آوارگان منبعی برای تشدید تنش‌های فرقه‌ای در عراق

به گزارش ایلنا به نقل از خبرگزاری فرانسه، در آستانه یک ساله شدن حمله گسترده گروه تروریستی داعش به عراق قرار داریم، این کشور همچنان صحنه جنگ و خشونت‌های خونین است. طی یک سال گذشته نه تنها اوضاع امنیتی عراق بهبود نیافته بلکه این کشور اکنون بیش از هر زمان دیگری به سمت تجزیه شدن پیش می‌رود و روزنه امیدی برای گذر سریع از بحران و توقف خشونت‌ها، درگیری‌های فرقه‌ای و فجایع انسانی در این کشور مشاهده نمی‌شود.

درگیری‌های مسلحانه ناشی از یورش داعش به عراق، طی یک‌سال گذشته امنیت مرزهای عراق، ترکیب قدرت و توازن جمعیتی این کشور را تحت‌الشعاع قرار داده است. این درگیری‌ها به مقامات آمریکایی تأکید کرد که عراق در حال حاضر از هیچ لحاظی به یک کشور باثبات و متحد قدرتمندی که آمریکا در سال 2011 پس از خروج نیروهای خود از این کشور آرزو می‌کرد، شباهت ندارد بلکه این کشور برای تبدیل شدن به کشور رویایی آمریکایی‌ها راه درازی را باید طی کند.

نهم ژوئن سال 2014 بود که عناصر یک گروه تندرو که خود را  «دولت اسلامی در عراق و شام» معرفی کرد، به مناطق گسترده‌ای از عراق یعنی معادل یک سوم از مساحت این کشور یورش بردند و حملاتی را به‌ویژه در مناطق غربی و شمال این کشور صورت دادند. این گروه که در قیاس با ارتش عراق از امکانات و تجهیزات رایانه‌ای بسیار ضعیف‌تری برخوردار بود، تنها در مدت زمان 24 ساعت توانست شهر موصل در شمال عراق و دومین شهر بزرگ این کشور را تحت کنترل خود درآورد. این گروه به پیشروی‌های خود ادامه داد و حتی در یک بازه زمانی مشخصی توانست بغداد را را در معرض تهدیدهای جدی خود قرار دهد. این گروه حدود یک‌ماه پس از آنکه نام خود را به «دولت اسلامی» تغییر داد، اعلام کرد در مناطق گسترده مرزی تحت اشغال خود میان عراق و سوریه، خلافت تشکیل داده است. از آن زمان بود که عناصر تندروی داعش با اقدامات خشونت‌بار و غیرانسانی خود از جمله گردن زدن‌ها، به صلیب کشیدن‌ها، اعدام کردن‌های گروهی یا بردگی جنسی از صدها زن اقلیت «ایزدی»، چهره متوحش خود را به جهانیان نشان دادند. اقدامات وحشیانه‌ عناصر تررویستی داعش علیه اقلیت کُرد زبان در شمال عراق از ماه آگوست گذشته که سازمان ملل متحد از آنها به عنوان «تلاش برای نسل‌کشی» یاد کرد، این فرصت را به آمریکا داد تا بار دیگر حضور نظامی خود را در عراق تجدید کند و حملات هوایی را بر ضد مواضع این گروه تدارک ببیند. در همین چارچوب، آمریکا ائتلافی جهانی مبارزه با داعش در عراق را به سرعت تشکیل داد و طولی نکشید که این ائتلاف عملیات هوایی خود را بر ضد مواضع این گروه تندرو در سوریه نیز گسترش داد و شماری از مستشاران نظامی خود را نیز به عراق اعزام کرد. به این ترتیب بود که جنگ بر ضد داعش به شکلی واقعی آغاز شد.

به رغم آنکه نیروهای این ائتلاف بیش از 4 هزار حمله هوایی علیه مواضع این گروه تندرو در سوریه و عراق انجام داده و مقامات آن ادعا می‌کنند بیش از 10 هزار تن از عناصر داعش را در این حملات کشته‌ ، ولی اصلا به نظر نمی‌رسد که داعش ضعیف‌تر از گذشته شده است.

جالب این است که مقامات دولت عراق اعلام کرده‌اند که شمار شورشیان خارجی داعش روز به روز در حال افزایش است. «حیدر العبادی» نخست‌وزیر عراق شمار عناصر مسلح عراقی در گروه داعش را 58 درصد و شمار عناصر اجنبی این گروه را 42 درصد تخمین زده بود. اما امروز این نسبت معکوس شده است؛ یعنی 60 درصد از نیروهای داعش را اتباع خارجی و 40 درصد از آنها را عراقی‌ها تشکیل می‌دهند.

در سوریه نیز این گروه نه تنها ضعیف نشده بلکه همچنان به پیشروی‌های خود ادامه می‌دهد. ولی در این میان نبرد «کوبانی» (عین‌العرب) را باید مستثنی کرد چرا که داعش نتوانست این شهر کُردنشین را تحت کنترل خود درآورد.

در عراق عناصر تندروی داعش هنوز هم آن‌اندازه قدرتمند هستند که بتوانند در برابر حملات نیروهای دولتی عراق به خوبی مقاومت کنند و تصرف دوباره «الرمادی» توسط این گروه، موید این مقوله است. الرمادی، مرکز استان الانبار از بیش از یک سال پیش در برابر حملات داعش مقاومت می‌‌کرد. ولی یگان‌های نظامی دولتی عراق مستقر در این شهر در مقابل حملات شدید داعش عقب‌نشینی کردند و صدها میلیون دلار تجهیزات، تسلیحات و خودروهای زرهی ارتش عراق را پشت سر خود برای داعشی‌ها رها کردند. غنایمی که داعش از این نبرد به دست آورد توانمندی این گروه تندروی مسلح را که همچنان در نقاط مختلف جهان در حال یارگیری برای جنگ است، بیش از پیش تقویت کرد.

«پاتریک اسکینر» کارشناس امور سیاسی در موسسه اطلاعاتی «سوفان گروپ» اعلام کرد علل و عوامل نامشخص افزایش قدرت داعش در عراق همچنان در این کشور و خارج از آن به قوت خود باقی است و این بدان معنی است که داعش در عراق همچنان موجودیت خواهد داشت حتی اگر در خطوط جبهه تغییراتی ایجاد شود.

دولت عراق برای آنکه بتواند بار دیگر  کنترل اوضاع کشور را به‌دست گیرد و مناطق اشغال شده توسط داعش را آزاد کند، باید بر روی کمک گروه‌های شبه‌نظامی شیعه که تحت حمایت ایران هستند، تکیه کند. این گروه‌های شبه‌نظامی شیعه عراق ثابت کرده‌اند که در چرخه قدرت یک عنصر اساسی محسوب می‌شوند و با حمایت های خود امکان آزادسازی تکریت را رقم زدند.

نیروهای کُرد یا جنگجویان پیشمرگه یکی دیگر از متحدان دولت بغداد در مبارزه با داعش به‌شمار می‌روند. این گروه از عقب‌نشینی نیروهای ارتش عراق در برابر داعش استفاده کردند و در برخی از مناطق مورد مناقشه مستقر شدند و اکنون دولت عراق برای پس گرفتن این مناطق از دست این نیروها، با دشواری‌هایی مواجه است. علاوه بر این آوارگان مهاجر  از مناطق جنگ‌زده عراق نیز در تغییر توازن جمعیتی این کشور نقش دارد. گفته می‌شود از حدود سه میلیون آواره عراقی، شمار زیادی از عرب‌های سنی عراق به مناطق شیعه یا کردنشین رفته‌اند و همین مسئله می‌تواند یکی از دلایل تشدید تنش‌های فرقه‌ای در این کشور باشد.

دولت عراق برای آنکه از خشم ساکنان مناطق سنی‌نشین کشور تحت تاثیر مستقیم نبرد با داعش قرار گرفته‌اند، بکاهد باید اراده واقعی خود را برای بازسازی و آبادانی مجدد این مناطق نشان دهد ولی شرایط کنونی کشور بودجه دولت را برای تحقق این امر ناکافی کرده است. درگیری‌های مسلحانه داخلی عراق اوضاع کنونی این کشور را تخریب کرده و آینده آن را تیره و تار ساخته است، حتی باید گفت این درگیری‌ها گذشته عراق را نیز از بین برده است. تروریست‌های داعش خسارات جبران‌ناپذیری به مراکز و آثار باستانی ارزشمند عراق به‌ویژه در شهر باستانی «نمرود» وارد کرده و برای تامین هزینه عملیات نظامی خود، اقدام به غارت و چپاول مراکز باستانی آن کرده‌اند. ولی واکنش دولت عراق برای جبران این خرابکاری‌ها، قابل قبول نیست. دولت عراق فقط موزه بغداد را که در سال 2003 در پی تهاجم نظامی آمریکا به عراق به غارت رفت، بازگشایی کرده است.