ماه عسل تندروها با دولت مرکزی پاکستان به پایان رسیده/ اختلافات طالبان ممکن است به بروز تنش داخلی منجر شود/ هند رویای تبدیل به یک قدرت بزرگ را در ذهن دارد

نوذر شفیعی در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، با مرور و تحلیل مهمترین تحولات سیاسی شبهقاره در سال ۲۰۲۲ و چالش‌هایی که کشورهای پاکستان، افغانستان و هند در سال ۲۰۲۳ با آن‌ها مواجه خواهند بود و همچنین در پاسخ به این سوال پاکستان در سال ۲۰۲۲ شاهد رای بی‌سابقه دیوان عالی علیه عمران خان و روی کار آمدن دولتی ائتلافی با نخست‌وزیری شهباز شریف بود. در همین سال رهبر حزب تحریک انصاف مبارزاتی را در جایگاه اپوزیسیون مدیریت کرد و در نهایت نیز شاهد ترور نافرجام وی بودیم، آینده سیاسی عمران خان چه خواهد بود، گفت: پیش از ظهور حزب تحریک انصاف به رهبری عمران خان، به طور سنتی در پاکستان دو حزب مسلم لیگ و مردم وجود داشت و قدرت میان آن دو دست به دست می‌شد. عمران خان و حزبش یک جریان سوم بودند بنابراین شکل‌گیری این حزب، رشدش و دستیابی به قدرت رسیدنش یک اتفاق جدید در صحنه سیاسی پاکستان بود یعنی گویی مردم از دو حزب پیشین خسته شدند و به دنبال یه نیروی جدید می‌گشتند که بتواند اوضاع اقتصادی این کشور را متحول کند. اعضای حزب مردم و حزب مسلم لیگ بیشتر دارای یک چهارچوبه‌ای از تفکرات سنتی هستند که تمام تلاش‌شان را برای پیشبرد اهداف در عرصه‌های مختلف در این کشور انجام دادند اما جمع بندی کار همین پاکستانی است که شما می‌بینید.

وی ادامه داد: بنابراین تحریک انصاف معتقد بود که می‌تواند تحرک جدیدی را در خدمت مردم قرار دهد و مهمترین چالش فعلی پاکستان را که چالش اقتصادی است را حل کند. اینکه در ادامه چه تحولی روی خواهد داد الان شرایط در پاکستان یک شرایط پایداری نخواهد بود به این معنا که ائتلاف مسلم لیگ و مردم برای یک دوره موقت است و به زودی و در کمتر از یک سال مجددا باید انتخابات پارلمانی در پاکستان برگزار شود.

وی افزود: اگر در این انتخابات به هر سه حزب به میزان مساوی اجازه نقش‌آفرینی داده شود به نظر می‌رسد بار دیگر تحریک انصاف قادر خواهد بود که آرای بیشتری را به دست بیاورد و دلیل آن نیز روشن است؛ در عرصه سیاست خارجی استقلال بیشتری دارد و در عرصه داخل هم بر روی موضوعی انگشت گذاشته که برای مردم مهم است ضمن اینکه حزبی است که به لحاظ مبارزه با فساد هم موفق عمل کرده و با توجه به اینکه اساسا در این کشور فساد سیستماتیک وجود دارد و آثار این فساد بر زندگی مردم کاملا مشهود است لذا مردم هم به جریانی اقبال دارند که در زمینه مبارزه با فساد پیشتاز بودند. در ضمن پایگاه اجتماعی حزب تحریم انصاف متعلق به یک قومیت خاص نیست و تقریبا در تمام ایالات نفوذ و طرفدار دارد.   

این استاد دانشگاه در پاسخ به این سوال که یکی از چالش‌های اسلام‌آباد در ماه‌های پایانی سال ۲۰۲۲ درگیری میان تحریک طالبان این کشور با ارتش در پی پایان دوران توافق صلح و همزمان با پایان دوران ریاست ژنرال قمر جاوید باجوا بر ستاد کل ارتش و آغاز دوران ریاست ژنرال عاصم منیر بود، با توجه به اینکه پس از به قدرت رسیدن طالبان در افغانستان این دورنما وجود داشت که اسلام آباد بتواند تحریم طالبان را مدیریت کند، افق پیش روی این چالش چه خواهد بود، گفت: تحریم طالبان پاکستان یک تهدید جدی برای جامعه، سیاست و حکومت در پاکستان است چرا که با اینکه خودش یک نیروی بالقوه قوی است و پایگاه اجتماعی زیادی در میان جریان‌های تندرو در این کشور دارد از یک عقبه استراتژیک هم برخوردار است یعنی طالبان پاکستان و جنبش اسلامی ازبکستان و جنبش ترکستان شرقی و حتی حزب التحریر در آسیای میانه به نوعی با تحریک طالبان پاکستان در ارتباط هستند و مجموعه این نیروهاست که داعش را در افغانستان و پاکستان تشکیل می‌دهد.

وی ادامه داد: برای یک مدتی با میانجیگری یکی از نیروهای موثر طالبان افغانستان یعنی شبکه حقانی، میان تحریک طالبان پاکستان و دولت صلح برقرار شده بود اما الان این صلح از بین رفته و درگیری‌ها به طور جدی آغاز شده و معنی آن این است که یک اختلافی بین  پاکستان و طالبان و سایر جریان‌های تندرو اختلاف بروز کرده است و دوران ماه عسل دولت و تندروها تمام شده است. اگر همه چیز به شکلی که امروز در خصوص آن صحبت می‌کنیم پیش برود و درگیری و منازعات امروز در دو سوی مرز پاکستان و افغانستان تداوم پیدا کند شاید بزرگ‌ترین چالش امنیتی دولت پاکستان در سال ۲۰۲۳ در حقیقت تقابل میان افراط گرایی و دولت مرکزی خواهد بود. در این میان نیز اینکه کدام یک از احزاب این کشور در انتخابات آتی رای بیاورد، روی این منازعه تاثیرگذار خواهد بود. 

شفیعی در پاسخ به این سوال که دو رویداد و تحول در سال ۲۰۲۲ منجر شد تا جامعه جهانی با نگرانی بیشتری به صحنه سیاسی افغانستان بنگرد که نخست کشته شدن ایمن الظواهری، رهبر القاعده در کابل و دیگری تصمیم اخیر طالبان مبنی بر تعلیق تحصیلات تکمیلی برای دختران بود. این دو تحول باعث بروز این سوال مهم شد که آیا طالبان دیگر خواستار به رسمیت شناخته شدن از سوی جامعه بین الملل نیست، پاسخ شما به این پرسش چیست، گفت: به نظر می‌رسد به‌رغم گذشت بیش از یک سال از به قدرت رسیدن طالبان، این گروه هنوز در تاروپود تفکرش گیر افتاده است؛ به این معنا که نمی‌توانند از این حوزه تفکری که تا الان شعارش را دادند و برای آن آرمان جنگیدند را یک شبه کنار بگذارند. همین امروز نیروهایی در بدنه طالبان حضور دارند که با بحث تحصیل زنان موافق هستند اما در همین ساختار جریان محافظهکاری حضور دارد که بر تفکر فکری طالبان مسلط شده و آن خط اجرایی می‌شود؛ بنابراین ممکن است دقیقا همین موضوع تحصیل زنان به علاوه موضوعات مشابه باعث شکاف جدی درون ساختار حاکمیت افغانستان شود چرا که همین امروز این موضوع موجب ایجاد شکاف شده است. 

وی افزود:  در میان طالبان امروز، در یک نیروهای شبکه حقانی به عنوان یک نیروی واپس‌گرا قرار دارد و یک سوی دیگر طالبان میانه رو و با تفکر بازتر مانند ملابرادر قرار دارند و متأسفانه امروز تفکر شبکه حقانی غالب است. در نتیجه هرچقدر جلوتر برویم تحت دو فشار طالبان دچار مشکلات بیشتری خواهد شد و این شکاف عمیق تر شده و ممکن است به درگیری نظامی درونی نیز منجر شود که این دو شکاف شامل فشار جامعه به ناشی از فقر و موضوعات زنان است و دیگری فشار بین المللی است. 

این تحلیلگر مسائل شبه قاره در پاسخ به این پرسش که در سال ۲۰۲۲، دهلی‌نو با استفاده از بحران اوکراین و تحریم‌های روسیه به خریدار عمده نفت ارزان قیمت مسکو و یکی از برندگان این بحران بدل شد در سوی دیگر اما تنش مرزی با چین موجب لشگرکشی گسترده دو کشور در خط مرزی و محل مورد مناقشه شد، هند در سال ۲۰۲۳ چگونه با قدرت‌های منطقه خودش تعامل خواهد کرد، گفت: هند با سه چالش ساختاری مواجه است؛ نخستین چالش منازعه با چین است، دومین چالش منازعه با پاکستان و سومین چالش توسعه ناهمگون در داخل است. بنابراین مادامی که این سه مشکل وجود داشته باشد، اساسا حرکت رو به جلوی این کشور کند خواهد بود و دولت هند نیز متناسب با این چالش‌ها سیاست داخلی و خارجی خود را تنظیم می‌کند. به همین دلیل نیز سیاست ناندرا مودی سیاست نخست همسایگان است و در پی این است که چالش با همسایگان را با دیپلماسی به حداقل برساند.

وی ادامه داد: دولت هند در داخل نیز برای رفع مشکلات طرح‌های مختلفی را در دست اجرا دارد؛ هم رشد اقتصادی را به بیش از ۷ درصد رسانده و اگر آن طرح‌ها به نتیجه برسد، طرح‌های توسعه ساحل و ارتباط ساحل با مناطق شمالی هند است به این معنا که یک توسعه جدی را هند در داخل نیز شروع کرده است و در عین حال رابطه خوبی را با قدرت‌های بزرگ آغاز کرده است.  هند امروز با هند دیرود خیلی متفاوت است و یک نیرو و انگیزه قوی برای رو به جلو رفتن در این کشور به وجود آمده و این روند با گذشت زمان آثار هند به عنوان یک قدرت بزرگ را بیشتر متجلی می‌کند. الان هم رشد اقتصادی هند قابل تامل است و در حوزه سیاست خارجی فعال است و در حوزه نظامی هم چه در دریا، چه هوا و چه خشکی به عنوان یک ارتش قدرتمند رو به جلو حرکت می‌کند. این کشور رویای تبدیل شدن به یک قدرت بزرگ را در ذهن دارد.