قناد باشی در گفت‌وگو با ایلنا مطرح کرد:
نگاهی به رویدادهای مهم خاورمیانه در سال ۱۳۹۳ / بخش اول: مصر، یمن، لیبی و تونس
با نگاهی اجمالی به خاورمیانه به وضوح می‌توان فهمید که نوسانات و جابه‌جایی متغیرها در این منطقه شیب بسیار تندی نسبت به مناطق جغرافیایی دیگر جهان و قاره‌های دیگر داشته است. به گونه‌ای که خاورمیانه به دلیل مسائلی مانند اهمیت ژئوانرژی و گستره ژئوپلیتیک‌اش مکانی برای نفوذ غربی‌ها و اروپایی‌ها شده است؛ نفوذی که ابتداَ طرح‌های آن در اتاق‌های فکر پایه‌گذاری می‌شود و بعد از تایید پشت‌پرده آن برای اجرا به وزارت دفاع یا سرویس‌های امنیتی غربی و اروپایی در قالب یک پرونده یا کیس تحویل داده می شود.
در سال ۱۳۹۳ منطقه خاورمیانه پلان کانالیزه شده دخالت‌های آمریکا و متحدانش بود. خواه این متحدان در لباس اعراب و کشورهای منطقه باشند، خواه در پوشش گروهک‌های تروریستی.
جعفر قنادباشی تحلیلگر مسائل خاورمیانه و کارشناس کشورهای حوزه شمال آفریقا در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا به واکاوی مسائل مهم کشورهای تونس، مصر، یمن و لیبی به عنوان کشورهای تاثیر گذار و درگیر در مناقشات خاورمیانه پرداخته است که مشروح آن در ادامه می آید:
نظامیان قصد جهت دادن به فعالیت‌های انقلابیون مصر را دارند
جعفر قناد باشی در خصوص رویدادهای سیاسی مصر گفت: در سه ماهه آخر سال۹۳ شاهد کوشش‌های حکومت مصر بودیم تا از برگزاری سالگرد سرنگونی حسنی مبارک و در واقع سالروز پیروزی ۲۲ بهمن ۱۳۸۹ جلوگیری کند. مردم، اسلامگرایان و گروه‌های طرفدار اخوان سعی کردند که سالروز پیروزی انقلابشان یک اجتماع بزرگ‌تر از سال‌های دیگر داشته باشند و در واقع به حکومت نظامیان اعتراض کنند و یک آمادگی به وجود آمد تا یک تظاهرات سراسری در مصر ایجاد شود.
این آمادگی‌ها از دی ماه سال گذشته به وجود آمد و رژیم مصر درصدد بود که با یک سلسله مانورهایی از چنین رویدادی جلوگیری کند و رسانه‌های حکومت مصر هم تلاش‌های زیادی کردند تا اخوان را به تروریست بودن متهم کنند. به خصوص آنچه که در صحرای سینا توسط گروهک‌های تکفیری صورت می‌گرفت را به اخوان‌المسلمین نسبت داد. در این فاصله تبرئه مبارک این موضوع را تشدید کرد. یعنی مردم بیش از گذشته در مقابل نظامیان قرار گرفتند چراکه احساس کردند تبرئه مبارک، پسرانش و وزرای حکومتی‌اش حکم بسیار ناعادلانه‌ای است و این موضوع سبب شد تا مردم به صورت جدی در برابر نظامیان قرار بگیرند و اشتیاق بیشتری برای برگزاری تظاهرات سراسری در سالروز انقلابشان پیدا کنند.
وی ادامه داد: برخی از انفجارها در سه ماهه آخر سال ۹۳ در مصر صورت گرفت و نظر اکثر کارشناسان بر این بود که این انفجارها عمدتاَ توسط حکومت مصر و نیروهای ارتشی و امنیتی قاهره بوده است تا بتوانند اخوان را متهم به حرکتهای تروریستی کنند.این حرکتهای تروریستی در سراسر قاهره و شهرهای مهمی مانند اسکندریه و اسماعلیه به این جهت صورت گرفت تا مردم را از تظاهرات و مخالفت علیه دولت منصرف کند. به‌رغم تمامی این تلاش‌ها تظاهرات در مصر صورت گرفت و به خشونت کشیده شد و دها نفر کشته شدند و متاسفانه رسانه‌های جهانی کمترین انعکاس خبری را در این مورد داشتند .از طرف دیگر، دانشگاه‌ها سعی کردند دانشجویانی که با اخوان‌المسلمین و اسلام‌گراها ارتباط داشتند را اخراج کنند.
خشم مردم و ترس از برگزاری انتخابات پارلمانی
این کارشناس مسائل بین‌الملل با اشاره به تاخیر در انتخابات پارلمانی مصر تصریح کرد: از دیگر وقایع مهم در مصر که می شود به آن اشاره کرد، تعویق انتخابات پارلمانی این کشور بود. قرار بود این انتخابات در روزهای پایانی اسفندماه یعنی۲۰ مارس ۲۰۱۵ برگزار شود اما چون فضای درونی مصر بسیار ملتهب بود، نظامیان از ترس اینکه انتخابات بسیار سرد برگزار شود یا اینکه این موضوع بهانه‌ای برای مخالفت‌های بعدی شود، از برگزاری انتخابات جلوگیری کردند و آن را به تاریخ نامعلومی موکول کردند.همین مساله کافی بود تا نشان دهد که فضای کنونی قاهره همسو با حکومت مصر نیست.
فعالیت‌های عمرانی به جهت تطهیر چهره نظامیان
وی افزود: نویسندگان بزرگی مانند محمد القیطر که در روزنامه الاعراب مطالبی می‌نویسد، اعتراف کردند که فضای مصر فضای انفجار آمیزی بوده و این کشور آبستن خیزش‌های دوباره‌ای است. رژیم مصر سعی کرد از طریق حرکتهای دیپلماتیک و نظامی منطقه‌ای افکار عمومی را به خودش مشغول کند. بحث احداث کانالی جدید در کنار کانال سوئز و طرح‌های عمرانی بزرگ در دریای سرخ اقدام‌هایی برای راضی نگه داشتن افکار عمومی بود و در کنار آن کارهای نظامی صورت دادند تا یک نوع آمادگی در دریای سرخ و حتی مداخله‌ای را در یمن به نمایش بگذارند و سعی داشتند که توجه‌ها را به جای جبهه داخل به جبهه خارج معطوف کنند. چراکه در زمان جمال عبدالناصر، مصر مداخلاتی در یمن داشته لذا کوشش کردند تا خود را به نوعی متصل به جمال عبدالناصر و رویکردهای وی کنند.
مصر به دنبال شریک جدید استراتژیک / قبطی‌ها طعمه‌ای برای مظلوم‌نمایی
قناد باشی در خصوص روابط مصر و روسیه و همچنین کشته شدن مصری ها در لیبی خاطر نشان کرد: در سه ماهه آخر سال بحث خرید سلاح از روسیه در مصر مطرح شد. پوتین را به مصر دعوت کردند تا از روابطشان با روسیه به نفع انکار مناسباتشان با غرب استفاده کنند. دست‌آویز دیگری که رژیم مصر برای کنترل اوضاع داخل مطرح کرد، بحث سربریدن ۲۱ قبطی در لیبی بود و سعی کردند که از این مساله برای سرکوب اوضاع داخلی بهره‌برداری کنند و رژیم مصر برای اینکه اسلام گرایان را تضعیف کرده و از صحنه سیاسی بیرون کند مدعی شد که آنها با داعش ارتباط دارند و به آنها علاقه‌مند هستند تا بتواند به نفع خود‌بهره برداری کند.عبدالفتاح السیسی از کشته شدن این ۲۱ نفر استفاده کرد به گونه‌ای که هفت روز عزای عمومی در مصر اعلام شد در صورتی در مصر حدود ۴۰ نفر در یک ورزشگاه کشته شدند اما حتی مراسم یک روزه هم برای آنها برگزار نشد. همچنین در روز انقلاب مصر ده‌ها نفر کشته شدند و در صحرای سینا حدود ۴۰ نفر نظامی مصری کشته شدند اما هیچ واکنشی نشان داده نشد.
دستگاه قضایی مصر، محور اصلی تنشها
وی با محور خواندن قوه قضائیه مصر در تنش‌های این کشور اعلام کرد: صدور احکام سنگین برای اعضای اخوان المسلمین از دیگر موضوعات مهم در سه ماهه آخر سال ۹۳ بود و مردم از این ماجرا بسیار خشمگین شدند و آنها با تخفیف در این حکم و تبدیل آن به حبس ابد تلاش کردند مخالفت‌های داخلی را مهار کنند که همچنان این موضوع ادامه پیدا کرد. محور اصلی وقایع مصر در سه ماهه آخر سال گذشته را می‌توان قوه قضائیه این کشور دانست. چراکه این تشکیلات مبارک را تبرئه کرد و تشدید حکم اخوان را صورت داد و به دلیل اینکه این قوه زیر نظر نظامیان است، شاهد این‌گونه اقدام‌‌ها هستیم. علاوه بر این مطالب شاهد بودیم که دستگاه قضایی مصر اقدامی را صورت داد که باعث واکنش در سطح منطقه بودیم و آن قرار دادن نام جنبش حماس در فهرست گروه‌های تروریستی بود که این عمل همسو با اقدام‌های صهیونیست‌ها و دنیای غرب ارزیابی شد. سرانجام با مخافت‌هایی که توسط فلسطینی‌ها صورت گرفت، نظامیان مصری ناگزیر شدند طی یک جنگ زرگری به این رای اعتراض کنند.
انصارالله محور همبستگی در یمن
این تحلیلگر مسائل شمال آفریقا با تاکید بر موفقیت انصار الله در یمن گفت: در یمن اتفاق خوبی در سه ماهه آخر سال رخ داد و این بود که مردم یمن بعد از سه سال و نیم مقابله با یک رژیم دیکتاتوری، موفق شدند بقایای رژیم علی عبدالله صالح را از دور خارج کنند.اگر چه عبدالله صالح از یمن رفته بود اما عربستان و دیگر سران مرتجع خلیج فارس و از آنها بالاتر انگلیسی‌ها و آمریکایی‌ها سعی کردند که بقایای رژیم صالح را سرپا نگه دارند. به هر ترتیب حرکت‌هایی که مردم یمن با رهبری جنبش انصار الله شروع کردند که البته حرکتهای منطقی و آرامی هم بود، باعث شد بقای رژیم عبدالله صالح را ناگزیر کنند که از صحنه سیاسی خارج شوند. استعفای منصور هادی از سمت ریاست‌جمهوری را در اوایل بهمن شاهد بودیم و منتهی به انحلال پارلمان یمن شد.
مردم یمن در چارچوب یک انقلاب منطقی و آرام و مطابق با استانداردهای جهانی و منطقه‌ای سعی کردند مجامع دیگری را برای برپایی نظامی جدید آغاز کنند. یعنی بهمن ماه سال ۹۳ را می‌توان زمان فروپاشی بقایای رژیم عبدالله صالح و آغاز برپایی ساختار سیاسی جدید در یمن دانست که عموم احزاب یمن و حتی ارتش این کشور آن را پذیرفتند.ارتش یمن وارد همکاری با مردم شد و از رفتار دیکتاتورها تمرد کرد و احزاب بزرگ یمن هم همسویی خود با مردم را اعلام کردند. لذا به نظر جایی برای حکومت سابق باقی نماند. سفر منصور هادی و استقرار وی در عدن را می‌توان یک حرکت ناموفق ارزیابی کرد چراکه تغییر پایتخت به خودی خود امری تشنج‌آفرین است.
منصور هادی دست‌آویز کشورهای خلیج‌فارس
وی درباره اقدام‌های عبدربه منصور هادی در جنوب یمن عنوان کرد: زمانی که منصور هادی در سه سال پیش انتخاب شد، مدت دوره ریاست‌جمهوری وی دو ساله تعیین شد تا این سمت را در دست داشته باشد و زمینه برپایی یک نظام جدید را فراهم کند. اما بعد از اینکه یک سال از فعالیت وی گذشت، اعلام کرد که من رئیس‌جمهوری یمن هستم و این حرکتش با هیچ موازین دموکراتیک و استاندارهای انتخاباتی انطباق نداشت. کشورهای خلیج فارس هم از وی حمایت کردند در صورتی که رئیس‌جمهوری باید یا منتخب مردم باشد یا دوره ریاست‌جمهوری‌اش به پایان نرسیده باشد که البته دوره ریاست منصور هادی پایان پیدا کرده بود و آنها تلاش کرده بودند که یک ساختار دو قطبی را در یمن پیاده کنند یعنی مشابه آن چیزی که در لیبی و سوریه قصد داشتند پیاده کنند که البته اتفاق نیفتاد.
منصور هادی هیچ طرفداری جز حکومت‌های منطقه در یمن ندارد و افرادی که در اطراف وی حضور دارند، عضو گروه‌های القاعده یا شبه داعش هستند و حتی شاهد بودیم که در استان‌های اطراف عدن و همچنین جنوب یمن هیچ علاقه‌مندی به حضور وی و ریاست جمهوری‌اش وجود نداشت و در واقع باید گفت که این موضوع شکست جریان مرتجع منطقه بود و به نظرم یمن یک پیروزی بزرگی را به دست‌آورد و می‌شود گفت که برپایی نظام را با تشکیل نهادهای جدید و تلاش برای به وجود آوردن یک قانون اساسی جدید به وجود آورد.
جولان سکولارها در لیبی
قناد باشی با اشاره به وقایع کشور لیبی در سه ماهه آخر سال ۹۳ افزود: لیبی در سال گذشته شاهد ادامه درگیری‌های خونین و جدی بود. اعلام خلافت داعش در منطقه شرق لیبی سبب شد تا داعش به عنوان نیروی سوم در آنجا حضور پیدا کند. به طوری که در قبل شاهد نیروهای سکولار و گروه ژ‌های افراطی مذهبی بودیم. نیروهای سکولار تحت فرماندهی دولت موقتی به رهبری عبدالله الثنی و پارلمانی که وجاهت قانونی ندارد به همراه شاخه نظامی به سرکردگی ژنرال حفتر سعی کردند لیبی را در اختیار بگیرند و هم اکنون در صدد عملی کردن این موضوع هستند. در غرب لیبی گروه‌های افراطی مذهبی حضور دارند که توسط قطر حمایت می‌شوند و اقداماتی را هم شروع کردند.
حفتر و داعش، دوخلیفه در یک کشور
از طرف دیگر شاهد اعلام خلافت گروهک تروریستی داعش بودیم که با هیچ یک از این گروه‌ها هم پیمان نشد و جالب این است که هیچ‌کدام از این گروه‌ها در لیبی طرفداری ندارند. در آخر سال داعش سعی کرد در لیبی نفوذ خود را گسترش دهد به نوعی که بزرگ‌ترین آتش‌سوزی در حوزه صادرات نفتی را در لیبی به وجود آورد و ذخایر بزرگ نفتی که در کنار دریا قرار داشت به آتش کشیده شد. در واقع این موضوع‌ها زمانی اجرا شد که غرب تلاش داشت که لیبی در همین مقطع بماند و معلوم شد غربی‌ها درصدد خسته کردن مردم لیبی از به وجود آوردن حکومت مردم سالاری در این کشور هستند و از ژنرال حفتر دفاع کردند.
وی با اشاره به حمله هوایی مصر به خاک لیبی گفت: حفتر به عنوان فرمانده نظامیان و ارتش لیبی توسط دولت عبدالله الثنی در آخر سال منصوب شد. البته بعد از کشته شدن ۲۱ مصری در لیبی شاهد آن بودیم که هواپیماهای مصری بر فراز آسمان لیبی ظاهر شدند و سعی در مقابله با گروه‌های افراطی داشتند و این برهه از زمان، وقت مداخله نظامیان مصری در لیبی ارزیابی می‌شود. سیاست های غرب در طول این مدت لیبی را به سمت برپایی یک حکومت سکولار هدایت می‌کند که البته این موضوع سنخیتی با بافت داخلی لیبی ندارد.
تونس، آرام‌تر از گذشته
این تحلیلگر مسائل بین‌الملل درباره وضعیت تونس در ماه‌های اخیر گفت: تونس بعد از انتخابات پارلمانی که سبب شد سکولارها مقام اول را در آن به دست بیاورند، به سمت تشکیل کابینه‌ای سکولار جه دهی شد اما در پایان سال شاهد بودیم که در برپایی کابینه ائتلافی تلاش‌های زیادی کردند ولی به دلیل وجود اختلافات ایدئولوژیک، این اختلافات به یک سری تنش‌های مهم تبدیل شد و جنبه رسانه‌ای پیدا کرد و همچنان این اختلافات در سطح تونس باقی است.
این کشور پس از انتخابات گذشته‌اش به سمت آرامش رفت. به خصوص که انتخابات برگزار شد و تمامی احزاب این کشور سعی کردند تا قضیه افراطیون تونس که تلاش داشتند نیروهایی را به سوریه و عراق اعزام کنند را به شکست کشانده و آنها را محدود کنند. در ادامه شاهد تحرکات پراکنده گروه‌های تکفیری در تونس بودیم.
اسلام گرایان در راستای اهداف مردم تونس گام برداشتند
وی در پایان گفت: تونس در ماه‌های اخیر به سمت یک آرامش نسبی حرکت کرد. به طوری که زمینه فعالیت‌های اقتصادی بعد از تشکیل کابینه جدید فراهم شد اما رقابت‌ها و اختلافات در این فعالیت‌ها همچنان باقی است. اسلامگرایان در تونس که مقام دوم پارلمانی در تونس را دارند، تلاش کردند در راستای اهداف مردم گام بردارند که به محبوبیت آنها اضافه کرد. چراکه مردم این کشور به تدریج پی بردند که بین حزب النهضه و جناح تکفیری یک شکاف عظیمی وجود دارد و اینکه غربی‌ها این تصور را ایجاد کرده بودند که النهضه یک حزب تکفیری است، این تصور با حرکت منطقی این حزب کمرنگ شده و در نهایت زائل شد.
گفت‌وگو: فرشاد گلزاری
