آیا جنگ سرد دیگری در راه است؟

کنگره آمریکا با تصویب اعمال تحریم‌های جدید علیه روسیه، گام جدیدی در رویارویی جدید شرق و غرب برداشت. کنگره آمریکا در مصوبه دیگری، به «باراک اوباما» رئیس‌جمهوری این کشور اختیار داد تا ابزارآلات نظامی و تسلیحات مختلفی از جمله سلاح‌های ضدتانک، مهمات و «پهپادهای تجسسی» در اختیار اوکراین قرار دهد.

روسیه در واکنش به اقدام آمریکا، هشدار داد که این اقدام آمریکا باعثشروع جنگ سرد دیگری می‌شود. رقابت میان این دو کشور، پس از پایان جنگ جهانی دوم شدت گرفت و پس از فروپاشی شوروی نیز به نحو دیگری ادامه یافت. نگاهی کوتاه به سابقه رقابت این دو کشور، پیش‌زمینه‌ای برای درک بهتر وقایع جاری در اوکراین است.

نخستین جنگ سرد

با پایان جنگ جهانی دوم، جهان به سه گروه شرق، غرب و غیرمتعهد تقسیم شد. کشورهای کمونیستی و هوادار اتحاد جماهیر شوروی، زیر پرچم «پیمان ورشو» بلوک شرق را ایجاد کردند و کشورهای لیبرال طرفدار آمریکا، با امضای «پیمان ناتو» دست به تشکیل بلوک غرب زدند. کشورهایی که در هیچ‌کدام از این دسته بندی‌ها حضور نداشتند، با تشکیل «جنبش عدم تعهد» مسیر خود را مشخص کردند.

تاریخ جهان پس از جنگ جهانی دوم، شاهد کشمکش‌های فراوانی شوروی و ایالات متحده به عنوان دو ابرقدرت جهان است. رقابت این دو ابرقدرت در زمینه‌های نظامی، تسلیحاتی، اقتصادی، اطلاعاتی، ایدئولوژی، صنعت و توسعه فناوری در سال‌های پس از جنگ جهانی دوم به دوران «جنگ سرد» معروف است.

رقابت میان بلوک شرق و غرب در این سال‌ها به اکثر نقاط جهان گسترش پیدا کرد. آمریکا سعی داشت با اقدام های خود مانع گسترش نفوذ کمونیسم در دیگر کشورهای جهان را شود و شوروی در مقابل، سعی داشت تا کشورهای بیشتری از منطقه آمریکای لاتین را به جبهه خود ضمیمه کند.

جنگ سرد میان دو قدرت جهانی، خسارت و تبعات زیادی برای این دو کشور داشت. هزینه ناشی از رقابت‌های تسلیحاتی تاثیر مخربی بر اقتصاد شوروی و ایالات متحده گذاشت. جنگ سرد میان دو شرق و غرب با فروپاشی شوروی پایان یافت، اما این رقابت بین‌المللی برای همیشه در تاریخ ثبت شد و امروز به صورت دیگری ادامه دارد. یکی از خصوصیات تاریخ، تکرارپذیر بودن آن است.

اعمال فشار بر روسیه

اتحادیه اروپا و آمریکا در مناقشه اوکراین، در کنار یکدیگر رودرروی روسیه قرار گرفتند. در واقع، شرق و غرب بار دیگر برابر هم صف‌آرایی کردند. هر دو طرف، سعی دارند با استفاده از اهرم‌های اقتصادی، اطلاعاتی و سیاسی موضع خود را تقویت و طرف مقابل را مغلوب کنند.

اتحادیه اروپا و ایالات متحده با وضع تحریم های اقتصادی علیه اشخاص و شرکت‌های روسی و پشتیبانی مالی و لجستیکی از دولت اوکراین، سعی در شکست روسیه و کسب منافع بیشتر در این منطقه دارند. رسانه‌های غربی اعلام کردند که تحریم‌های وضع شده علیه مسکو، تا کنون یک تریلیون دلار به اقتصاد این کشور آسیب زده است. روسیه نیز در مقابل، واردات برخی اقلام از اروپا و صادرات گاز به کشورهای اتحادیه را متوقف کرده است.

اتحادیه اروپا و ایالات متحده بارها اعلام کردند که تحریم‌های بیشتری علیه روسیه و تمام اشخاصی که در بحران اوکراین دخیل هستند اعمال می‌کنند. کنگره آمریکا با تصویب اعمال تحریم‌های جدید علیه روسیه بر این وعده خود جامه عمل پوشاند. تمام این اقدام‌ها برای منزوی کردن روسیه در صحنه بین‌المللی صورت می‌گیرد تا عرصه برای یکه‌تازی غرب بازتر شود.

روسیه با اتخاذ سیاست‌های مقابله، سعی در کمتر کردن تاثیر تحریم‌ها و باز کردن راه‌های جدید با کشورهای دیگر داشته است. سفرهای اخیر «ولادیمیر پوتین» رئیس‌جمهوری روسیه به ترکیه، هند و ازبکستان برای گسترش همکاری‌های نظامی، سیاسی و اقتصادی صورت گرفت تا تحریم‌های آمریکا و اتحادیه اروپا اثر کمتری بر اقتصاد این کشور داشته باشد.

ارسال سلاح به اوکراین، آغاز دومین جنگ سرد

روسیه و ایالات متحده، دو رقیب سنتی و قدیمی هستند که حتی در زمان صلح، دشمنی پنهان و آشکار با یکدیگر دارند. مشکل کشورهای غربی و روسیه به اوکراین محدود نمی‌شود. بحران سوریه و جنگ داخلی عراق از دیگر مسائل حل نشده میان دو طرف است. برخورد منافع این کشورها در مناطق یاد شده، مناقشه‌های کنونی را بوجود آورده است. اوکراین نیز میزبان نبرد نیابتی روسیه و آمریکا در مناطق شرقی خود است. این کشورها تا کنون سعی می‌کردند، تا در مساله اوکراین محتاطانه‌تر قدم بردارند. مصوبه جدید کنگره آمریکا درباره ارسال انواع تجهیزات نظامی و تسلیحات به اوکراین، گام جدیدی در بحران این کشور است.

از زمان آغاز تنش میان جدایی‌طلبان شرق اوکراین و دولت غرب‌گرای «کی‌یف»، کشورهای روسیه و آمریکا به تجهیز نیروهای طرفدار خود در این نبرد پرداختند، اما این پشتیبانی لجستیکی و مالی به طور معمول تکذیب یا موضعی دوپهلو در مورد آن اتخاذ می‌شد. هرچند که مصوبه کنگره آمریکا هنوز به امضای اوباما نرسیده است تا تبدیل به قانون شود، اما مطرح شدن بحثارسال سلاح به یک کشور دیگر در نهادی مانند کنگره خبر از اتخاذ رویکرد جدید واشنگتن در مورد بحران اوکراین می‌دهد.

واکنش روسیه به دو مصوبه اخیر کنگره در مورد تحریم این کشور و ارسال سلاح به اوکراین، بسیار تامل برانگیز است. هشدار روسیه مبنی برآغاز «جنگ سرد دوم»، امری انکارناپذیر و قریب‌الوقوع است. افکار عمومی جهان متوجه این حقیقت است که دولت «پترو پروشنکو» با پشتیبانی مستقیم ایالات متحده روی کار آمد و قدرت را در دست گرفت. ارسال مستقیم و آشکار سلاح به اوکراین رویکرد جدید ایالت متحده است که رقابت تسلیحاتی دوران جنگ سرد را یادآوری می‌کند.

یارکشی و تشکیل اردوگاه‌های سیاسی یکی از روش‌های استفاده شده در دوران پس از جنگ جهانی دوم است. امروز نیز شاهد یارکشی روسیه و گروه غربی برای پیدا کردن کشورهای همسو و متحد هستیم. تاریخ بار دیگر در حال تکرار است و این پرسش در اذهان عمومی مطرح می‌شود آیا جنگ سرد دوم آغاز شده است؟

گزارش: محسن صالحی‌خواه