بررسی حقوقی کشتار غیرنظامیان افغانستان توسط آمریکا؛
ذاکریان: ۳ اصل اساسی در مخاصمات مسلحانه نادیده گرفته شد/ کابل می‌تواند به دیوان کیفری شکایت کند/ بهترین ابزار «وجدان جهانی سایبری» است
استاد حقوق بین‌الملل گفت: نفوذ آمریکا و قدرت‌ها بر سازمان ملل مانع پاسخگویی آنها می‌شود و به همین دلیل وجدان جهانی سایبری بهترین مدل برای تحت فشار قرار دادن آنها خواهد بود.
«مهدی ذاکریان» استاد حقوق بین‌الملل با اشاره به اذعان مقام‌های آمریکا به کشتار غیرنظامیان در افغانستان در تشریح ابعاد حقوقی و سیاسی این پرونده در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا اظهار کرد: چندی پیش مقام‌های ایالات متحده و در رأس آن وزیر دفاع این کشور صراحتا اعلام کردند که نظامیان این کشور در افغانستان مرتکب کشتار غیرنظامیان در حملات پهپادی اخیر شدند. بر اساس اسناد موجود، ایالات متحده چندی قبل و پس از آنکه فرودگاه کابل مورد حمله عناصر گروه تروریستی داعش قرار گرفت، دست به انجام یک حمله پهپادی علیه عناصر این جریان زد اما منابع خبری چندی بعد فاش کردند که این حملات صرفاً غیرنظامیان افغانستان را به کام مرگ کشانده است. بازتاب این اخبار موجب شد تا برخی از نهادهای مدنی و حقوق بشری پس از تایید این موضوع توسط وزیر دفاع آمریکا، واکنش‌های مختلفی را نشان دهند. بر همین اساس باید گفت که حقوق بین‌الملل بشردوستانه توسط آمریکا نقض شده است.
وی ادامه داد: از سال ۲۰۰۱ میلادی که ایالات متحده وارد افغانستان شده تا همین چند روز پیش، نقض‌های متعدد حقوقی را شاهد بودیم؛ به گونه‌ای که آنها حقوق بشردوستانه را نقض کردند و از سوی دیگر حقوق مخاصمات مسلحانه را هم نادیده گرفتند که در این میان باعث شده جنایات زیادی را مرتکب شوند. توجه داشته باشید در حقوق مخاصمات مسلحانه، غیرنظامیان باید از حملات مصون بمانند اما این اتفاق رخ نداد و در گام‌های بعدی شاهد بودیم که آمریکایی‌ها اصل تفکیک، تناسب و ضرورت را رعایت نکردند. «تفکیک» به این معنی که باید نظامیان از غیرنظامیان جدا شوند اما این اتفاق طی ۲۰ سال گذشته در افغانستان رخ نداد و حتی در لشکرکشی آمریکا به عراق هم شاهد آن نبودیم.
این تحلیلگر ارشد مسائل بین‌الملل تصریح کرد: اصل «تناسب» هم به این معناست که اگر قرار باشد یک کشور علیه کشور دیگری، حمله نظامی انجام دهد باید جایگاه و وضعیت طرف مقابل را بررسی کرده و آن را در نظر بگیرد. به عنوان مثال نمی‌توان برای نابود کردن یک خانه کاه‌گِلی از یک بمب چندتُنی استفاده کرد؛ لذا بر این اساس، روندِ مذکور که به آن اصل تناسب در مخاصمات مسلحانه گفته می‌شود هم رعایت نشده است. اصل سوم که توسط نیروهای آمریکا نادیده گرفته شد، اصل ضرورت است. این اصل به این معناست که باید دید آیا حمله به یک مکان لازم بوده یا ضرورت دارد. به عنوان مثال حمله به یک مراسم عروسی ضرورت چندانی ندارد اما حمله به یک پایگاه نظامی می‌تواند ضرورت داشته باشد. بر این اساس آمریکا و سپس طالبان تمام این موارد را در افغانستان نقض کردند.
ذاکریان افزود: از منظر حقوقی، افغانستان از سال ۲۰۰۳ میلادی به عضویت دیوان کیفری بین‌المللی در آمده است و بر همین اساس تمام اعمالی که آمریکایی‌ها در این کشور انجام داده‌اند قابلیت تحقیق و تعقیب دارد. به یاد داریم که دادستان دیوان کیفری بین‌المللی در زمان ریاست جمهوری ترامپ تحقیق در مورد جنایات نظامیان آمریکا در افغانستان را آغاز کرد اما دونالد ترامپ نه تنها او را در فهرست تحریم قرار داد، بلکه سایر مقامات دیوان کیفری بین‌المللی و حتی برخی از اموال آنها را در لیست تحریم قرار داد اما حالا آن پرونده مسکوت مانده و گویا قرار نیست مجدداً به آن رسیدگی شود. در شرایط کنونی که طالبان در کابل مستقر است، همچنان افغانستان به عنوان عضو دیوان کیفری بین‌المللی می‌تواند جنایت آمریکا را پیگیری کند ولی مسأله اینجاست که طالبان از سوی سازمان ملل به عنوان دولت مستقر در افغانستان شناسایی نشده و از جهتی دیگر آنها عزمی برای به چالش کشیدن آمریکا نخواهند داشت.
این کارشناس مسائل سیاسی گفت: از منظر سیاسی هم باید توجه کرد که رهبری جهان الزاماتی را در درون خود و برای خود باید داشته باشد و آن را رعایت کند. به عنوان مثال اینکه یک نفر بگوید من شهردار یک کلانشهر مهم در دنیا هستم و سپس همان شخص زباله‌های خود را در وسط شهر رها کند، قاعدتا نمی‌توان این شخصیت را یک شهردار مهم و تاثیرگذار دانست. لذا ادعای «اول آمریکا» که دونالد ترامپ آن را پایه گذاشت و حالا جو بایدن در حال ادامه آن است، کاملاً بر اساس همین مثالی که پیش‌تر اشاره کردم زیر سوال رفته است. از نظر بسیاری از کارشناسان، تحلیلگران و ناظران بین‌المللی آمریکا صلاحیت مدیریت جهان را ندارد. از سوی دیگر هم متاسفانه قوانین بین‌المللی الزام خاصی ندارد و به نوعی ضمانت اجرای آنها اراده دولت‌هاست. به غیر از دولت‌ها هم در نهایت شورای امنیت سازمان ملل است که می‌توان پیگیر چنین مسائلی شود.
وی در پایان خاطرنشان کرد: معتقدم که هیچ اتفاقی به دلیل نفوذ آمریکا در مجامع بین‌المللی رخ نخواهد داد. آنچه که باید مورد توجه قرار بگیرد این است که بهترین اهرم فشار در وضعیت کنونی که همه چیز بر وفق مراد قدرت‌ها است، «وجدان جهانی سایبری» خواهد بود. باید به این موضوع باور داشته باشیم که در قرن حاضر و با پیشرفت تکنولوژی، وجدان جهانی سایبری می‌تواند خیلی‌ها را تحت فشار قرار دهد. نمونه این مسأله بحث کشف گورهای دسته‌جمعی در کانادا بود که چندین پیش در جهان خبرساز شد و مشخص شد که هزاران کودک و نوجوان بیگناه توسط کلیسا به طُرُق مختلف کشته و در گورهای دسته‌جمعی دفن شدند. اینها همان مسائلی بود که در نهایت موجب شد دولت کانادا به آن واکنش نشان دهد و خروجی به شدت سنگینی برای این کشور داشت.
