تمدید مذاکرات؛ اثبات اراده سیاسی طرفین برای توافق نهایی

مذاکرات هسته‌ای میان ایران و کشورهای موسوم به ۵ + ۱ روز دوشنبه به پایان رسید و به تمدید هفت ماهه گفت‌وگوها منجر شد. رسانه‌های جهان دور اخیر مذاکرات را به طور گسترده‌ای پوشش دادند تا از سرانجام یکی از طولانی‌ترین مناقشات بین‌المللی باخبر شوند.

با اعلام خبر تمدید مذاکرات هسته‌ای، نظرهای مختلفی در ایران و آمریکا توسط کارشناسان و صاحب‌نظران مطرح شد. عده‌ای تمدید مذاکرات را دلیلی بر به بن‌بست رسیدن گفت‌و‌گوها دانسته و عده‌ای دیگر آن را نشانه علاقه دو طرف به حل مناقشات و رسیدن به توافق نهایی می‌دانند. از سخنان مطرح شده توسط وزرای خارجه ایران و ۵ + ۱ می‌توان این‌گونه برداشت کرد که دو طرف مایل به ادامه مذاکرات برای حل کامل مناقشات و رسیدن به توافق نهایی هستند.

تمدید مذاکرات هسته‌ای میان ایران و ۵ + ۱ واکنش های منفی سیاستمداران تندرو آمریکا در سنا و مجلس نمایندگان این کشور را برانگیخت. پس از اعلام این خبر، بعضی نمایندگان کنگره آمریکا مانند «اد رویس» رئیس کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان و «جان مک کین» سناتور جمهوری‌خواه، اعلام کردند که برای تمدید صورت گرفته، از اوباما و دولت وی توضیح خواسته و تصمیم دارند در هفت ماه باقی مانده تا پایان مذاکرات، تحریم‌ها علیه ایران را تشدید کنند تا عرصه اقتصادی بر ایران تنگ‌تر شود. اظهار نظرهای اخیر نمایندگان کنگره آمریکا پس از پیروزی جمهوری‌خواهان در انتخابات گذشته دور از انتظار نبود.

پس از ورود جمهوری‌خواهان تندرو به کنگره و صف‌آرایی آنها در مقابل دولت دموکرات، مانع‌تراشی در روند مذاکرات محتمل بود. «کلاره لوپز» یکی از مقام‌های سابق آژانس اطلاعات مرکزی آمریکا(سیا) در موضعی همسو با سیاستمداران تندروی آمریکایی، در سخنان خود توافق میان ایران و کشورهای ۵ + ۱ را دور از ذهن دانسته و طی موضعی بی‌اساس ایران را به تلاش برای دستیابی به سلاح هسته‌ای متهم کرد.

از طرف دیگر، وزیر خارجه آمریکا پس از پایان گفت‌وگوهای وین، در کنفرانسی خبری، مذاکرات انجام شده را مثبت دانسته و اعلام کرد که ایران در یک سال گذشته اقدام‌های اعتماد‌ساز و مثبتی را انجام داده است. وی رسیدن به توافق نهایی را دور از ذهن ندانست. باراک اوباما نیز اعلام کرد که در صورت توافق میان ایران و کشورهای ۵ + ۱ رضایت کنگره را جلب می کند.

«لوران فابیوس» وزیر خارجه فرانسه نیز مذاکرات انجام شده را مثبت ارزیابی کرده و گفت: مذاکرات هسته‌ای ایران در ارتباط با مسائل کلیدی پیشرفت داشته است؛ تمام طرف‌های دخیل در مذاکرات، این گفت‌وگوها را مثبت و سازنده ارزیابی کردند.

پس از پیروزی جمهوری‌خواهان در انتخابات مجلس نمایندگان آمریکا و در اختیار گرفتن اکثریت این مجلس توسط این حزب، جبهه مخالف توافق هسته‌ای در آمریکا تقویت شد و در برابر دولت دموکرات اوباما که به دنبال توافق با ایران است، قرار گرفت. جمهوری‌خواهان آمریکا به جنگ‌افروزی و تندروی در امور سیاسی معروف هستند و واکنش‌های منفی آنها به تمدید مذاکرات، تعیین خط قرمزی برای دولت اوباما است تا توافقی صورت نگیرد. سناتورها، نمایندگان مجلس و سیاستمداران جمهوری‌خواه آمریکا ارتباط بیشتری نسبت به دموکرات‌ها با لابی‌های صهیونیستی فعال در آمریکا دارند و هماهنگ با آنها، مایل به اعمال فشار بیشتر بر ایران هستند تا برنامه هسته‌ای به طور کامل قطع و تاسیسات هسته‌ای تعطیل شوند. دولت اوباما در مقابل این طیف از سیاستمداران مایل به گفت‌وگو برای حل مناقشات و دولت ایران نیز در پی ادامه مذاکرات برای رسیدن به نتیجه برد - برد است.

مطرح شدن «توافق سیاسی» قبل از توافق کلی توسط وزرای امور خارجه ایران و ۵ + ۱ می تواند بیان‌کننده این مطلب باشد که طرفین به دنبال حصول یک توافق در مورد مسائل کلی هستند و پس از آن در مدت باقی‌مانده، گفت‌و‌گوها درباره مسائل جزئی و فنی صورت بگیرد تا توافق نهایی میان طرفین مذاکره حاصل شود.

به توافق رسیدن ایران و شش کشور طرف مذاکره برای رقبای منطقه‌ای مانند عربستان و کشورهای حوزه حاشیه خلیج فارس نتیجه مطلوبی نیست. در صورت توافق، ایران دارای نفوذی بیشتر از گذشته در خاورمیانه می‌شود و می‌تواند نقش پررنگی در معادلات جهانی و منطقه‌ای ایفا کند. این تغییر و تحولات و پذیرفته شدن صلح‌آمیز بودن فعالیت‌های هسته ای ایران، به معنای عقب ماندن کشورهای منطقه از ایران در پیشرفت علمی، صنعتی و سیاسی است. بنابراین کشورهایی مانند عربستان از هیچ اقدامی برای مانع‌تراشی در روند مذاکرات و تلاش برای جلوگیری از حصول توافق نهایی فروگذار نکرده‌اند.

«بنیامین نتانیاهو» نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی نیز بارها در سخنرانی‌های رسمی و غیر رسمی خود مدعی شده است که «همه خطرها در مقابل خطر هسته‌ای شدن ایران کوچک و بی‌اهمیت است». باید گفت رژیم صیهونیستی به عنوان واسطه ناامنی در خاورمیانه، از حصول توافق میان ایران و کشورهای۵ + ۱ متضرر خواهد شد. مسئولان ایران بارها اعلام کرده‌اند که به دنبال فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای هستند و این فعالیت‌ها برای دستیابی به سلاح هسته‌ای انجام نمی‌شود اما فشارهای کابینه امنیتی صهیونیستی و «لابی صهیونیستی آیپک» توسط جمهوری‌خواهان تندرو در آمریکا، مانعی بر سر راه به دست آمدن توافق نهایی است. انجام شدن فعالیت و تحقیقات هسته‌ای، باعثقدرت یافتن کشور دارای این فناوری می‌شود. سردمداران رژیم صهیونیستی که مدعی هستند فعالیت‌های هسته‌ای ایران ماهیت نظامی دارد، به وضوح به واهی بودن ادعای خود واقف هستند‏، زیرا انجام فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای بدون موانع بین‌المللی، باعثقدرت گرفتن ایران در خاورمیانه می‌شود و این امر برای اسرائیل قابل تحمل نیست.

در حال حاضر، تمدید مذاکرات هسته ای ایران و ۵ + ۱ را می توان نتیجه‌ای بسیار مناسب دانست. فاصله میان خواسته‌های ایران و کشورهای ۵ + ۱ هنوز به قوت خود باقی است، اما قطع کردن مذاکرات در شرایط فعلی و بازگشت به شرایط پیش از توافق ژنو به نفع هیچ طرف نیست و ادامه گفت‌وگوها در حال حاضر مناسب‌ترین راه است. ایران بهره‌مندی از فناوری صلح‌آمیز هسته‌ای را حق مسلم خود دانسته و بر این خواسته مشروع خود در چارچوب قوانین بین‌المللی پافشاری می‌کند. کشورهای ۵ + ۱ نیز بر محدود کردن فعالیت‌های هسته ای ایران و نظارت بیشتر بر این تحقیقات تاکید دارند.

با وجود تمام شکاف‌ها میان خواسته‌های طرفین مذاکره، تمدید مدت مذاکرات به معنای اراده طرفین برای کم کردن فاصله‌ها برای رسیدن به اشتراک نظر و حصول توافق نهایی است.

گزارش: محسن صالحی‌خواه