داعش چگونه در اروپا عمل خواهد کرد؟ (۱۸+)

«اگر شما جنگنده‌هایتان را برای بمباران مسلمانان می‌فرستید، داعش هم کسانی را برای حمله به شما خواهد فرستاد». عبارتی که از نظر می‌گذرد، جملاتی است که حدود دو سال پیش یعنی پس از حملات تروریستی پاریس در نوامبر ۲۰۱۵ از سوی «ابو عمر البلژیکی» بیان شد. همانطور که از نام خانوادگی وی پیداست، این شخص و تیم همراه‌کننده او (اشخاصی مانند: ابو قتال الفرانسی، ابو فواد الفرانسی، ابو مجاهد البلژیکی، ذوالقرنین البلژیکی، ابو ریان الفرانسی و غیره) از اتباع کشورهای فرانسه و بلژیک به حساب می‌آیند؛ کشورهایی که بیشترین حجم اتباع خارجی میان گروهک‌های تروریستی حاضر در سوریه، عراق، لیبی و آسیای میانه را به خود اختصاص داده‌اند.

«اینفوگرافیک داعش از عناصر اروپایی خود/ابو عمر البلژیکی در صدر و همراهان وی در ادامه»

در این راستا «جریان اروپایی داعش» یکی از موضوع‌های بسیار مهمی است که متاسفانه در کشورمان، توسط رسانه‌ها و حتی پژوهشکده‌ها و اندیشکده‌های مطالعاتی کم ارزش و نادیده گرفته می‌شود؛ درست است که تمرکز مطالعاتی و رسانه‌ای روی غرب آسیا خواهد بود اما امروزه عناصر خارجی داعش هستند که شدت و ضعف عملیات‌ها در غرب آسیا و حتی آسیای‌میانه را دستخوش تغییر قرار می‌دهند که در پس این معادله مولفه‌های اعتقادی – مادی، ملزومی برای فرا گرفتن آموزش‌های تخصصی نظامی از سوی این عناصر به حساب می‌آیند که باید مورد واکاوی و بررسی قرار بگیرند.

از این جهت اگر نگاهی به فیلم ساخته شده توسط داعش بیاندازیم که در آن تمامی عناصر اروپایی این گروهک که در سوریه مستقر هستند به یک کُد با ارزش دست پیدا خواهیم کرد. این متغیر بسیار مهم را در عملیات سازمان تروریستی القاعده علیه متروی لندن در سال ۲۰۰۵ هم به چشم دیدیم اما در آن سال‌ها پدیده‌ای به نام داعش یا جبهه‌النصره پدیدار نشده بود. اگر نگاهی گذرا به مخرج مشترک عملیات‌های تروریستی داعش در اروپا و همچنین القاعده در اروپا بیاندازیم، به صورت واضح تنها یک عبارت نمایان می‌شود که اعلام می‌کند: « به قتل برسانید هر کجا که آنها (کافران) را پیدا کردید».

« شعار "منتظر ما باشید ای کافران" توسط ابو مجاهد البلژیکی پس از سربریدن یک سوری»

منظور از «آنها» در ادبیات داعش، طیف وسیعی از ادیان، مذاهب، فرقه‌ها است که در تفسیر شرعی (از زبان بغدادی، مفتی‌ها و حاکمان شرعی این جریان تروریستی‌‌) تمامی اشخاصی که در سراسر دنیا بر خلاف دیدگاه ایدئولوژیک و عملکرد میدانی داعش عمل می‌کنند، در زمره «آنها» قرار می‌گیرند. لذا شاهد هستیم که از سال ۲۰۱۴ طرح‌ریزی‌های عملیات علیه اروپا در درون تشکیلات داعش توسط «ابو محمد العدنانی» مغز متفکر و مسئول عملیات‌های خارجی داعش کلید خورد که پاریس و بروکسل اوج سلسله عملیات‌های خارجی این گروهک تروریستی به حساب می‌آید و پس از آن مدل عملیات‌ها تغییر پیدا کرد.

تطبیق عملیات با جغرافیای هدف:

موضوع عملیات‌های داعش در اروپا یک محور چند لایه از حیث عمل‌کنندگان، سناریوی عملیات و اهداف پروژه به حساب می‌آید. اگر بخواهیم عاملان عملیات‌های تروریستی در اروپا را مورد بررسی قرار دهیم تنها به دو مورد خیلی مهم خواهیم رسید:

الف) افراد بومی که در کشور هدف به دنیا آمده‌اند (غیر مسلمانان)

ب) فرزندان خانواده‌هایی که اصالتاً مسلمان‌های مهاجر به حساب می‌آیند

دسته اول که اصالت آنها بر اساس مولفه «خاک و خون» به کشورهای اروپایی بر می‌گردد و پدر و مادر آنها هم، نژادی از همین قاره هستند اما نهایتاً با عملیات روانی که از سوی داعش صورت می‌گیرد جذب این تشکیلات تروریستی می‌شوند. در تحلیل دسته دوم بر اساس داده‌های ارگان‌ها و نهادهای امنیتی همانند یوروپل و اینترپل که در امتداد آنها اسنادی تحت عنوان سلسله «گزارش‌های امنیتی اروپا» (Europe Security Review) به انتشار رسیده است و مشخص شده که اکثر عاملان تروریستی که در اروپا اقدام به انجام عملیات کرده‌اند؛ ابتداً از توابع کشورهای اسلامی – عربی و اسلامی – آفریقایی هستند و ثانیاً آنها مدت زمان مشخصی در سوریه، عراق، لیبی و حتی افغانستان در صفوف تروریست‌ها حضور داشته‌اند.

نکته‌ای که در اینجا به نظر نگارنده مهم به نظر می‌آید و به نوعی می‌توان آن را یکی دیگر از فازهای تغییر برنامه داعش برای هدایت عملیات‌های خارجی خود قلمداد کرد، این است که تطبیق فرد عمل‌کننده (اعم از عامل انتحاری، عامل بمب‌گذار یا افراد مسلح) با محیط عملیات بیش از سال‌های گذشته مد نظر این گروهک تروریستی قرار گرفته است. به عبارتی دیگر در قاره اروپا که مدل و جنس زندگی و اخلاقیات جاری در خیلی از کشورها به نحوی است که آرامش بیش از حد و سردی روابط میان لایه‌های مختلف اجتماعی نمایان است؛ داعش به دنبال گزینش و همگرایی افرادی است که در لایه‌های خاموش جامعه حضور دارند و این اشخاص در گام اول به دلیل پیش زمینه اعتقادی و ذهنی از افراطگرایان خواهند بود و در گام دوم، این گستره خارج از مسلمانان را در بر می‌گیرد. بنابراین داعش نمی‌تواند از خارجی‌هایی استفاده کند که در صفوف مقدم تروریست‌های مستقر در خاورمیانه قرار دارند. در اینجا باید گفته شود که داعش در حالت فعلی قصد دارد گستره گزینش نیروهای عملیاتی خود در اروپا را بر اساس مدلی مرکب به رخ جهانیان بکشد که اولین مواجهه غیر مستقیم آنها با سرویس‌های اطلاعاتی این کشورها خواهد بود.

اهداف و سناریوهای عملیات

در تحلیل اهداف و سناریوهای عملیات‌های تروریستی در خاک اروپا باید بین دو کلمه «اهداف عملیات» و «سناریوی عملیات» تفکیک و تمیز قائل شویم؛ حتی برای  اجراء دقیق‌تر عملیات مورد نظر، قبل از انتخاب «مجری عملیات» باید اهداف آن مشخص شود، از این جهت اهداف داعش در اروپا و احتمالاً در آمریکا با کشورهای آفریقایی، خاورمیانه و آسیای‌میانه کاملاً متفاوت خواهد بود. آنها در غرب آسیا به دنبال خیزش سراسری و برپایی خلافت جهانی هستند که مبداء آن عراق و شام بود اما پس از انتشار موج اروپایی عملیات‌های خود اهداف دیگری در ذهن آنها پرورانده شد.

البته ناگفته نمایند که برخی از اهداف داعش همانطور که ابو عمر البلژیکی و ابو محمد العدنانی در حدود دو تا سه سال قبل  اعلام کرده بودند، پاسخ به عملیات‌ها و هرگونه اقدامات سیاسی و دیپلماتیک کشورهای غربی و اروپایی علیه داعش در پرونده‌های عراق، سوریه شمال آفریقا و سایر جغرافیای دیگر خواهد بود که به عنوان مثال می‌توان به حادثه تروریستی چند روز قبل در منچستر اشاره کرد که توسط «سلمان عابدی» طرح‌ریزی و اجرا شد و اتفاقاً وی از اتباع کشور لیبی محسوب می‌شد.

از این رو اهداف داعش در اروپا در دو سطح قابلیت بررسی دارد. نخست اینکه مدلی از خونخواهی با حداکثر تلفات به تصویر بکشد که بازخورد آن در رسانه‌ها برای داعش اهمیت ویژه‌ای دارد. در بخش دوم داعش علاوه بر ایجاد رعب و حشت و ناامنی، به دنبال آن است که نام خود را در میان انبوهی از اخبار جهان از جغرافیای غرب‌آسیا وارد گستره اروپایی کند تا بتواند: ۱- تنفس مقطعی برای خود در خاورمیانه ایجاد کند ۲- موجب عقب‌نشینی و یا حداقل تعلیق نظرات کشورهای اروپایی در محور سیاسی پرونده‌هایی مانند سوریه شود ۳- نارضایتی داخلی بر علیه دولت‌های اروپایی ایجاد کند ۴- حیثیت سرویس‌ها و دستگاه اطلاعاتی کشورهای اروپایی و غربی را با چالش روبه‌رو کند.  

«آموزش‌های مجازی داعش برای استفاده از چاقو و کامیون جهت شروع ترورهای جدید در اروپا»

با این تفاسیر، بر اساس اهداف داعش است که سناریو‌های این گروهک تروریستی برای اجراء در کشورهای مختلف اروپایی هم با یکدیگر متفاوت خواهد بود. به گونه‌ای که در اولین حمله داعش در فرانسه که منجر به کشته و مجروح شدن بیش از ۱۴۰ نفر شد از انفجار بمب و حملات مسلحانه استفاده شد که در بلژیک هم به همین روال عملیات اجرایی شد؛ اما در عملیات‌های نیس، برلین، استکهلم و لندن از دو سناریوی «کامیونیزم و حمله با چاقو» استفاده شد که حکایت از لیست بلند بالای «ترور در اروپا» توسط داعش دارد.   

فرجام سخن:

انتشار اخباری مبنی بر شروع فاز جدید عملیات‌های داعش در اروپا که با آغاز ماه رمضان از سوی این گروهک تروریستی رسانه‌ای شد تا حدودی این پیام مخابره می‌شود که داعش بر اساس «سناریوی تکفیر» این بار در تلاش هستند تا به اروپایی‌ها بفهمانند که اعمال عرفی آنها در کشورهای خود به مثابه کفر به حساب می‌آید و به دلیل ورود به ماه رمضان باید با آنها که اسلام و عادات مسلمانان را نادیده می‌گیرند مقابله سخت صورت گیرد. از این نظر شاهد هستیم که تاکنون دو عملیات این گروهک تروریستی در قلب اروپا در سالن‌های کنسرت و کلوپ‌های شبانه صورت گرفته است که به نظر می‌رسد «تکفیر اروپا» بهترین عنوان برای سناریوی ماه رمضان داعش می‌تواند باشد که البته نمی‌توان به وقوع پیوستن مجدد عملیات‌ها در اروپا را به این زودی متصور بود؛ چراکه قاره اروپا در حالت فعلی در آماده‌باش همراه با اضطراب به سر می‌برد.      

گزارش: فرشاد گلزاری