قائم‌مقامی در گفت‌وگو با ایلنا:
عادی‌سازی روابط مصر و ترکیه ریشه در بحث انرژی دارد/ اسرائیل برای صادرات گاز به آنکارا نیاز دارد/ سه دلیل نزدیک شدن ترکیه به اعراب و تل‌آویو
کارشناس مسائل ترکیه گفت: آنکارا با انتخاب و اعزام سفیر خود به مصر سعی می‌کند علاوه بر ترمیم روابط، جایگاه خود در مجمع گازی مدیترانه شرقی را ترمیم کند.
«علی قائم‌مقامی» کارشناس مسائل ترکیه با اشاره به تعیین سفر ترکیه در مصر پس از ۹ سال در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا عنوان کرد: ترکیه در مصر به خصوص در دوران ریاست جمهوری محمد مُرسی یک جایگاه بالایی داشت و در همان دوران، قراردادهای مختلفی میان قاهره و آنکارا به امضا رسید. دولت ترکیه اساساً مُرسی را به عنوان یک سکوی پرتاب در مصر برای خود و سایر کشورهای آفریقایی می‌دید اما با کودتای نظامیان در سال ۲۰۱۳ همه چیز به هم ریخت. در آن سال جریان اخوان المسلمین که مورد تایید ترکیه بود بایکوت شد و سران آن به زندان انداخته شدند یا حکم‌های بلندمدت دریافت کردند و در نهایت برخی از آنها هم اعدام شدند. این مسائل باعث شد تا روابط مصر با ترکیه تیره و تار شود و سطح مناسبات دیپلماتیک میان دو طرف به پایین‌ترین حد رسید؛ تا جایی که اردوغان اعلام کرد که محمد مُرسی توسط عبدالفتاح السیسی، به قتل رسانده شده است.
وی ادامه داد: روند اختلافی میان دو طرف تا جایی ادامه پیدا کرده که در ترکیه چندین کانال تلویزیونی و مجله به جریان اخوان‌المسلمین تعلق گرفت. حمایت‌های ترکیه از این جریان و اختلاف‌ها میان مصر روز به روز افزایش پیدا کرد تا اینکه سال گذشته شاهد آن بودیم کمیته‌های دیپلماتیک مشترک میان مصر و ترکیه تشکیل شد و حالا آنکارا پس از ۹ سال سفیر خود را به قاهره خواهد فرستاد. دلیل این اختلاف‌ها متفاوت و گسترده است اما مهمترین آن بحث درگیری ترکیه و مصر در پرونده لیبی بود. مصر از ژنرال خلیفه حفتر که در جناح شرق لیبی مشغول به کار بود، حمایت می‌کرد و آنکارا هم از جناح فائزالسراج (مستقر در طرابلس) حمایت کرد. در مورد سوریه و همچنین بحث مجمع گازی مدیترانه شرقی هم اختلاف‌هایی میان دو طرف وجود داشت. این مجمع متشکل از مصر، یونان، اسرائیل و قبرس‌جنوبی بود که البته شرکت‌های آمریکایی مانند نوبل انرژی و همچنین شرکت دالاک متعلق به اسرائیل هم در آن حضور داشتند.
این تحلیلگر مسائل سیاسی تصریح کرد: ترکیه به دلیل اختلافاتی که با مصر، یونان و اسرائیل داشت اصولاً از مجمع گازی مدیترانه شرقی و همچنین پروژه خط لوله «ایست‌مِد» منزوی شده و به کنار گذاشته شد. این پروژه‌ها به نوعی قرار است گاز اسرائیل را از یونان به ایتالیا و از ایتالیا به اروپا منتقل کنند که البته ترکیه مدعی بود که در این پروژه سهیم است ولی به دلیل اختلاف‌ها کنار گذاشته شده بود. بر این اساس یکی از دلایل عادی‌سازی روابط ترکیه و مصر و همچنین ترمیم روابط ترکیه با اسرائیل بحث گاز و به صورت کلی مسائل مربوط به انرژی است. این در حالیست که آنکارا در گذشته قراردادی با لیبی در حوزه انرژی به امضا رسانده بود که همین مسأله باعث درگیری مصر و ترکیه شد. این روند در حالی اتفاق افتاده که اگر اسرائیل بخواهد گاز ادعایی خود که در واقع متعلق به فلسطین و لبنان است را به اروپا صادر کند، باید از منطقه انحصاری ترکیه که قرارداد آن با لیبی امضا شده، عبور کند.
قائم‌مقامی افزود: بر همین اساس نیاز ترکیه به اسرائیل و همچنین عادی‌سازی روابط ترکیه با مصر یک نیاز متقابل به حساب می‌آید اما اینکه چرا ترکیه جدیداً با اعراب و اسرائیل تا به این حد روابطش را نزدیک و ترمیم کرده چند دلیل عمده دارد. نخست آنکه ترکیه به دنبال جذب سرمایه اعراب حاشیه خلیج فارس به داخل خاک خود است. مسأله دوم جلب حمایت لابی‌‌های اسرائیل و حمایت بانکرهای لندن است که عموماً توسط یهودی‌ها اداره می‌شود. سومین دلیل نزدیک شدن به دولت فعلی آمریکا خواهد بود که آنکارا به دنبال آن است تا از طریق ترمیم روابطش با اسرائیل به واشنگتن نزدیک شود. نکته دیگر که در این میان باید مورد توجه قرار بگیرد این است که بازار مصر و تکنولوژی و توانایی نظامی این کشور برای ترکیه ارزشمند است و بدون شک در روزهای آینده هم اخباری از عادی‌سازی روابط ترکیه با یونان مخابره خواهد شد.
وی در پایان خاطرنشان کرد: توجه داشته باشید مسائل و تحولات مربوط به خلیج فارس به نوعی در پیوند با مسائل مدیترانه شرقی است و احتمال دارد که ترکیه نقش جدیدی در سناریوهای امنیتی و سیاسی اسرائیل و آمریکا در منطقه بر عهده بگیرد. از سوی دیگر ممکن است آمریکایی‌ها به ترکیه اعلام کنند که به جای جنگنده‌های اف ۳۵ چندین فروند جنگنده بهینه‌سازی شده اف ۱۶ را از اسرائیل تحویل بگیرند تا در این بین توازن نظامی به خصوص در حوزه هوایی به نفع تل‌آویو رقم بخورد. لذا عادی‌سازی روابط مصر و ترکیه صرفاً یک بحث دوجانبه به حساب نمی‌آید بلکه این مسأله قسمتی از یک مدار بزرگتر به حساب می‌آید که اسرائیل، یونان، آمریکا و حتی اعراب حاشیه خلیج فارس هم در آن دخیل هستند و بخشی دیگر از آن به بحران پیش آمده در حوزه انرژی پس از حمله روسیه به اوکراین برمی‌گردد.
گفت‌وگو: فرشاد گلزاری
