسعود بارزانی» همچنان بر موضع خود مبنی بر عدم لغو نتایج همه‌پرسی اصرار دارد. رئیس اقلیم کردستان بارها اعلام کرده بود که فرآیند مذاکرات و چانه‌زنی‌ها میان اربیل و بغداد دو ساله خواهد بود و در این مدت در مورد خودمختاری یا استقلال اقلیم تصمیم گرفته خواهد شد. لذا تجمیع تمامی گفت‌وگوها و جلسات متعددی که با حضور مقام‌های عراقی در هفته اخیر برگزار شده است، نشان از آن دارد که در مورد همه‌پرسی استقلال بحث تعلیق مطرح است و لغو آن از سوی بارزانی بعید به نظر می‌رسد.

وی ادامه داد: در مقابل اظهارات و تصمیم بارزانی، دولت عراق کماکان بر لغو نتایج همه‌پرسی نظر دارد و به نظر می‌رسد که تسلط نیروهای عراقی بر کرکوک به صورت مسالمت‌آمیز انجام شده است. البته شاهد بودیم که دقایق نفس‌گیر و حتی اخباری مبنی بر درگیری طرفین با یکدیگر در ساعات مختلف نمایان شد اما نهایتاً دولت عراق بر میادین نفتی کرکوک و بسیاری از نقاط کلیدی این شهر تسلط پیدا کرد. در اینجا باید بگوییم که به غیر از حمایت بسیار ضعیف اسرائیل هیچ یک از دولت‌ها در نظام بین‌الملل از همه‌پرسی و استقلال اقلیم به صورت جدی دفاع نکرد و نشان می‌دهد که نقطه اتکای محکمی برای اقلیم وجود نداشت. از این منظر بغداد به دنبال راه حل مسالمت‌آمیز برای برون رفت از بحران اقلیم است.

اگر به اولین اظهارات بارزانی پس از ورود نظامیان عراق به کرکوک در روز گذشته توجه کنیم می‌بینیم که وی رقیب سیاسی خود یعنی «اتحادیه میهنی کردستان» را که رهبری آن در دست «جلال طالبانی» بود را خائن خطاب کرده و اعضای این جریان سیاسی اقلیم را عامل پیشروی نیروهای ارتش، پلیس فدرال و حشدالشعبی می‌داند. در اینجا احتمال می‌رود که آنکارا و تهران به دلیل همگرایی با بغداد در آینده از سوی بارزانی مورد خطاب قرار گیرند.

این استاد دانشگاه با تاکید بر اینکه خائن خواندن پیشمرگه‌های اتحادیه میهنی تاکتیک روانی بارزانی قلمداد می‌شود، گفت: بحث انتساب عنوان «خیانت» به اتحادیه میهنی کردستان و پیشمرگه‌های این جریان قدیم و ریشه‌دار کردستان عراق، تنها مساله فرافکنی را مطرح می‌کند. بدون تردید بارزانی و حزب دموکرات برای اینکه توجیهی در خصوص عقب‌نشینی خود از کرکوک برای اقناع و هدایت افکار عمومی داشته باشند تمامی مسئولیت آن را به گردن اتحادیه میهنی کردستان می‌اندازد. چراکه اختلافات از اواسط سناریوی هجوم اقلیم به کرکوک میان جریان بارزانی و اتحادیه میهنی کردستان شروع شده بود.

وی افزود: به نظر می‌رسد که دولت عراق از این شکاف به نفع خود و در راستای آرام کردن اوضاع کرکوک استفاده کرد؛ به عبارت دیگر بغداد با امتیازدهی به اتحادیه میهنی توانست پرونده را به صورت مسالمت‌آمیز به یک نقطه معقول برساند و از شعله‌ور شدن یک جنگ خونین جلوگیری کنند. لذا احتمال دارد، پارتی (حزب دموکرات کردستان) در انتخابات پارلمانی – ریاستی اقلیم شرکت نکند و حتی سناریوی تحریم و مهندسی انتخابات را در دستور کار قرار دهد. باید توجه داشت که کردها همیشه تحت تاثیر یک عامل بیرونی بوده‌اند و همین موضوع همگرایی میان احزاب را با مشکل مواجه می‌کند؛ حال این عامل بیرونی دولت عراق باشد یا سایر دولت‌های حاضر در نظام بین‌الملل.

با توجه به رخدادهای اخیر، «داعش» در شطرنج هرج و مرج‌های عراق و سوریه به عنوان سرباز این عرصه مطرح می‌شود. درست است که پیشمرگه‌ها از استان دیالی خارج شدند و احتمال خیزش داعش در این منطقه وجود دارد، اما حقیقت این است که آمریکا به عنوان بازیگر در صحنه میدانی عراق می‌تواند به راحتی مناطق را ناامن کرده یا دلایل انحرافی برای آن مطرح کند. از این جهت باید ببینیم که سناریوی آمریکا و خصوصاً نقش عناصر به جا مانده از داعش در عراق و خصوصاً استان دیالی که اتفاقاً از شهروندان بومی بوده و به صورت پنهان فعالیت می‌کنند چه خواهد بود.

زرگر در پایان با اشاره به سناریوهای محتمل اربیل و بغداد بیان کرد: نظامیان عراق پس از پاکسازی نقطه‌ای به دنبال پاکسازی سراسری عراق از ویروس داعش هستند. از این جهت دولت مرکزی به دنبال آن است که تمرکز خود را در مبارزه با داعش قرار دهد و به دنبال کمترین ضرر برای عراق است؛ اما با توجه به تحرکات اقلیم در ماه‌های اخیر و دامنه‌دار شدن این وضعیت تا به امروز، به نظر می‌رسد که بغداد امتیازات زیادی به بارزانی نخواهد داد و حتی ممکن است رفتار سخت‌گیرانه را در مورد اقلیم مدنظر قرار بدهد. تا جایی که کنترل مناطق نفتی یکی از این مسائل بود. «تعدیل خودمختاری اقلیم» یکی از سناریوهایی است که احتمال وقوع آن بعید نیست و حتی رهبران آینده اقلیم هم زیر ذره‌بین بغداد قرار خواهند گرفت.