جهان در سال ۲۰۲۱/ پرونده چهارم: حاشیه خلیج‌فارس
تلاش لحظه آخری بن‌سلمان برای کسب مشروعیت/ چرخش منطقه‌ای امارات به سوی ایران و ترکیه/ تحمیل اراده دوحه به ریاض/ بحرین و هزارتوی نقض حقوق‌بشر
کارشناس مسائل کشورهای عربی گفت: سال ۲۰۲۱ در حاشیه خلیج فارس به نفع عربستان طی نشد ولی قطر توانست تا حدودی برنده نزاع با ریاض باشد و امارات هم مجبور به تغییر سیاست منطقه‌ای خود شد.
«رضا میرابیان» کارشناس مسائل کشورهای عربی در تشریح مهمترین وقایع حاشیه خلیج فارس در سال ۲۰۲۱ در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا اظهار کرد: با نگاهی به تحولات رخ داده در کشورهای حاشیه خلیج فارس در سال ۲۰۲۱ باید به این نکته اشاره کنیم که عربستان سعودی شاهد تحولات مهمی در این سال بود. یکی از مسائلی که در ریاض رخ داد، بحث تحمیل اراده یمنی‌ها به ائتلاف عربی است رهبری آن را عربستان در دست دارد. واقعیت این است که در سال ۲۰۲۱ میلادی اساساً این ائتلاف در یمن شکست خورد؛ چراکه شهر استراتژیک مأرب کاملاً در حال سقوط است و مؤلفه‌ها نشان می‌دهد که انصارالله در این جبهه دست برتر را دارد. علاوه بر این، مسأله تحرکات سیاسی و دیپلماتیک که سعودی‌ها در مورد یمن از آن صحبت کرده بودند به جایی نرسیده و حالا با گذشت بیش از شش سال از شروع جنگ یمن، عربستان هیچ دستاوردی کسب نکرده است.
وی ادامه داد: بر این اساس تخریب وجهه ائتلاف عربی در یمن را باید یکی از مهمترین محورها در حوزه سیاست خارجی عربستان دانست. از سوی دیگر باید توجه داشته باشیم که محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان در سال ۲۰۲۱ یک تور منطقه‌ای را در دستور کار قرار داد و به پنج کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس سفر کرد. این سفر که حرف و حدیث‌های زیادی را به همراه داشت به نوعی یک نوع اعلام حضور در کشورهای همسایه از سوی عربستان سعودی تلقی می‌شد تا ولیعهد این کشور صراحتاً به همه بگوید که گرداننده صحنه فعلی عربستان کسی نیست جز او. بن سلمان با این اقدام سعی داشت تا خود را به نوعی رهبر عربستان سعودی به دنیا و منطقه معرفی کند اما اجلاس شورای همکاری خلیج فارس که در ریاض برگزار شد نشان داد که محمد بن سلمان هچنان از سوی کشورهای منطقه و همسایگان عربستان به صورت رسمی پذیرفته نشده است.
این تحلیلگر مسائل سیای تصریح کرد: این در حالی است که بسیاری از مؤلفه‌ها نشان داد اجلاس شورای همکاری خلیج فارس بسیار سرد برگزار شد و حتی برخی از خبرنگاران اعلام کرده بودند که موتور هواپیمای حامل رؤسای دولت‌های همسایه عربستان، خاموش نشده بود و پس از جلسه مذکور، آنها به کشورهای خود برگشتند. در این میان بحث بازسازی سیاست خارجی عربستان و تغییر در نگرش منطقه‌ای این کشور را شاهد بودیم که در نهایت ریاض به سمت قطر، ترکیه و ایران بازگشت که همین مسایل در سال آینده می‌تواند یک وجه تمایز به حساب بیاید؛ چراکه شرایط جدید منطقه به ریاض تحمیل شده است و عربستان بدون تردید در سال ۲۰۲۲ میلادی یارگیری‌های جدید را سر و شکل خواهد داد.
امارات
وی افزود: در مورد امارات هم باید بگوییم که این کشور در سال گذشته سعی کرد که از بحران یمن خارج شود و به همین دلیل معتقدم که شاخصه شکست در یمن عقب‌نشینی نیروهای تحت امر ابوظبی بود که این نکته بسیار مهم است. تلاش اماراتی‌ها در سال ۲۰۲۱ برای ادامه عادی‌سازی روابط‌شان با اسراییل و تعمیق آن بسیار مهم بود؛ چراکه آنها می‌خواستند یک نیروی محرک در خلیج فارس علیه جمهوری اسلامی ایران ایجاد کنند اما با شکست ترامپ در انتخابات، این معادله عملاً عوض شد. سفر اخیر نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی به امارات را باید یکی از مهمترین مسایل سال ۲۰۲۱ دانست اما مهم‌تر از آن کشش امارات به سمت ایران، سوریه و سپس ترکیه بود. واقعیت این است که تئوری‌ها و سناریوهای امارات برای منطقه و به خصوص علیه ایران به جایی نرسید و بر همین اساس شاهد بودیم که دبیر شورای امنیت امارات به تهران آمد، وزیر خارجه این کشور به سوریه رفت و با بشار اسد دیدار کرد و در نهایت ولیعهد امارات در ترکیه پس از چند سال تنش، با اردوغان و تیم وی دیدار داشت.
قطر
میرابیان گفت: اتفاق مهم دیگری که در سال ۲۰۲۱ میلادی رخ داد، بحث تجدید جایگاه قطر در شورای همکاری خلیج فارس بود. دوحه در سال گذشته به هر ترتیب توانست روابط خود را با عربستان عادی کند و به نوعی آنها توانستند محاصره‌ای که به دوحه تحمیل شده بود را شکست دهند. قطر سعودی‌ها را مجبور کرد تا از شروط خود عدول کند اما به هر ترتیب آنها توانستند پیروز این محاصره شوند. از سوی دیگر، نقش قطر در پرونده افغانستان را نباید از قلم انداخت؛ چراکه این کشور در سال ۲۰۲۱ محوریت این پرونده را در دست داشت و از حیث سیاسی و رسانه‌ای شاهد آن بودیم که قطر توانست نقش خوبی را ایفا کند.
بحرین
وی در پایان خاطرنشان کرد: در مورد بحرین هم باید گفت که این کشور طی ۱۲ ماه گذشته همانند قبل دنباله‌روی سیاست‌های عربستان سعودی بوده است. بحرین در سال ۲۰۲۱ میلادی هم به صورتی ظاهر شد که نشان داد از حیث سیاست خارجی کاملاً با عربستان هماهنگ است اما در حوزه داخلی شاهد آن بودیم که سرکوب و مشکلات جدی برای شیعیان ادامه داشت. بحرین در سال ۲۰۲۱ همانند گذشته بارها سوژه گزارش‌های سازمان ملل در مورد نقض حقوق بشر بوده و باید دید که در سال آینده میلادی قرار است چگونه گام بردارد.
