بررسی آخرین وضعیت سیاسی آلمان در آستانه انتخابات ۲۰۱۷
خوانساری: مرکل همه جانبه‌گرا و شولتس معطوف بر مسائل داخلی/ حمایت اشتاین‌مایر، برگزیت و حضور ماکرون در فرانسه دلیل پیروزی بانوی آهنین
سیاست‌خارجی آلمان متکی بر قدرت اقتصادی است که پیشران سیاست‌خارجی و امنیتی آلمان شده است و صدراعظم فعلی به خوبی آن را دنبال کرده است.
انتخابات پیش‌روی آلمان که قرار است در تاریخ ۲۴ سپتامبر برگزار شود را باید سرنوشت اروپا دانست؛ چراکه مسائلی مانند برگزیت، اختلاف ترکیه با اتحادیه اروپایی، به قدرت رسیدن امانوئل ماکرون و دونالد ترامپ در فرانسه و آلمان باعث می‌شود تا فضا برای خیزش و برجسته شدن آلمان بیش از پیش مهیا شود.
در حالت فعلی و با توجه به متغیرهایی که به آنها اشاره شد و بر اساس کاریزمای «آنگلا مرکل» که تا حدی آن را مدیون نظام رسانه‌ای آلمان است، وی جلوتر از «مارتین شولتس» در حال نزدیک شدن به موعد برگزاری انتخابات است.
درست است که شولتس رئیس پارلمان اروپا بوده و در حالت فعلی از یک حزب سنتی و قدیمی وارد عرصه انتخابات شده است، اما واقعیت این است که وی به اندازه مرکل دو جانبه‌گرا یا بهتر بگوییم همه‌جانبه گرا نیست. به عبارتی دیگر وی تنها بر مسائل داخلی تمرکز داشته اما مرکل بر سیاست داخلی و خارجی در امتداد یکدیگر نظر داشته و این دو را مکمل یکدیگر می‌داند.
از این رو برای اطلاع و درک بهتر از آخرین وضعیت سیاسی آلمان به گفت وگو با «مرتضی خوانساری» دیپلمات اسبق کشورمان در آلمان و تحلیلگر مسائل کشورهای آلمانی زبان پرداختیم که مشروح آن از نظر می‌گذرد.
ایلنا: ارزیابی شما از آخرین مناظره مارتین شولتس و آنگلا مرکل چیست؟
خوانساری: انتخابات آلمان بر خلاف انتخابات سراسری گذشته که در این کشور برگزار شد، با توجه به خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا، تنش در روابط ترکیه و آلمان، به قدرت رسیدن دونالد ترامپ در آمریکا، پیروزی مکرون در فرانسه و هم چنین ادامه تحریم‌ها علیه روسیه که همگی آنها سیاست داخلی و خارجی آلمان را به شدت تحت تاثیر قرار داده، از حساسیت قابل توجه‌ای برخوردار است.
با توجه به این حساسیت، هر دو کاندیدا بیشتر بر مسائل داخلی و افکار عمومی متمرکز بودند و در بحث سیاست خارجی تنها به موضوع مهاجران و ترکیه و همچنین دستگیری دو نفر از اتباع آلمانی در این کشور اشاره داشتند. اما هر دو کاندیدا به گونه‌ای نظرات خود را در مورد مهاجران و وضعیت روابط و ادامه عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا مطرح کردند که رنجش مهاجران و اتباع ترکیه و ترک‌های مقیم آلمان را به همراه نداشته باشد.
از محتوای پرسش‌های مطرح شده در مناظره می‌توان نتیجه گرفت که هر دو کاندید به صورتی هماهنگ و به دور ازجنجال‌های سیاسی و ایجاد هیجانات کاذب در انتخابات، مقابل یکدیگر قرار گرفتند. مرکل توانست با تسلط و آرامش بیشتر، بیش از شولتس توجه افکار عمومی را به خود جلب کند، اما نمِی‌توان او را به طور قاطع پیروز مناظره بدانیم. هر چند که با توجه به نظام قدرتمند رسانه‌ای در آلمان و ساختارهای توانمند سیاسی در این کشور، مناظرهها در تعیین سرنوشت انتخابات نقش اساسی ندارند.
ایلنا: مارتین شولتس نسبت به سیاست مهاجرپذیری مرکل انتقاد دارد و ناامنی را عامل این سیاست‌ها می‌داند اما مرکل معتقد است که سیاست‌هایش درست بوده و حتی اظهار کرده مخلان امنیت را اخراج خواهد کرد. این سیاست‌ها را چگونه می‌بینید؟
خوانساری: بحث مربوط به مهاجران تصمیم‌گیری در سطح ملی است. ورود مهاجران به آلمان هر چند که با نظر مثبت مرکل همراه بود اما نمی‌توان آن را به عنوان یک تصمیم دولتی مبتنی بر نظر مرکل به حساب آورد. به هر تقدیر، شولتس به عنوان رقیب مرکل در انتقاد از سیاست‌های دولت تنها به این نکته اشاره داشت که تکرار چنین سیاستی را صحیح نمی‌داند. او بیش از حد سیاست‌های دولت در مورد مهاجرین را زیر سئوال نبرد چراکه در صوت پیروزی در انتخابات مشکل اول دولتش خواهد شد. هر چند که نباید فراموش کرد شولتس هم شانس پیروزی مرکل در انتخابات را بیشتر از خود می‌داند و بر این موضوع واقف است که در صورت ائتلاف دو حزب پست معاون صدراعظمی از آن حزب سوسیال دموکرات آلمان خواهد شد.
مرکل و شولتس و سایر احزب آلمان به غیر از حزب آلترناتیو که شانسی در انتخابات ندارد ، برخورد با موضوع مهاجران را در چارچوب سیاست های ملی آلمان پیگیر هستند و راه صحیح مقابله با بحران پناهجویی را مشورت گسترده‌تر با همه رهبران و مسئولان کشورهای عضو اتحادیه اروپا می دانند، حتی اگر شولتس و سایر احزاب، مرکل را به تک‌روی در این عرصه متهم کنند.
ایلنا: آیا موج‌سواری شولتز روی محور مهاجران آن هم در آستانه انتخابات می‌تواند آراء وی را افزایش دهد؟
خوانساری: چنین موجی در آلمان وجود ندارد. اگر هم فرصتی برای سوء استفاده از موضوع مهاجران وجود داشته باشد، تنها در مرام حزب آلترناتیو آلمان قابل بررسی است . همه احزاب آلمان نیز به نوعی دوری جستن سیاسی از این حزب را رسماً اعلام کرده‌اند.
ایلنا: نقاط قوت و ضعف هر دو نامزد چیست؟
خوانساری: هر دو نامزد از بزرگ‌ترین احزاب سنتی آلمان هستند که همواره تصدی دولت را بعد از جنگ جهانی دوم به عهده داشته‌اند. طی یک سال گذشته، مرکل توانسته نزد افکار عمومی آلمان و اروپا محبوبیت بیشتری نسبت به شولتس کسب کند. هر دو کاندیدا بر انسجام ملی و حقوق شهروندی تاکید دارند. اما شعارهای شولتس به دلیل عدم حضور فعال در عرصه‌های سیاسی آلمان در طی سال‌های گذشته، بیشتر متوجه رفاه عمومی، آموزش و پرورش، و ثابت نگهداشتن سن بازنشستگی در ۶۷ سالگی است.
مرکل بر وحدت ملی و شولتس بر موضوع‌های مربوط به دغدغه‌های شهروندی تاکید دارد. هر دو نامزد طرفدار اتحادیه اروپا هستند اما در مورد سیاست خارجی به ویژه روابط با آمریکا و تنظیم مناسبات با روسیه اختلاف‌نظر دارند؛ هر چند که در تعیین اهداف و اجرای سیاست‌خارجی در نهایت هم نظر عمل می‌کنند.
حزب دموکرات مسیحی، به دلیل حضور ۱۲ ساله مرکل در دولت و مطرح بودن در رسانه‌ها، بیش از شولتس توان جلب آرای عمومی را دارد. ضمن اینکه شولتس بهترین گزینه حزب سوسیال دموکرات است و به عنوان کاندیدای پیروز انتخابات مطرح نیست.
ایلنا: در موضوع‌هایی مانند حمایت از مسلمانان در قالب نفوذ و حمایت آلمان در کشورهای اسلامی، مقابله با ترکیه، حل و فصل پرونده کره‌شمالی و تقابل با آمریکا هر دو نامزد اتفاق نظر دارند. آیا دلیل آن را باید همگرایی در محور سیاست‌های کلی آلمان دانست؟
خوانساری: سیاست خارجی آلمان متکی بر اهداف حزبی نیست. سیاست خارجی این کشور هنوز بر قواعد و نظام تعیین شده بعد از جنگ‌جهانی دوم استوار است. آلمان بعد از جنگ جهانی مجبور شد سیاست‌های یکجانبه مبتنی بر روابط خاص با چند کشور را در رفتارهای خارجی کنار بگذارد و شرایط و قواعد بین‌المللی را بپذیرد. البته ابتکار عمل و هوشیاری آلمان در بهره‌گیری از قدرت اقتصادی و صنعتی، زمینه‌ساز ورود و حضور این کشور در عرصه‌های منطقه‌ای، فرامنطقه‌ای و بین‌المللی و همچنین موجب پیدایش قدرت ژئوپلیتیک آلمان شد. بنابراین سیاست‌خارجی آلمان متکی بر قدرت اقتصادی است که پیشران سیاست‌خارجی و امنیتی آلمان شده است. به هر صورت این وضعیت سیاسی، سبب‌ساز همگرایی میان احزاب شده است.
ایلنا: در مواردی مانند پناهجویان، رشد بیکاری و اقتصاد دو نامزد با یکدیگر اختلاف نظر دارند. دلیل انتقاد شولتس از مرکل در این محورها و اصرار مرکل بر مفید بودن سیاست‌هایش در این موضوع‌ها چیست؟
خوانساری: طبیعی است هر دولتی از عملکرد خود دفاع و هر رقیب سیاسی عملکرد دولت را به چالش می‌کشد؛ اما زیر ساخت سیاسی در بخش سیاست‌خارجی و احزاب در آلمان به اندازه‌ای منسجم و قدرتمند است که کاندیدای صدراعظمی در انتخابات، بخشی از آن ساختار و نه خود ساختار است. بنابراین اختلاف نظر و یا تاکید بر مفید بودن اهداف و سیاست‌ها در مناظرهها یک نمایش انتخاباتی مرسوم است. هر چند که محبوبیت و چهره مطلوب صدراعظم می‌تواند در اجرا و تحقق اهداف نقش اساسی داشته باشد.
ایلنا: آلمان آینده را چگونه می‌بینید؟ اگر مرکل پیروز شود آیا در عرصه سیاست‌خارجی می‌توان شاهد ترکیبی مفید از «اشتاین مایر» به عنوان رئیس‌جمهوری و «آنگلا مرکل» به عنوان صدراعظم بود؟
خوانساری: تمامی داده‌ها در ارتباط با انتخابات که یک سال گذشته بر اساس خروجی نظرسنجی‌ها منتشر شده، حکایت از پیروزی مرکل دارد. مرکل در حال حاضر به شدت از سوی رئیس‌جمهور جدید فرانسه حمایت می‌شود و خروج انگلیس از اتحادیه اروپا شانس مرکل به عنوان پیشران اتحادیه اروپا برای پیروزی در انتخابات را بیشتر کرده است. ضمن اینکه ایشان «قدرتمند‌ترین زن جهان» هم لقب گرفته است. به نظر می‌رسد که دولت آلمان در آینده ترکیبی است از مرکل، اشتاین مایر، مارتین شولتس، ولفگانگ شویبله و زیگمار گابریل که باید آنها را مهره‌های کلید آلمان دانست.
