مساله مهاجرت مهم‌ترین دلیل همه‌پرسی بریتانیا/ کوربین از توان سیاسی خود برای تشویق مردم استفاده نکرد
باتوجه به وضعیت فعلی بریتانیا و اروپا، باید گفت مساله مهاجرت دلیل اصلی همه پرسی ۲۳ ژوئن است که اگر کامرون نتواند از آن سربلند بیرون بیاید احتمال استعفای وی قوت می‌گیرد.
«افشین شاهی» مدیر مرکز مطالعات اسلام سیاسی و استاد روابط بین‌الملل دانشگاه بردفورد انگلستان با تشریح وضعیت سیاسی بریتانیا در آستانه برگزاری همه‌پرسی جدایی از اتحادیه اروپایی در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا بیان کرد: در حالت کنونی، نظرسنجی‌هایی که تا به این لحظه منتشر شده است نشان می‌دهد که جامعه بریتانیا کاملاً دو قطبی شده و رقابت میان موافقان و مخالفان بسیار نزدیک به یکدیگر و تنگاتنگ است و نظرسنجی‌ها هیچ تصویر واضحی از بحث همه‌پرسی نشان نمی‌دهد. به همین دلیل است که ما نمی‌توانیم به صورت قطعی بگوییم که روز آینده (۲۳ ژوئن/ ۳ تیر) پیروزی نصیب کدام طرف می‌شود.
وی ادامه داد: اگر انتخابات پارلمانی بریتانیا را که سال گذشته در خرداد ماه برگزار شد، به یاد داشته باشیم به صورت واضح می‌فهمیم که نظرسنجی‌ها نمی‌تواند تعیین کننده قاطع نتایج باشند. به گونه‌ای که همگام معتقدبودند که حزب کارگر از سهم خیلی بیشتری از کرسی‌های پارلمانی بهره‌مند خواهد شد. حتی گمانه‌زنی می‌شد که حزب کارگر به کمک احزاب کوچکتر قادر به تشکیل دولت ائتلافی شود.
در فضای کنونی بریتانیا مدلی از حس سوءظن علیه موسسات نظرسنجی و اخبار منتشر شده در این رابطه حاکم است و اگر این حس وجود نداشته نداشته باشد، آمارها نشان می‌دهد که رقابت‌ها تنگاتنگ بوده و هیچ برنده واضحی وجود ندارد که ما بتوانیم آن را پیش‌بینی کنیم. اگر به میان شهروندان بریتانیا بروید آنها حتما فضای مطلق دو قطبی را برای شما تشریح می‌کنند و بر این نکته که فضای کنونی کاملاً بی‌سابقه است تاکید خواهند کرد.
این تحلیلگر مسائل بین‌الملل با اشاره به همه‌پرسی اسکاتلند عنوان کرد: چنین فضایی را پیش از این در همه‌پرسی جدا شدن یا باقی‌ماندن اسکاتلند در پادشاهی بریتانیا شاهد بودیم که دقیقاً چنین دوقطبی در آنجا هم شکل گرفته بود. این فضای دوقطبی هم اکنون در بریتانیا در جریان است و نه تنها در میان مسئولان و روسای حزب، بلکه در میان آحاد مردم و حتی درون خانه‌های آنها نظاره‌گر اختلاف نظرها هستیم. حتی در خصوص مسائل اقتصادی و اینکه آیا اقتصاد بریتانیا با ماندن در اتحادیه بهتر می‌شود یا به وسیله جدا شدن این حالت پیش خواهد آمد، بحث‌هایی مطرح می‌شود.
وی با تاکید بر اینکه دلیل اصلی همه‌پرسی بریتانیا موضوع مهاجرت قلمداد می‌شود بیان کرد: اگر یک مقدار دیدگاه تحلیلی نسبت به این موضوع داشته باشیم؛ با در نظر گرفتن اینکه اتحادیه اروپایی در ابعاد سیاسی، اجتماعی و اقتصادی بریتانیا صاحب نفوذ است، آنگاه می‌توانیم بگوییم که این رفراندوم به دلیل رخ دادن و نمایان شدن «مساله مهاجرت» در درون قاره سبز برگزار خواهد شد. به بیانی بهتر یکی از دلایلی که جبهه‌ای با عنوان خارج شدن از اتحادیه اروپایی در بریتانیا اقدام کلید زدن و گسترش فعالیت خود کردند همین موضوع بود. به صورتی که آنها مساله عدم توانایی بریتانیا در کنترل موج مهاجرت‌های اخیر را یک نوع دلیل دانستند و اقدام به گسیل کردن فعالیت‌های ضد اروپایی خود کردند.
در سال ۲۰۱۵ تقریباً ۲۷۰ هزار نفر به بریتانیا مهاجرت کردند. در حالی که تنها ۸۵ هزار بریتانیایی این کشور را به مقصد اروپا ترک کردند. لذا مشخص می‌شود که هر ساله جمعیت قابل توجهی به آمار این کشور اضافه می‌شوند و از این جهت است که موضوع مهاجرت به مساله محوری و اساسی این رفراندوم تبدیل شده است. تا حدی که کسانی که برای جدایی از اتحادیه فعالیت می‌کنند به این باور دست یافته‌اند که اگر از اتحادیه خارج شوند با مخاطرات جدی اقتصادی و سایر موضوعات روبه‌رو خواهند شد. اما همین جمعیت معتقدند که اگر بریتانیا با این مساله روبه‌رو شود و حتی چندین سال به عقب برگردد و در دست‌اندازهای سیاسی و اقتصادی بماند، باز هم ارزش این را دارد که نهایتاً با بحران مهاجرت مقابله کند.
شاهی در بررسی مفهوم قبیله‌گرایی اجتماعی در غرب افزود: موضوع بعدی که باید به آن توجه شود، بحث فردی و اصطلاحاً بررسی شخصیت است که فراتر از مرزهای بریتانیا باید مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد. به طوری که اگر شرایط فرهنگی غرب را نگاه کنیم ( نه تنها بریتانیا بلکه تمامی کشورهای غربی و اروپایی) می‌بینیم که پدیده‌ای مانند ترامپ یک وضعیتی را به وجود آورده که این اوضاع و احوال بر ضد پدیده جهانی شدن است. اتحادیه اروپا در بهترین تعریفش یکی از مصادیق جهانی شدن است و در چند سال گذشته نه تنها در بریتانیا بلکه در تمامی کشورهای صنعتی شاهد ظهور «قبیله‌گرایی اجتماعی» هستیم.
وی خاطرنشان کرد: به طوری که هیچکس فکر نمی‌کرد در کشوری مانند آمریکا شخصیتی مانند دونالد ترامپ ظاهر شود و افکار میلیون‌ها نفر را در خصوص مسائلی مانند مهاجرت یا ضدیت با آن و موضوعات ضد مسلمانان و لاتین‌تبارها بسیج کند و چنین جمعیتی را با خود همراه کند که البته مثال‌هایی از این دست را می‌توان در اروپا هم مشاهده کرد. به این جهت یک سیاست ضد جهانی شدن در این راستا در حال طرح‌ریزی و اجراء است و اگر به گفتمان همه‌پرسی بریتانیا توجه کنیم همین موضوعات در حال پیگیری است و صراحتاً دغدغه اصلی این رفراندوم مساله مهاجرت است که به دنبال آن بحران هویت معنا پیدا می‌کند.
مساله هویت تا حدی برای برخی از ساکنان بریتانیا مهم است که آنها کمک مهاجران به اقتصاد بریتانیا را نادیده می‌گیرند ولی بازهم تاکید آنها بر روی مساله مهاجرت است. اگر بخواهیم به صورت شفاف سخن بگوییم باید به این نکته اشاره کنیم که اگر بدون در نظر گرفتن «عنصر مهاجرت» به مساله همه‌پرسی نگاه کنیم، تقریباً بخش عمده این موضوع را به زیر سوال برده‌ایم و نادیده گرفته‌ایم.
این کارشناس مسائل بریتانیا در تشریح مدل‌های مختلف مهاجرت و سود و زیان آن برای جامعه و اقتصاد بریتانیا اظهار کرد: در بریتانیا در حالت فعلی سه مدل مهاجرت صورت می‌گیرد. دسته اول مهاجرت غیرقانونی است که برای بریتانیا هزینه بالایی دارد. دسته دوم مهاجران کشورهایی هستند که جدا از اتحادیه اروپا هستند و دسته سوم مهاجرانی هستند که از کشورهای اروپایی به بریتانیا می‌آیند که بهترین مدل برای اقتصاد این کشور محسوب می‌شوند. چراکه کسانی که وارد این کشور می‌شوند اکثرا جوان هستند و با پرداخت مالیات به اقتصاد بریتانیا کمک می‌کنند. بنابراین به عنوان تاکید بر مساله مهاجرت باید بگویم که این فاکتور، محور اساسی همه‌پرسی بریتانیا محسوب می‌شود.
وی یادآور شد: این رفراندوم را نمی‌توانیم تنها از دیدگاه احزاب و یا یک حزب خاص دنبال کرد. در حالت کنونی حزب محافظه‌کاران به یک دو قطبی تبدیل شده است. در یک سمت کامرون به عنوان نخست وزیر و رهبر حزب حضور دارد که اکثریت قابل توجهی با وی هم‌صدا هستند و در سوی دیگر سایر اشخاص پرنفوذ مانند شهردار سابق لندن یعنی بوریس جانسون حاضر هستند و ضد مواضع کامرون فعالیت می کند و حتی کمپین به راه انداخته است.
دسته‌ای از کارشناسان و تحلیلگران به این پاسخ دست یافته‌اند که رای به جدا شدن از اتحادیه، کامرون را به یک بن‌بست می‌رساند و اگر بریتانیا مقدار آرایی که مد نظر کامرون است را به دست نیاورد، عملاً نخست‌وزیر باید استعفا بدهد و یکی از جایگزین‌های وی را می‌توان بوریس جانسون (قطب مخالف کامرون) دانست اما این موضوعات در حد حدس و گمانه‌زنی است ولی گفت‌وگوهای سیاسی در سطح کلان و آینده کامرون به این همه‌پرسی متصل شده است و در صورت شکست ایشان در رفراندوم تغییرات زیادی در بریتانیا رخ خواهد داد.
این استاد دانشگاه در تحلیل رفتار و نقش حزب کارگر بریتانیا در این همه‌پرسی ابراز داشت: یک‌سری انتقادها به «جرمی کوربین» رهبر حزب کارگر بریتانیا وارد شده است. به صورتی که عده‌ای بر این عقیده‌اند که کوربین به صورت ضمنی تنها در سخنان خود از باقی ماندن در اتحادیه صحبت کرده و حتی به وکالت از سایر اعضای حزبش صحبت کرده اما به صورت عملی وارد عرصه مبارزه نشده و از سرمایه‌های سیاسی خود برای تشویق مردم استفاده نکرده است. اما موضع ایشان کاملاً مشخص است و به ماندن در اتحادیه رای تاکید دارد. به هر ترتیب نباید این رفراندوم را در چارچوب دیدگاه‌های حزبی و یا ایدئولوژیک بررسی کنیم و به عنوان مثال بگوییم که طرفداران خروج از اتحادیه به طیف راست‌گرایان تعلق دارند. بلکه دسته‌ای از چپ‌گرایان هم از طرفداران خروج از اتحادیه بوده و بر این باور هستند که خروج از اتحادیه می‌تواند آنها را به اهداف سوسیالیستی خود نزدیک کند. از این جهت است که همه‌پرسی را باید یک بحث فرا جناحی دانست که دست راستی‌ها و دست چپی‌ها در آن مشارکت خواهند داشت.
این پژوهشگر مسائل بین‌الملل در خصوص تاثیر ترور «جو کاکس» نماینده منتسب به حزب کارگر پارلمان بریتانیا و رئیس گروه دوستی سوریه در این پارلمان گفت: برخی اعتقاد دارند که ترور نماینده پارلمان بریتانیا می‌تواند در روند همه‌پرسی تاثیر بگذارد اما داده آماری خاصی در این زمینه وجود ندارد که بتوانیم به آن اتکا کنیم. ولی آنچه که مشخص شده انتساب قاتل به احزاب دست‌راستی است که تا جایی توانسته شد موضع و وجه حزب مذکور از سوی عموم مردم و حتی رسانه‌ها محکوم شود و حتی به خارجی ستیزی و نژادپرستی به زیر سوال برود و آن فضای فرهنگی خلق شده از سمت آنها را مورد انتقاد قرار دهد. اینکه تا چه حدی این مساله تاثیرگذار خواهد بود را نمی‌توان به صورت علنی و رسمی مطرح کرد اما به نظر می‌آید که قتل این نماینده توانست یک فضایی را برای نقد مخالفان با ماندن در اتحادیه به راه بیاندازد که البته تا حد زیادی موفق بوده است.
فرجام سخن:
در حالت کنونی و باتوجه به ارائه داده‌هایی که از سوی موسسات نظرسنجی منتشر شده است هر دو طرف تا حدود زیادی نزدیک به یکدیگر گام بر‌می‌دارند. به گونه‌ای اگر بخواهیم درصدی برای این موضوع و احزاب در نظر بگیریم باید بگوییم دو حزب 44 تا 45 درصد به صورت نزدیک به هم عمل می‌کنند. اما باتوجه به وضعیت لندن و سایر شهرهای بریتانیا باید بگویم که به احتمال زیاد و با فاصله بسیار ناچیز موافقان باقی ماندن در اتحادیه پیروز می‌شوند که البته نمی‌توان این بحث را به صورت قطعی تایید و مطرح کرد.
گفت‌وگو: فرشاد گلزاری