تا زمانی که مرزها تعیین نشود، ارمنستان و آذربایجان درگیر خواهند بود/صلح باکو و ایروان به نفع روسیه نیست/ توافق نوامبر ۲۰۲۰ در مورد کریدورها صراحت ندارد

«علی قائم‌مقامی» کارشناس مسائل قفقاز در تشریح دلایل شروع مجدد درگیری نظامی میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا عنوان کرد: اخیراً شاهد از سرگیری درگیری میان ارمنستان و آذربایجان بودیم که ریشه در همان پرونده قره‌باغ دارد. بر اساس آخرین اخبار و داده‌هایی که از سوی وزارت دفاع ارمنستان و جمهوری آذربایجان منتشر شده، چهار سرباز ارمنستان و همچنین سه سرباز آذربایجان در این درگیری‌ها کشته شده‌اند و تعدادی هم مجروح بر جای مانده و تمام این روند نمایانگر آن است که صلح قره‌باغ همچنان به خروجی نهایی و مطلوب نرسیده است. نکته‌ای که در مورد درگیری‌های جدید ارمنستان و آذربایجان باید مورد نظر قرار بگیرد این است که در زمان انعقاد توافق آتش‌بس میان دو طرف با میانجی‌گری روسیه، بسیاری از تحلیلگران غربی و منطقه‌ای معتقد بودند که صرفاً با امضای این بیانیه مشترک و اعلام آتش‌بس، صلح میان ایروان و باکو محقق نخواهد شد و این دو به دلیل متزلزل بودن توافق مذکور مجدداً وارد تقابل با یکدیگر خواهند شد.

وی ادامه داد: حالا و با گذشت حدود دو سال و نیم از امضای این توافق، ارمنستان و آذربایجان مجدداً اقدام به تبادل آتش کردند و باز هم شکننده بودن صلح در قفقاز نمایان شد. در این بین سازمان ملل متحد بارها اعلام کرد که ارامنه نباید در منطقه تحت سلطه آذربایجان مورد ظلم و تحقیر قرار بگیرند اما باکو صراحتاً اعلام می‌کند شهروندانی که در قره‌باغ حضور دارند به نوعی در خاک جمهوری آذربایجان حاضر هستند. این در حالی است که ترکیه و آذربایجان معتقدند که هرچه سریع‌تر باید کریدور زنگزور عملیاتی شود البته در این مورد اختلاف‌هایی وجود دارد؛ چراکه ارمنستان اعلام کرده در ابتدا و انتهای کریدور لاچین باید نیروهای این کشور حضور داشته باشند ولی باکو با این موضوع مخالف است. این روند به گونه‌ای پیش رفته که حالا جمهوری آذربایجان تا مرز ارمنستان اقدام به احداث جاده و راه آهن کرده تا در نهایت بتواند خود را به مرزهای ترکیه برساند.

این تحلیلگر مسائل سیاسی تصریح کرد: باید متوجه بود که ارمنستان همچنان با طرح باکو در مورد کریدورها مخالف است؛ چراکه آنها معتقدند در توافق ۹ نوامبر ۲۰۲۰ در مورد کوریدورها هیچ توضیح خاصی داده نشده و به نوعی صراحت ندارد. بر همین اساس درگیری مجدد میان دو کشور به اختلاف بر سر مرزها برمیگردد. آنچه از ماهیت این درگیری‌ها مشخص شده، بحث عدم تعیین نقاط صفر مرزی است و این موضوع باعث شده تا هر چند وقت یکبار دو طرف علیه یکدیگر اتهام‌هایی را مطرح کنند و با یکدیگر درگیر شوند که خروجی آن جز متهم کردن طرفین از سوی یکدیگر و کشته شدن نظامیان آنها هیچ چیز دیگری نبوده و نخواهد نبود. در این میان باید متوجه باشیم که نقش اسرائیل و کشورهای غربی هم در پرونده نزاع آذربایجان و ارمنستان که از سال ۲۰۲۰ مجدداً بر سر قره باغ با یکدیگر درگیر شدند بسیار مهم است.

وی افزود: به عنوان مثال اخیراً وزیر دفاع آذربایجان به آمریکا سفر کرده و به مقام‌های نظامی این کشور گفته است که باکو آماده همکاری با واشنگتن در عرصه همکاری و آموزش نظامی است و حتی بحث همکاری دو طرف در بخش انرژی‌های سبز مطرح شد. در مقابل چند روز پیش وزیر خارجه ارمنستان با همتای روس خود در سمرقند دیدار کرد و دو طرف در مورد مسائل قره‌باغ گفت‌وگو کردند. این رفت و آمدها نشان می‌دهد که نفوذ روسیه و آمریکا به انضمام رژیم صهیونیستی و کشورهای اروپایی در پرونده قره‌باغ افزایش پیدا کرده که این موضوع می‌تواند شرایط رسیدن به صلح نهایی را تغییر دهد. نکته‌ای که باید مورد اشاره قرار بگیرد نقش روس‌ها به عنوان نیروهای حافظ صلح در قره‌باغ است.

قائم‌مقامی گفت: اگر به توافق سال ۲۰۲۰ مراجعه کنیم به یاد می‌آوریم که حدود دو هزار نفر از نیروهای حافظ صلح روسیه در دالان لاچین واقع در میانه قره‌باغ کوهستانی و ارمنستان مستقر شدند و قرار بر این بود تا این نیروها بتوانند از تنش بین باکو و ایروان جلوگیری کنند ولی تا به امروز چنین اتفاقی نیفتاده است. معتقدم که مسکو نمی‌خواهد این درگیری‌ها تمام شود؛ چراکه اگر صلح میان باکو و ایروان برقرار شود بدون تردید روسیه باید منطقه مذکور را ترک کند و این به نفع مسکو نیست. بر اساس توافقی که در سال ۲۰۲۰ امضا شد روسیه به مدت پنج سال یعنی تا سال ۲۰۲۵ نیروهای خود را باید در داران لاچین حفظ کند و به نظرم حداقل تا پایان این تاریخ مشاهده درگیری میان دو طرف خواهیم بود.

وی در پایان خاطرنشان کرد: علاوه بر مسائلی که ذکر شد، اگر مرزهای میان دو کشور تعیین شود و اختلاف‌ها بر سر کریدورهای لاچین و زنگزور حل‌وفصل نشود، این وضعیت ادامه خواهد داشت. نباید شرایط و اوضاع در ناحیه قفقاز جنوبی صرفاً به نفع آذربایجان یا صرفاً به نفع ارمنستان تغییر کند بلکه باید دو طرف به یک توافق با ضمانت‌های اجرایی مشخص دست پیدا کنند و ادامه این روند می‌تواند مشکلاتی را برای همگان به وجود بیاورد؛ چراکه به عنوان مثال باکو می‌خواهد نخجوان را به خاک آذربایجان وصل کند تا در نهایت به ترکیه متصل شود که این موضوع در قالب کریدور میانی می‌گنجد. در آخر باید منتظر بود و دید که روابط میان ارمنستان و ترکیه به کجا می‌رسد، چون عادی شدن روابط این دو با یکدیگر هم می‌تواند تاثیر مهمی در روند تحولات قفقاز بگذارد.