قهرمانپور در گفت‌وگو با ایلنا:
روابط ترکیه و اسرائیل موانع زیادی پیش روی خود دارد/ نزدیکی بیش از حد اردوغان به تل‌آویو با واکنش منفی پایگاه رأی اسلامگرایان مواجه خواهد شد
یک تحلیلگر مسائل ترکیه گفت: روابط ترکیه و اسرائیل موانع زیادی پیش روی خود دارد؛ به این معنا که به لحاظ ساختاری ما انتظار نداریم که این روابط از حد معینی فراتر برود.
رحمان قهرمانپور در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، در تحلیل تحولات ماه‌های اخیر در روابط ترکیه و اسرائیل و در پاسخ به این سوال که نخستین سفیر ترکیه پس از ۱۲ سال بحرانی در روابط آنکارا- تل‌آویو، روز پنجشنبه دهم آذرماه استوارنامه خود را به مقام‌های وزارت خارجه رژیم صهیونیستی ارائه کرد، چه شد که دولت رجب طیب اردوغان پس از چندین سال مواضع تند در قبال مقام‌های صهیونیست در نهایت به سمت عادیسازی روابط حرکت کرد، گفت: روند عادیسازی در سیاست خارجی ترکیه، یک روند فراگیری است به این معنا که نه‌تنها مختص به عادیسازی روابط با اسرائیل است بلکه ترکیه همزمان با اسرائیل تلاش می‌کند تا روابط خود را با مصر، امارات، عربستان و حتی با سوریه عادی کند در حالی که آنکارا در ۱۰ سال گذشته تقریبا با همه این کشورها دچار مشکلات جدی بود. بنابراین عادیسازی در سیاست خارجی ترکیه یک روندی است که می‌توان گفت از دو سال قبل شروع و با جنگ اوکراین تشدید شد.
وی ادامه داد: آغاز این روند عادیسازی ناشی از دلایل زیادی است و ترکیه بنا به دلایل متعددی تصمیم گرفت که سیاست خارجی گذشته خود را ادامه ندهد و به سمت عادیسازی روابط با دولتهای منطقه حرکت کند. یکی از مهمترین دلایل بروز بحران اقتصادی در ترکیه بود، با توجه به اینکه اردوغان در ۱۹ سال گذشته که حکومت را در دست داشته با تکیه بر اقتصاد و موفقیت‌های اقتصادی توانسته رای بگیرد، لذا مسالٔه اقتصاد در اولویت دغدغه‌های آنکارا بود. به عنوان مثال جذب سرمایه از امارات یا عربستان یا حتی اسرائیل که روابط تجاری دو طرف در سال ۲۰۲۱ به ۷ میلیارد دلار رسید که از این حجم تجارت نزدیک به ۴.۵ میلیارد صادرات ترکیه به اسرائیل بوده؛ بنابراین اقتصاد در صدر اولویت‌های ترکیه برای عادیسازی روابط با دولتهای منطقه است.
وی افزود: مسأله دوم، در واقع تغییراتی است که بعد از روی کار آمدن بایدن در خاورمیانه صورت گرفت و به طور مشخص می‌توان به مسأله توافق ابراهیم اشاره کرد که هرچند ترکیه در ابتدا تمایلی به پیوستن به این توافق نداشت اما زمانی که دید این موضوع جدی است و کشورهایی همچون امارات، بحرین و مراکش به این روند پیوستند تلاش کرد که خود را با این شرایط وفق دهد و بنابراین نه به این توافق پیوست و نه با آن مخالفت کرد و سعی کرد با عادیسازی روابط با اسرائیل به نوعی از این روند جا نماند و بخشی از نارضایتی آمریکا از ترکیه را رفع کند.
وی ادامه داد: می‌دانید که روابط ترکیه با آمریکا در سال‌های اخیر شاهد دستاندازهای زیادی بوده و به طور مشخص خرید موشک‌های رهگیر از روسیه و تقویت روابط ترکیه با روسیه همواره به اعتراض آمریکا ختم شده و واشنگتن در این راستا تحریم‌هایی را نیز علیه آنکارا وضع کرده؛ بنابراین مسأله دوم این است که ترکیه سعی کرده خودش را با تحولات جدید منطقه تطبیق دهد و به طور مشخص تلاش کند که از طریق اسرائیل از تنش در روابط آنکارا و واشنگتن کم کند.
این کارشناس مسائل بین‌الملل گفت: مسائل دیگری نیز در این روند دخیل هستند که به طور مشخص می‌توان به فشار اروپا به ترکیه در مدیترانه اشاره کرد؛ در سال‌های اخیر کشورهایی همچون فرانسه و تا حد کمتری آلمان، از موضوع یونان در برابر ترکیه حمایت کردند. می‌دانید که ترکیه با یونان بر سر جزایری که در نزدیکی خاک ترکیه است اختلافات دیرینه دارند و تلاش کرد در آنجا مجموعه فعالیت‌هایی را در حوزه اکتشاف نفت انجام دهد که با مخالفت یونان و قبرس مواجه شد و بعدها مصر و اسرائیل هم به یونان و قبرس پیوستند حتی اگر یادتان باشد امارات با یونان رزمایش مشترک برگزار و محمدبن سلمان، ولیعهد عربستان نیز از یونان بازدید کرد.
وی افزود: بنابراین این تلقی در آنکارا ایجاد شد که همه رقبای منطقه‌ای ترکیه جمع شده‌اند تا از یونان حمایت کنند و فشار را بر ترکیه در مدیترانه افزایش دهند و از سوی دیگر اروپا فشارش را دوچندان کرد؛ لذا ترکیه برای برونرفت از این تنگنا تلاش کرد تا روابط خود با اسرائیل و مصر را عادیسازی کند که البته اسرائیل هم علاقه داشت تا روابطش با ترکیه را گسترش دهد در حالی که مصر هنوز به این روند عادی سازی نپیوسته است.
قهرمانپور در پاسخ به این پرسش که نکته قابل توجه پس از آغاز روند عادیسازی روابط ترکیه با اسرائیل، دیدار و پس از آن تماس‌های چندین باره وزیر دفاع ترکیه و وزیر جنگ رژیم صهیونیستی با یکدیگر به منظور تقویت همکاری‌های نظامی و امنیتی است و همچنین شاهد بودیم که آنکارا و اسرائیل تابستان امسال برای مقابله با آنچه «طرح‌های ایران در عملیات علیه جان شهروندان اسرائیل» عنوان شد با یکدیگر همکاری داشتند؛ افق این همکاری میان ترکیه و اسرائیل کجاست و شاهد چه سطحی از همکاری خواهیم بود، گفت: روابط ترکیه و اسرائیل موانع زیادی پیش روی خود دارد؛ به این معنا که به لحاظ ساختاری ما انتظار نداریم که این روابط از حد معینی فراتر برود. اگر بخواهم خلاصه اشاره کنم، حمایت ترکیه از حزب‌الله و روابطی که ترکیه با فلسطینی‌ها دارد و خود را در سازمان کنفرانس اسلامی به عنوان یکی از حامیان موضوع فلسطین معرفی می‌کند و از طرفی بی اعتمادی که در افکار عمومی ترکیه و اسرائیل نسبت به یکدیگر وجود دارد، همه این‌ها مانع از این این می شود که روابط دو طرف گسترش پیدا کند.
وی ادامه داد: به بیان ساده‌تر ما به دوران طلایی روابط دو طرف که در دهه ۹۰ اتفاق افتاد بازنخواهیم گشت چرا که آن زمان سکولارها در ترکیه سر کار بودند و در مقابله با اسلامگرایان به اسرائیل نزدیک شدند. من معتقدم روابط دفاعی و امنیتی نمی‌تواند خیلی گسترش پیدا کند به دلیل بی اعتمادی که در اسرائیل نسبت به سیاست خارجی ترکیه و همچنین بی اعتمادی که افکار عمومی ترکیه نسبت به اسرائیل دارد. همچنین به دلیل انتخابات ۲۰۲۳ در ترکیه که انتخاباتی کلیدی و حیاتی است اگر اردوغان بخواهد بیش از حد به اسرائیل نزدیک شود ممکن است با واکنش منفی پایگاه رأی خودش که عموما اسلامگرایان و محافظه کاران هستند مواجه شود.
