جهان در سال ۲۰۲۱/ پرونده هشتم: شبه‌قاره و جنوب‌آسیا
بازگشت طالبان به کابل پس از ۲۰ سال/ افغانستان در محاصره بحران انسانی/ مذاکره اسلام‌آباد با طالبان پاکستان/ نزاع شرق‌گرایان و غرب‌گرایان در دهلی‌نو
کارشناس ارشد مسائل شبه‌قاره گفت: افغانستان بدون تردید ناظر بزرگ‌ترین تحول سیاسی – میدانی سال ۲۰۲۱ بود اما در این میان نمی‌توان صحنه‌گردانی پاکستان را از قلم انداخت.
«پیرمحمد ملازهی» کارشناس ارشد مسائل شبه‌قاره در تشریح مهمترین وقایع جنوب‌آسیا و شبه‌قاره در سال ۲۰۲۱ در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا اظهار کرد: بدون شک افغانستان شاهد مهمترین و تعجب‌آورترین رویداد جهان و به‌خصوص جغرافیای جنوب‌آسیا و شبه قاره در سال ۲۰۲۱ میلادی بود؛ چراکه دولت اشرف غنی سقوط کرد و طالبان در کابل به قدرت رسید. سوالی که تا امروز بدون پاسخ باقی مانده این است که چرا ارتش افغانستان هیچ دفاعی از کشور نکرد، که جواب آن را باید در معادلات پشت پرده توافق دوحه جست‌وجو کرد. واقعیت این است که در قطر یک نوع معامله پشت پرده میان آمریکا و طالبان شکل گرفت و قرار شد که طالبان به قدرت برگردد که این دقیقاً بخش محرمانه توافق دوحه به حساب می‌آمد. بر این اساس طالبان بدون اینکه جنگی را شروع کند تمام شهرها را به صورت کامل محاصره کرد و در نهایت وارد کابل شدند.
وی ادامه داد: آنچه در این میان باید مورد نظر قرار بگیرد و اخیراً هم از سوی حامد کرزی، رئیس‌جمهوری پیشین افغانستان مطرح شده این است که او پس از ایجاد خلأ قدرت در کابل به طالبان اعلام کرده که وارد پایتخت افغانستان شوند و اوضاع را به دست بگیرند. این در حالی است که پسر احمد شاه مسعود و امرالله صالح در جناح پنجشیر نبرد خود را علیه طالبان شروع کرده بودند اما این جریان با کمک طالبان توانست مقاومت ملی افغانستان را دفع کند. در این میان شاهد اعتراض‌ها و مقاومت‌هایی از ناحیه جامعه مدنی افغانستان و به خصوص زنان این کشور علیه طالبان بودیم که پس از شکل‌گیری این اعتراضات طالبان مجدداً با شدت عمل برخورد کرد ولی به هر ترتیب مساله مهمتر سال گذشته میلادی در افغانستان این بود که جریان طالبان زیر بار تشکیل حکومت فراگیر نرفت.
این تحلیلگر مسائل سیاسی تصریح کرد: در این میان تمام طیف‌ها وارد مذاکره با طالبان شدند تا بتوانند حق و حقوق خود را تثبیت و دریافت کنند. این در حالی است که طالبان همچنان امیدوار است که با چین و روسیه به توافق برسند اما همچنان مشخص نیست که آ‌ینده این کشور چگونه خواهد بود. ضمن اینکه خطر جدی قحطی و گرسنگی حدود ۲۲ میلیون نفر از مردم افغانستان را تهدید می‌کند و اگر کمک‌های بین‌المللی در سال ۲۰۲۲ به صورت مرتب و برنامه‌ریزی شده به افغانستان نرسد، بدون شک بحران جدی در این کشور شکل می‌گیرد.
پاکستان
وی افزود: به عنوان یک واقعیت باید گفت که پاکستان در سال ۲۰۲۱ دچار یک سردرگمی در حوزه سیاست خارجی خود شده بود که دلیلش در وهله اول رقابت چین و روسیه در پاکستان بوده و در وهله دوم تضادها و نزاع‌های داخلی به حساب می‌آید. برخی در پاکستان معتقدند که این کشور باید به سمت غرب برود و عده‌ای دیگر معتقدند که باید برای تامین منافع ملی با شرق مناسبات خود را محکم‌تر کنند. این در حالی است که آمریکاییها هم سعی می‌کنند مناسبات خود را با هند گسترش دهند و می‌خواهند هندی‌ها را در قضیه پاکستان و برخی دیگر از پرونده‌ها مانند پروژه گازی سی‌پک یا پروژه یک جاده یک – یک کمربند مورد هدف قرار دهند و بدون تردید پاکستان هم در این میان هدف گرفته می‌شود. ایالات متحده اساساً پاکستان و افغانستان را در یک مجموعه و چارچوب می‌بیند و دیدگاه‌های زیادی هم در داخل پاکستان همچنان متضاد با سیاست‌های ایالت متحده به حساب می‌آید.
ملازهی گفت: به نظرم در سال ۲۰۲۲ هم این تضادها در اسلام‌آباد به قوت خود باقی خواهند ماند اما مساله مهمی که در سال ۲۰۲۱ اتفاق افتاد، بحث مذاکرات میان دولت عمران‌خان و تحریک طالبان پاکستان بود. این مذاکرات که با میانجیگری شبکه حقانی صورت گرفت، شایعاتی را با خود همراه داشت که گفته شد پاکستان به این جریان اجازه داده تا در مناطق قبایلی یک امارت اسلامی کوچک راه بیاندازد. به هر ترتیب توجه داشته باشید که اسلام‌آباد همچنان به دنبال تثبیت مرزهای دیورند که حد فاصل پاکستان و افغانستان به حساب می‌آید است اما پس از آنکه مذاکرات میان اسلام‌آباد و طالبان پاکستان به بن بست رسید این جریان اعلام کرد که به مناطق قبایلی هم رضایت نخواهد داد و آرام آرام آنها هم به سمت سهم‌خواهی خواهند رفت. علاوه بر این مسائل، معتقدم که طالبان افغانستان در سال ۲۰۲۲ با توجه به فشارهایی که به آنها از ناحیه جامعه جهانی اعمال می‌شود با پاکستان به مشکل خواهند خورد.
هند
وی با اشاره به وقایع مهم رخ داده در هند طی سال ۲۰۲۱ اضافه کرد: هند یک کشور بزرگ به حساب می‌آید و بدون تردید مشکلات آن هم بزرگ است. واقعیت این است که در سال ۲۰۲۱ نارندا مودی، نخست‌وزیر این کشور که اتفاقاً از مقبولیت زیادی برخوردار است، نتوانست سیاست‌های خوبی را در دستور کار قرار دهد و یک تقابل اجتماعی را در این کشور شاهد بودیم. به گونه‌ای که مودی اساساً جریان «رادیکال قوم‌محور هند» را در سال ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ به بیشترین وجه تقویت کرد که نه تنها در داخل، بلکه این تقابل تا کشمیر هم ادامه پیدا کرد. در این میان توجه داشته باشید که هند در سال گذشته در حوزه سیاست خارجی بیش از پیش به آمریکا نزدیک شد ولی یک جریان در داخل این کشور معتقد است که دهلی همانند جنگ سرد باید راه خود را از غرب جدا کند.
این کارشناس مسائل بین‌الملل در پایان خاطرنشان کرد: بر همین اساس بود که ولادیمیر پوتین، رییس جمهوری روسیه سفری به هند داشت و قراردادهای تسلیحاتی و نظامی گسترده‌ای را با این کشور به امضا رساند. این تعمیق همکاری با شرق به نوعی نشأت‌گرفته از همان فشارهای داخلی است که شرق‌گرایان بر مودی اعمال کردند و در این میان آمریکاییها هم به دنبال آن هستند تا هند را علیه چین تحریک کنند. به عنوان مثال درگیری در ناحیه لداخ که در مرز مشترک چین و هند قرار دارد، نمونه این مسأله است و به نظرم در سال ۲۰۲۲ هند به یک بازیگر اصلی در معادلات شبه‌قاره و حتی دنیا تبدیل خواهد شد که از یک سو با غرب و از سوی دیگر با طیف کشورهای شرقی وارد مناسبات فراگیر می‌شود.
