محبعلی در گفت‌وگو با ایلنا مطرح کرد:
اختلاف‌های اخیر ریاض و دوحه ریشه در «بهار عربی» دارد/ عربستان نمی‌تواند ترکیه را علیه قطر مدیریت کند
مواضع مصر و ترکیه با عربستان بر اساس مناسبات دو جانبه است اما باید توجه داشت که متمایل شدن مصر به سمت مسکو در پرونده سوریه یکی از موضوع‌هایی است که می‌تواند در این بین دچار دگرگونی شود و البته نگاه روسیه به اعراب هم باید مورد نظر باشد.
«قاسم محبعلی» مدیر کل اسبق خاورمیانه وزارت امور خارجه در تشریح ابعاد مختلف تنش میان قطر و عربستان در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا عنوان کرد: اختلاف عربستان و قطر تا حد زیادی ریشه در رخدادها، وقایع و همچنین جریان‌های مختلف از دهه‌های گذشته تاکنون دارد. اینکه کدام کشور میراث‌دار اصلی «جریان سلفیت» در جهان عرب خواهد بود، یکی از موضوع‌هایی است که ریشه اصلی اختلاف ریاض و دوحه را تقویت می‌کند. به گونه‌ای که قطر اعلام می‌کند که طیف وسیعی از سلفی‌ها و جریان‌های منتسب باید توسط دوحه رهبری شوند و در مقابل، ریاض داعیه رهبری جهان عرب و جریان سلفیت در کشورهای اسلامی را دارد.
وی افزود: در امتداد این وضعیت، باید توجه داشت که اختلاف‌های دیگری هم میان قطر و بحرین در ادوار گذشته و به خصوص در بحث جنبش‌های حاضر در بهار عربی وجود داشت که عربستان دقیقاً روی این جنبش‌ها نظر منفی داشته و دارد و حتی سعی می‌کند تمامی این جریان‌ها را از بین ببرد. جنبش‌هایی که در بهار عربی حضور داشتند تا حدودی مورد حمایت قطر قرار گرفته بودند که شاخص‌ترین آنها را باید جریان اخوان المسلمین در مصر دانست. در این راستا شاهد بودیم که پس از انقلاب مصر اخوان المسلمین دست برتر را در قاهره داشت و نهایتاً محمد مرسی روی کار آمد. این واقعه را باید مبدا و شروع کننده فاز جدیدی از اختلافات میان قطر و عربستان دانست؛ تا جایی که شاهد بودیم نظام رسانه‌ای و دستگاه اطلاعاتی عربستان تمام سناریوهای خود را برای به حاشیه راندن مرسی و به بن‌بست رساندن انقلاب مصر به کار برد.
نمونه این اختلاف‌ها در لیبی و تا حد زیادی در تونس اتفاق افتاد که کانون آنها را باید اخوان‌المسلمین و اختلاف‌های میان ریاض و دوحه دانست. در سوریه هم موارد مورد اختلاف میان قطر و عربستان بسیار بود که البته به شدت حمایت از اخوان المسلمین نبود. از این جهت عربستان سعی داشت یک ائتلاف گسترده از کشورهای عربی منطقه به وجود بیاورد تا بتواند علاوه بر آنها قطر را زیر پرچم خود نگه دارد اما دوحه به دلیل مسائلی که پیشتر به آن اشاره شد، اختلاف زیادی با ریاض در این محورها داشت و همین موضوع باعث شد تا شاهد خیزش جدی تنش میان این دو کشور باشیم.
محبعلی ادامه داد: در تفسیر دیگر، صراحتاً باید به این نکته توجه شود که وضعیت و نحوه برخورد با گروه‌های سیاسی و دینی در منطقه خاورمیانه و همچنین حاشیه خلیج فارس، بحث و محور اصلی اختلاف دو کشور به شمار می‌رود. در این بین باید توجه شود که عمان و حتی کویت در امتداد قطر خواهان پیروی از سناریوها و راهبردهای عربستان در حاشیه خلیج فارس و کشورهای منطقه نبودند؛ از این جهت شاهد هستیم که کویت و عمان در حال میانه‌داری و زیستن بدون جهت برآمدند.
این کارشناس مسائل غرب‌آسیا در تحلیل نقش مصر و نگاه این کشور به تنش میان قطر و عربستان، گفت: بعد از بهار عربی مصری‌ها تا حدودی نگران اوضاع و احوال کشور خود و همچنین اخوان المسلمین بودند و از این جهت شاهد بدویم که آنها سعی داشتند تا حدودی به سمت آمریکا و شخص اوباما نزدیک شوند تا بتوانند علاوه بر سرکوب اخوان المسلمین وارد معادله‌های دیگر اعم از مناسبات نظامی و اقتصادی بشوند که این اتفاق در زمان اوباما صورت نگرفت؛ حتی در رسانه‌های اجتماعی شاهد بودیم که بی‌اعتنایی‌هایی از سوی اوباما نسبت به عبدالفتاح السیسی رئیس جمهوری مصر در دیدارهای چند جانبه با سران کشورهای عربی صورت گرفت و از این نظر مصر تا حدی خود را به روسیه نزدیک کرد. از این جهت اینکه مصر تا چه حدی به سمت روسیه خصوصاً در پرونده سوریه متمایل خواهد شد، موضوعی است که نمی‌توان در مورد آن حداقل در شرایط فعلی اظهارنظر کرد. چراکه نیاز مصر به عربستان و همچنین نیاز ریاض به قاهره یک رابطه دو طرفه است. به گونه‌ای که مصر نیازمند کمک‌های مالی و اقتصادی سعودی‌ها است و از سوی دیگر عربستان باید بتواند ارتش مصر را تا حدودی با خود همراه کند.
مصری‌ها برای متوقف کردن دشمن اصلی خود یعنی اخوان المسلمین به هر ترتیب با عربستان وارد همکاری و همراهی خواهند شد اما واقعیت این است که موضع روسیه و واکنش آن در خصوص قطع روابط میان عربستان و برخی از کشورهای عربی منطقه با قطر، تا حدودی نامربوط و نامشخص است. به نحوی که تعریف روسیه و مدل مناسبات آن با اعراب منطقه کاملاً بر اساس راهبردهای خاص صورت می‌گیرد و نمی‌توانیم به صورت مشخص این وضعیت را به پرونده سوریه سرایت بدهیم.
وی در پایان در پاسخ به این پرسش که آیا ترکیه در این میان به سمت عربستان متمایل خواهد شد یا قطر، اظهار کرد: در بازه‌ای از زمان، قطر، ترکیه، تونس، سوریه و حتی حماس مواضع نزدیک به یکدیگر داشتند که اصلی‌ترین حلقه وصل آنها «جریان اخوان المسلمین» بود. از این‌رو آنها سعی داشتند در خصوص این محور روابط خود با یکدیگر را تنظیم کنند؛ اما آنچه که در جریان وقایع چند روز گذشته مطرح شده، نقش ترکیه در تنش جدید میان قطر و عربستان است. بدون تردید ترک‌ها همانند گذشته از فرصت‌ها استفاده خواهند کرد و سعی می‌کنند مناسبات خود با قطر را در محورهای مختلف به خصوص روابط اقتصادی و انرژی تنظیم کنند. اما این باعث نمی‌شود بگوییم که روابط آنکارا و ریاض با یکدیگر دچار تنش می‌شود یا اینکه عربستان قصد داشته باشد ترکیه را علیه قطر مدیریت کند. لذا گرایش‌های آنها و تا حدودی منافع مشترک میان ترکیه با قطر و عربستان به صورت تنظیم شده پیش خواهد رفت و هیچ‌کدام نفی کننده دیگری نخواهد بود.
