قطار توافق نهایی هسته‌ای؛ مقصد بعدی، ژنو
رویکرد جدید ایران در قبال پرونده هسته‌ای، انجام اقدام‌های اعتمادساز و مثبت برای متوجه کردن افکار عمومی جهان نسبت به صلح‌آمیزبودن فعالیت‌های هسته‌ای است. در پیش گرفتن این رویکردها، مقام‌های غربی را مجبور کرد تا به اراده ایران برای حل کردن این مناقشه اعتراف کنند.
پرونده هسته‌ای ایران یکی از اصلی‌ترین موضوع‌های رسانه‌های جهان در طول ۱۲سال گذشته بوده است. پس از روی کار آمدن دولت جدید در ایران و ریاست «محمدجواد ظریف» وزیر خارجه این کشور بر تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای، نگاه غرب به این مساله تا حدودی تغییر کرد و امید برای حصول توافق نهایی تا حدودی بیشتر شد.
ژنو میزبان نشست آینده درباره مساله هسته‌ای ایران است. جلسه بعدی مذاکرات در سطح معاونان وزیر و در روز ۲۶ آذر(۱۷ دسامبر) برگزار می‌شود. در تاریخ ۱۵ و ۱۶ دسامبر نیز دیدار دو جانبه میان «وندی شرمن» مذاکره‌کننده ارشد آمریکا و نمایندگان ایران برگزار می‌شود. دیدار دوجانبه دیگری نیز میان «هلگا اشمید» معاون نماینده اتحادیه اروپا و مذاکره‌کنندگان ایران صورت می‌گیرد.
موضع‌گیری‌‌های متفاوت در قبال تمدید مذاکرات
سوم آذرماه، تمام رسانه‌ها منتظر بودند تا خبر حصول توافق نهایی میان ایران و کشورهای ۱ + ۵ را، به جهان مخابره کنند. اعلام خبر تمدید مذاکرات هرچند غیرمنتظره نبود، اما انتظار می‌رفت که پس از شروع دور جدید نشست‌ها، نتیجه جدیدی به دست بیاید.
اعلام خبر تمدید گفت‌وگوها، اظهار نظرهای متفاوتی در پی داشت. گروهی، واکنش منفی به این امر نشان داده و اعلام کردند که گفت‌و گوها به بن‌بست رسیده است. گروهی نیز در حمایت از مذاکره‌کنندگان، تمدید گفت‌وگوها را نشان از خواست طرفین در رسیدن به یک توافق جامع دانستند.
به طور کلی، می‌توان گفت که نتیجه حاصل از دور قبلی مذاکره تا کنون راضی کننده بوده است. ایران و گروه ۱ + ۵، موافق با قطع مذاکرات نیستند و گفت‌وگوها هنوز به بن‌بست نرسیده است.
هدف از دیدارهای دوجانبه چیست؟
در خبر منتشر شده از نشست بعدی مذاکرات در ژنو، به جزئیات زیادی اشاره نشده است. رسانه‌های منتشر کننده، تنها خبر از دیدارهای جداگانه شرمن و اشمید با نمایندگان ایران داده‌اند و اشاره‌ای به جزئیاتی که امکان دارد مورد بحثقرار بگیرد، نکرده‌اند.
این دیدارهای دوجانبه را می‌توان برای انتقال پیام مقام‌های ارشد واشنگتن و اتحادیه اروپا به تیم ایرانی، پیش از مذاکرات اصلی دانست. کشورهای غربی خواستار انعطاف بیشتر در پذیرش بازرسی از سایت‌های نظامی و مطرح کردن برنامه موشکی و تحقیقات دفاعی توسط ایران هستند.
زیاده‌خواهی طرف غربی یکی از مواردی است که مقام‌های ارشد ایران بارها بر آن تاکید کرده و به طور صریح اعلام کرده‌اند که زیر بار بازرسی از مجموعه‌های نظامی مانند «پارچین» نمی‌روند. در کنار این عدم پذیرش، ایران بارها اجازه ورود بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تاسیسات هسته‌ای خود را داده است تا اقدامی اعتمادساز انجام داده باشد. مقام‌های غربی مانند «جان کری» وزیر خارجه آمریکا در سخنان خود اعلام کرده‌اند که ایران اقدام‌های مثبت و اعتمادسازی انجام داده است.
در صورتی که اشمید و شرمن حامل پیامی مبنی بر لزوم بازرسی از سایت‌های نظامی و مطرح شدن تحقیقات و صنایع موشکی در گفت‌وگوها باشند، روند جدیدی در مذاکرات شاهد نخواهیم بود.
نشست ژنو؛ گامی در راستای توافق سیاسی
مقام‌های ارشد مذاکره‌کننده ایران و گروه ۱ + ۵ در پایان مذاکرات وین، اعلام کردند که در سه تا چهار ماه آینده سعی می‌کنند تا به یک «توافق سیاسی» و کلی برسند و در مدت‌زمان باقی مانده تا پایان هفت‌‌ماه، به مذاکره درباره جزئیات فنی بپردازند. توافق سیاسی به معنای اشتراک نظر کشورها در مورد صلح‌آمیز بودن فعالیت‌های هسته‌ای ایران است. در صورت حصول این توافق، کشورهای ۱ + ۵ پذیرفته‌اند که برنامه هسته‌ای ایران ماهیت نظامی ندارد. اگر توافق سیاسی حاصل شود، کشورهای غربی به نادرست بودن مواضع خود درباره انحراف برنامه هسته‌ای ایران اعتراف کرده‌اند.
مذاکرات ژنو در بازه زمانی اعلام شده برای دستیابی به توافق سیاسی انجام می‌شود. پس از انجام اقدام‌های مثبت توسط ایران، این‌بار کشورهای غربی باید قدمی رو به جلو بردارند.
سنگ‌اندازی اسرائیل در روند مذاکرات
رژیم صهیونیستی همواره برنامه هسته‌ای ایران را تهدیدی علیه موجودیت خود اعلام کرده و این ادعای بی‌اساس را مطرح کرده که ایران در پی دستیابی به سلاح کشتارجمعی برای استفاده علیه این رژیم است. هم‌صدا شدن برخی مقام‌های ارشد ۱ + ۵ با نخست‌وزیر این رژیم، موجب مانع‌تراشی بر سر راه مذاکرات شده و رسیدن به یک توافق نهایی را به تاخیر می‌اندازد.
چند قدم تا توافق نهایی مانده است؟
در طول سال‌های گذشته تیم‌های مختلفی از دو طرف مسئول انجام مذاکرات بودند. رویکرد جدید ایران در قبال پرونده هسته‌ای، انجام اقدام‌های اعتمادساز و مثبت برای متوجه کردن افکار عمومی جهان نسبت به صلح‌آمیزبودن فعالیت‌های هسته‌ای است. در پیش گرفتن این رویکردها، مقام‌های غربی را مجبور کرد تا به اراده ایران برای حل کردن این مناقشه اعتراف کنند.
رسیدن به یک توافق نهایی، فقط با اراده محکم کشورهای غربی ممکن است. ایران به نوبه خود تمام اقدام‌های لازم برای اثبات صلح‌آمیز بودن تحقیقات و فعالیت‌های خود را انجام داده است. قدم بعدی باید توسط گروه ۱ + ۵ برداشته شود. در صورتی که آمریکا و همراهانش بر طبل زیاده‌خواهی خود بکوبند، هیچ توافق اعم از سیاسی و نهایی حاصل نخواهد شد. کنار گذاشتن خواسته غیرمتعارف و صداقت در مذاکرات، رمز موفقیت گفت‌وگوها در مدت‌زمان تعیین شده خواهد بود.
در حال حاضر افکار عمومی جهان به صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای جهان پی برده‌اند و در صورت شکست مذاکرات، غرب و در راس آن ایالات متحده آمریکا را مقصر خواهند دانست.
گزارش: محسن صالحی‌خواه
