دلیل پذیرفتن طالبان از سوی مردم، خلأ امنیتی بود/ طالبان حکومت را تماماً به جریان دیگر نمی‌دهد/ واشنگتن به طالبان مشروعیت بخشید

«محمدرضا فرقانی» سفیر پیشین ایران در ترکمنستان در تشریح آخرین وضعیت سیاسی و میدانی افغانستان پس از ورود طالبان به کابل در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا اظهار کرد: بحران افغانستان که منجر به پیروزی طالبان و فتح کابل توسط این جریان شد از حدود یک سال و ۹ ماه قبل شروع شد و کمی بعد مذاکره‌کنندگان طالبان با آمریکایی‌ها پای میز مذاکره رفتند و در نهایت میان دو طرف توافق به امضا رسید. در آن‌موقع آمریکایی‌ها اعلام کرده بودند ما از افغانستان خارج می‌شویم به شرط آنکه هیچ تهدیدی از ناحیه طالبان و افغانستان، منطقه و سایر کشورها را تهدید نکند. در مقابل طالبان هم خواهان خروج آمریکا از افغانستان بود و به هر ترتیب قرارداد دوحه به امضا رسید. در این میان قرار بر آن بود که پس از امضای قرارداد دوحه مذاکرات بین‌الافغانی میان طالبان و سایر طرف‌های حاضر در افغانستان انجام شود که این اتفاق رخ نداد و اوضاع به اینجا کشیده شد.

وی ادامه داد: بر این اساس معتقدم آمریکایی‌ها به طالبان مشروعیت دادند و این اقدام آنها باعث شد تا بسیاری از کشورهای منطقه و فرامنطقه با طالبان ارتباط بگیرند. به هر دلیل این روند به جایی کشیده شد که توافق میان آمریکا و طالبان مورد تایید جامعه جهانی و سازمان ملل متحد قرار گرفت و به همین دلیل معتقدم واشنگتن به طالبان مشروعیت بخشید. همین مسأله نقطه اتکاء طالبان برای پیشروی‌هایش در افغانستان بود؛ چراکه آنها پس از امضای توافق دوحه شرط و شروط خود را برای مذاکره با دولت افغانستان مطرح کردند اما مسأله اینجا بود که طالبان برای دولت اشرف غنی یک شرط اصلی گذاشت. آنها اعلام کرده بودند که دولت وقت افغانستان به دلیل آنکه از سوی آمریکا گمارده شده، فاقد مشروعیت است و به همین دلیل طالبان اعلام کرد که با دولت بعدی در کابل مذاکره خواهد کرد. نکته دیگر این است که طالبان در زمان امضای توافق دوحه، نهایتاً ۵۰ درصد از خاک افغانستان را در دست داشت و به تدریج این میزان افزایش پیدا کرد.

این تحلیلگر مسائل سیاسی تصریح کرد: نکته اینجاست که عدم حمایت نیروهای آمریکا از ارتش افغانستان باعث شد تا طالبان بتواند پیشروی‌های خود را ادامه دهد و در نهایت بسیاری از شهرها و ولایات این کشور سقوط کردند. حالا با گذشت ۲۰ سال از برچیده شدن حکومت طالبان در افغانستان، شاهد آن هستیم که آنها مجدداً قدرت را در دست گرفتند. همه به یاد داریم که طالبان در گذشته یک رفتار سخت و خشک را از خود نشان داده بود اما بسیاری از داده‌های موجود حکایت از آن دارد که این جریان به دنبال اجرای همان رفتار گذشته خود نیست. نکته دیگر این است که طالبان در مدت پنج سالی که کشور را اداره می‌کرد، توانسته بود یک امنیت ثابت در افغانستان برقرار کند و به نظر می‌آید که حالا مردم افغانستان هم خواهان برقراری همان نظم و امنیت هستند. به همین دلیل معتقدم یکی از دلایلی که شهروندان افغانستان از منظر روانی و حتی محیطی پذیرای طالبان شدند و تا حدود زیادی آنها را همراهی می‌کنند، دقیقاً مسأله برقراری امنیت در افغانستان است. کوتاه آمدن نیروهای نظامی در مقابل طالبان تا حد زیادی از همین موضوع نشأت می‌گیرد.

فرقانی افزود: به همین دلیل آنها نه از طریق نظامی، بلکه با نفوذ در مناطق و میان مردم توانستند بسیاری از مناطق افغانستان را به تصرف خود در بیاورند و در نهایت وارد کابل شوند. اینکه دیده می‌شود تعداد زیادی از مردم افغانستان از خانه و کاشانه خود آواره شدند، ناشی از ذهنیت قدیمی است که از طالبان دارند. به همین دلیل آنها همچنان از این جریان ترس دارند و حتی ترک کردن افغانستان توسط اشرف غنی هم تا حدودی نشان از همین ترس دارد. معتقدم که آرام آرام این ترس فرو خواهد ریخت و خروج شهروندان از کشور کمتر خواهد شد. به همین جهت بود که طالبان به محض ورود به شهرها اعلام کرد که هیچگونه برخورد سلبی با مردم نخواهند داشت و به نظرم این موضوع تا حد زیادی مؤثر واقع شده است. در نهایت بحث اصلی این است که آیا طالبان راضی می‌شود حکومت مشارکتی تشکیل دهد یا خیر.

وی در پایان خاطرنشان کرد: به نظرم با توجه به اینکه طالبان با اقدام نظامی، قدرت را در دست گرفته، نمی‌پذیرند که حکومت را به شخص دیگری بدهند. شنیده شده که قرار است «هبت‌الله آخندزاده» رهبر فعلی طالبان چندی دیگر وارد کابل و ارگ ریاست جمهوری شود و به نظرم در نهایت طالبان سهمی از قدرت را به برخی از جریان‌های سیاسی و قومی - مذهبی خواهد داد. اگر نحوه برخورد طالبان در آینده افراطی نباشد، ممکن است که آمریکایی‌ها دیگر در افغانستان باقی نمانند اما باید دید که حاکمیت طالبان با آمریکایی‌هایی که به تازگی وارد فرودگاه کابل شدند، چگونه برخورد می‌کنند. چین و بسیاری از کشورهای دنیا معتقدند آمدن طالبان و ورود آنها به کابل یک مسأله داخلی است و به همین دلیل آنها معتقدند که احتمالاً بسیاری از کشورهای دنیا، آنها را به رسمیت خواهند شناخت. به هر ترتیب باید منتظر ماند و دید آنها چگونه عمل می‌کنند و در مقابل قدرت‌های دنیا چه عکس‌العملی از خود نشان خواهند داد.