فرار تزار از رسانه‌ها
همان‌گونه کــه اغلب دربــاره دیکتاتوری‌ها رخ می‌دهد، کیش شــخصیتی که حول محور یک شخص رشــد می‌کند، نیاز به فاصله گرفتن شــخص دیکتاتــور از هرگونه خبر بد و موقعیت چالش‌برانگیز خــارج از کنترل را ضــروری می‌کند؛ به‌خصوص درزمانی که همه‌چیز به شــکل اجتناب‌ناپذیری در مســیر غلط پیش می‌رود. فرقه پوتینیســم نیز از این قاعده مســتثنا نیست.
مریم جعفری: تــا پیش‌ازاین دســامبر معمولاً ماهی شــلوغ و پرمشــغله برای ولادیمیر پوتین بود؛ اما امســال این‌گونه نیســت. در آستانه کریسمس، رئیس‌جمهور روسیه معمولاً نشست‌های مطبوعاتی ســالانه خود را برگزار می‌کند. باوجوداین، این بار این رویداد مهم سالانه لغو شده است. ســخنرانی سالانه ریاست جمهوری پوتین در مجلــس فدرال روســیه که برگزاری آن در فصل تابســتان به تعویق افتاده بود، هم لغو شــده است. همچنین، پوتین در بازی ســنتی هاکی روی یخ شــب ســال نو و در میدان سرخ نیز غایب صحنــه خواهد بود. برنامه سالانه پوتین که در آن شــهروندان معمولی روس می‌توانســتند با رئیس‌جمهورشان تماس گرفته وگپ بزنند، نیز به‌طور مداوم از اوایل ســال جاری به تعویق افتاد و درنهایت لغو شد.
چنین رویداد‌هایی در تقویم کرملین سنگ محک سالانه پوتین برای ارتباط با رســانه‌های محدود و دست‌چین شده و مردم روسیه بوده‌اند. البته می‌توان از این رویداد‌ها به‌عنوان قطعاتی از نمایش تلویزیونی بسیار سازماندهی‌شده از سوی رژیم سیاسی روسیه یادکرد. باوجوداین در غیاب انتخابات آزاد و منصفانه در روســیهچنین رخداد‌هایی اجازه می‌دادند تا دست‌کم نمایی از اصالت و صداقت در رابطه میان پوتین و مردم کشورش حفظ شود. در عــوض، در ماه‌های اخیر، پوتین در حال کم‌رنگ شــدن در رســانه‌ها بوده اســت. جای تعجبی ندارد. ایــن دوری گزیدن از رسانه‌ها ارتباط زیادی به حمله روســیه به اوکراین دارد. به نظر می‌رســد پوتین که به‌طور فزاینده در اتاق فکــر کرملین درگیر شــده، نمی‌خواهد در معرض پرســش‌های ناخوشــایند در مورد جنگ اوکراین قرار گیرد. تخریب پل کرچ در کریمه، عقب‌نشینی نیرو‌های روس از شــهر مهم خرســون در مــاه نوامبر و حمالت مختلــف زهپادهای اوکرایــن علیه پایگاه‌های هوایی در داخل روســیه، به این معناست که موضوعات دشــوار و چالش‌برانگیز زیــادی وجــود دارند کــه ممکــن اســت از پوتین در مورد آن پرسش‌هایی شود.
اینکه پوتین چگونه می‌تواند بدون مخالفت با انبوه تبلیغاتی که کرملین ماه‌ها به‌دشواری آن را به راه انداخته، پاســخ دهد، معمایی بود که مقام‌های حکومتی راه آسانی برای رویارویی با آن پیدا نکردند. وزارت دفــاع بریتانیا اعلام کرد اجلاس مطبوعاتی پوتین به دلیل «افزایش نگرانی‌ها درباره شــیوع احساســات ضد جنگ در روســیه» لغو شده است. روزنامه مســتقل انگلیسی – روسی «تایمز مســکو» هم فاش کرده که تصمیم برای لغو این رویداد از ســوی شخص پوتین در آخرین لحظه اتخاذشده است. به نوشته اســپیکتیتور، رئیس‌جمهور روسیه پس از توصیه سرویس امنیتی خود مبنی بر آنکه نمی‌تواند تضمین کند ارتش اوکراین در آستانهاجلاس مطبوعاتی حمله بزرگی انجام ندهــد، این تصمیم را اتخاذ کرده است. تصمیم پوتین برای لغو کنفرانس مطبوعاتی سالانه خود که برای نخســتین بار در یک دهه گذشــته رخ می‌دهد، نشانه‌ای از آن اســت که چگونه اوضاع برای او بدتر از هر زمان دیگر شــده اســت.
باوجوداین نگرانی از مواجهه با پرســش‌های ناخوشایند به‌تنهایی ســبب نشــد که پوتین جلــوی برگزاری ایــن رویداد را بگیرد. همان‌گونه کــه اغلب دربــاره دیکتاتوری‌ها رخ می‌دهد، کیش شــخصیتی که حول محور یک شخص رشــد می‌کند، نیاز به فاصله گرفتن شــخص دیکتاتــور از هرگونه خبر بد و موقعیت چالش‌برانگیز خــارج از کنترل را ضــروری می‌کند؛ به‌خصوص درزمانی که همه‌چیز به شــکل اجتناب‌ناپذیری در مســیر غلط پیش می‌رود. فرقه پوتینیســم نیز از این قاعده مســتثنا نیست. به تعویق انداختن و لغو رویداد‌هایی عمومی با حضور پوتین، تالشی منسجم برای تبدیل‌شدن پوتین به مرد خبر‌های خوب نزد افکار عمومی است: زمانی که همه‌چیز اشتباه پیش می‌رود او مصمم اســت تا از مورد ســرزنش قرارگرفته طفره بــرود. پوتین دلیلی برای نگرانی دارد. بر اســاس نتایج نظرسنجی کرملین که از سوی روزنامه مســتقل روسی «مدوزا» فاش شــد، ۵۵ درصد روس‌ها طرفدار مذاکره صلح با اوکراین هســتند. نظرســنجی جداگانه‌ای که از ســوی روزنامه «تایمز مسکو» انجام‌شده، نیز نشان می‌دهد که تنها یک‌چهارم روس‌ها معتقدند که جنگ برنامه‌ریزی‌شده است. موج اعتراضاتی که پس از اعلام اعزام جزئی نیرو از سوی پوتین در ماه ســپتامبر در روســیه مشاهده شــد و خروج مردان جوان در ماه‌های پس‌ازآن از کشــور و جریــان فزاینده انتقادات وبلاگ نویسان برجســته نظامی علیه ارتش روسیه همگی نشان می‌دهند که اختلافات داخلی در روسیه در حال افزایش است.
تقویم کرملیــن در روز‌های آتی لیســت برنامه‌های ویدئویی مختلفی را برای رئیس‌جمهور روســیه منتشــر کرده و شایعاتی وجود دارد مبنی بر آنکه پوتین هنوز ممکن است از تصمیم قبلی خود عقب‌نشینی کرده و ســخنرانی مجلس فدرال را از طریق تمــاس ویدئویی برگزار کنــد. باوجوداین، برخــی گمان می‌کنند غیبت فزاینده پوتین از صحنه عمومی و رســانه می‌تواند پوششی برای موضوعی کاملاً مشکوک باشد. «عباس گالیاموف»، تحلیلگر سیاسی روس و نویسنده ســابق متون سخنرانی پوتین که اکنون در اســرائیل سکونت دارد، هفته گذشته در کانال تلگرام خود این ادعای حیرت‌انگیز را مطرح کرد که پوتین در حال طراحی نقشــه فرار از روسیه است.
گالیامــوف با اســتناد به منبعــی آگاه در کرملیــن که به آن اعتماد دارد، اعلام کــرد که پوتین به همراه گروهی از وفادارترین دوســتانش از بهار ســال جاری مقدمات تهیه «کشــتی نوح» را فراهم کرده که طرحی برای خروج آنان از روســیه و انتقالشان به آمریکای لاتین در صورت فروپاشی رژیم سیاسی فعلی مسکو خواهد بود.
بــه گفته «گالیامــوف» آرژانتین یــا ونزوئلا ازجمله مقاصد محتمل هستند؛ اگرچه چیــن نیز در مراحل اولیــه برنامه‌ریزی به‌عنوان یک پناهگاه امن برای رئیس‌جمهور روسیه معرفی شد. او افــزوده بود: «زمانی که کرملین می‌گوید همه‌چیز طبق برنامه پیش می‌رود، منطقی اســت که مشــخص کنید دقیقاً چه چیزی طبق برنامه پیــش می‌رود: طرح جنــگ در اوکراین یا طرح فرار پوتین به نظر می‌رسد آنان بیش از یک طرح دارند». ناگفتــه نماند که چنین ادعا‌هایی حتی از ســوی منابع ظاهراً مــورد اعتمــاد باید بااحتیاط کامل موردبررسی قــرار گیرند. باوجوداین، اینکه غیبت پوتین زمانــی رخ می‌دهد که وضعیت روسیه در جنگ اوکراین روزبه‌روز بدتر می‌شود، مطمئناً تصادفی نیست.
