شورای همکاری خلیج‌فارس و چتر نفوذ عربستان سعودی

نشست «شورای همکاری خلیج‌فارس» در حالی برگزار شد که اختلاف در میان اعضای آن تشدید شده است. عربستان، قطر، امارات متحده عربی، کویت، بحرین و عمان شش عضو این شورا هستند که در حال حاضر دارای اختلاف‌های زیادی بوده و برخی از این کشورها، نقش پشتیبان گروه‌های تکفیری را ایفا می‌کنند.

گروه‌های تکفیری فعال در منطقه، به ویژه داعش باعثنگرانی کشورهای خاورمیانه هستند. تروریست‌های تکفیری، بیشتر از کشورهای عربی خاورمیانه و تعدادی نیز از اروپا، آمریکا و مناطقی از آسیا برای به اصطلاح «جهاد با کفار» به سوریه و عراق آمده‌اند. کشورهای قطر، عربستان و امارات از حامیان اصلی این گروه‌های تکفیری هستند. قدرت گرفتن داعش موجب نگرانی از بازگشت تروریست‌ها شده و امنیت این کشورها را به خطر انداخته است.

حضور کشورهای حوزه حاشیه خلیج‌فارس در ائتلاف بین‌المللی ضدداعش به رهبری آمریکا، خبر از تصمیم این دولت‌ها برای نابودی این گروه و گروه‌های مشابه می‌دهد. اما تزریق پول به این گروه‌های تکفیری توسط برخی کشورهای حاشیه خلیج‌فارس قطع نشده است. در واقع، سردمداران عرب خواستار دور کردن تروریست‌ها از مرزهای خود هستند، در عین حال می‌خواهند از این گروه‌ها برای پیشبرد اهداف خود در سوریه استفاده کنند. این کشورها بارها اعلام کرده‌اند که خواستار سقوط «بشار اسد» رئیس‌جمهوری سوریه هستند. قطر حامی اصلی جبهه النصره در جنگ سوریه است.

در ارتباط با داعش، رویکردها اندکی تفاوت می‌کند. قدرت گرفتن تروریست‌های تکفیری در عراق و نزدیکی مرزهای عربستان به عنوان سرگروه حامیان، این کشورها را مجبور کرد تا با شرکت در ائتلاف بین‌المللی، امنیت خود را تامین کرده و چهره مخدوش خود را کمی بازسازی کنند.

اختلاف درون شورای همکاری، از سال‌های گذشته وجود داشته است. اما در چند سال اخیر و با وقایع جاری در خاورمیانه، هر کدام از این کشورها موضع متفاوتی نسبت به موضوع‌ها اتخاذ کردند. جنگ سوریه، انقلاب مصر، روابط با ایران و جنگ داخلی در لیبی از مهمترین سرفصل‌های اختلاف بین اعضای شورا است.

در ارتباط با سوریه، شورای همکاری رای به قطع روابط دیپلماتیک با این کشور داد و سفارتخانه‌های این دولت‌ها در دمشق بسته شد. قطر و عربستان از حامیان اصلی «جبهه النصره» و داعش بوده و تمام تلاش خود را برای سقوط اسد به کار بسته‌اند. کویت با تصمیم به ازسرگیری روابط خارجی خود و بازگشایی سفارت در دمشق، خلاف تصمیم شورا حرکت کرد. این تصمیم برای عربستان و قطر مطلوب نبود و این فاصله را بیشتر کرد.

در مورد لیبی و مصر، قطر حامی گروه «اخوان‌المسلمین» است و در جریان وقایع مصر و لیبی از این گروه حمایت می‌کند. در حالی که کشورهای عربستان و امارات از مخالفان سرسخت اخوان بوده و از «عبدالفتاح السیسی» در مصر و از دولت اصلی لیبی حمایت می‌کنند. جنگنده‌های نیروی هوایی امارات با عبور از حریم هوایی مصر، مواضع نیروهای شبه‌نظامی مخالف دولت در لیبی را بمباران می‌کنند اما، قطر به پشتیبانی از شبه‌نظامیان انقلابی می‌پردازد. این اختلاف مواضع نیز موجب بیشتر شدن فاصله میان کشورهای شورا شد.

در مورد ایران، کشور امارات مدعی مالکیت جزایر سه‌گانه در خلیج‌فارس است. عربستان نیز در سال‌های گذشته در برخی موارد اختلاف‌نظرهایی با ایران داشته است، اما امارات پرچمدار اختلاف این شورا با ایران است. قطر، همیشه سعی در بهبود و استحکام روابط با ایران داشته است. این اقدام قطر مورد پسند کشورهای همجوار نیست و همواره باعثفشار بر این کشور بوده است.

عمان، خلاف دیگر کشورهای عضو، سعی دارد تا وارد مناقشات منطقه‌ای نشود و حد وسط را حفظ کند. «سلطان قابوس» پادشاه عمان برای دور بودن از این مسائل، در این نشست شرکت نکرد.

به طور کلی، تصمیم‌های شورای همکاری خلیج‌فارس، تحت تاثیر اعمال نفوذ عربستان است. حرکت هرکدام از این کشورها، در راستای خلاف خواسته‌های عربستان موجب تیرگی روابط دو طرف و اعمال فشار بر آن کشور می‌شود. اختلاف میان قطر و کویت با عربستان، به دلیل اتخاذ تصمیم‌هایی خلاف سیاست‌های ریاض است.

گزارش: محسن صالحی‌خواه