دلایل دور جدید تنش میان ایروان و باکو/ ابعاد رقابت روسیه و ترکیه در منطقه قفقاز

«قاسم مومنی» تحلیلگر مسائل قفقاز در تشریح دلایل و ابعاد تنش جدید میان دو کشور ارمنستان و آذربایجان و احتمال ورود نظامی روسیه به این پرونده در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا اظهار کرد: تنش میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان موضوع جدیدی به حساب نمی‌آید؛ چراکه از سال ۱۹۹۱ و پس از فروپاشی شوروری تا ۱۹۹۴ میان این دو کشور درگیری‌هایی رخ داد که تاکنون ادامه دارد. با گذشت بیش از سه دهه از آن دوران مشکل همچنان میان دو طرف باقی است و همچنان اختلافات مرزی میان باکو و ایروان ادامه دارد. از سوی دیگر باید توجه داشت که میان دو طرف هیچگونه صلحی پس از جنگ اخیر در قره‌باغ برقرار نشده است؛ بلکه فعلاً دو طرف با میانجیگری روسیه یک آتش‌بس نصف و نیمه را قبول کردند. بر اساس داده‌های موجود اختلاف در مورد گذرگاه لاچین، شهر خان‌کندی، گذرگاه زنگه‌زور و غیره ادامه دارد و صرفاً ما شاهد برقرای یک آتش‌بس میان دو کشور هستیم.

وی ادامه داد: هدف از برقراری این آتش‌بس آرام کردن دو طرف و بازگشت آنها به میز مذاکره بود که به نظرم تا همین حالا این موضوع ناموفق بوده است و یکی از دلایلش را می‌توان تنش‌های اخیر دانست. در طول این مدت نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان از سِمت خود کنار رفت و با برگزاری انتخابات مجدداً به قدرت بازگشت و این در حالی است که بازیگر اصلی پرونده مذکور را باید ترکیه و روسیه دانست. حقیقت این است که مسکو و آنکارا به عنوان دو قطب اصلی این پرونده در حال تامین منافع خود بر اساس سیاست‌های کلان نظامی امنیتی و اقتصادی خود هستند و به همین دلیل ما یک پرونده چند ضلعی را شاهد هستیم که محور امنیتی سیاسی و نظامی آن با یکدیگر درآمیخته شده است و بسیاری معتقدند که جمهوری آذربایجان در این پرونده منافع خود را تامین نکرده و صرفاً مشغول امتیازدهی است.

این کارشناس مسائل سیاسی تصریح کرد: برخی از تحلیلگران با اشاره به رفتار باکو و ایروان و همچنین با نگاهی به اقدامات مسکو و آنکارا معتقدند که جمهوری آ‌ذربایجان صرفاً منافع زیادی به ترکیه و روسیه داده است که در آینده نزدیک این بازدهی بیشتر عیان می‌شود. به همین دلیل معتقدم ترکیه و روسیه به هیچ وجه مایل نیستند که اوضاع میان ارمنستان و آذربایجان به سمت صلح و ثبات دایمی متمایل شود و هر دو در حال استفاده از اختلاف‌ها هستند تا بتوانند منافع خود را تامین کنند. حالا تنش میان دو طرف هم بار دیگر بالا گرفته است و اخیراً گزارش شده که در مرز میان آ‌ذربایجان و ارمنستان چندین سرباز کشته شده‌اند که این موضوع به نظرم مورد علاقه روسیه و ترکیه خواهد بود. در این میان رییس جمهور ارمنستان خواهان مداخله نظامی روسیه در مرز مشترک با آذربایجان شد و این در حالی است که چندی قبل روس‌ها نیروهای خود را در این منطقه مستقر کرده بودند و نمی‌توان این موضع پاشینیان را یک موضوع جدید دانست.

وی در پایان خاطرنشان کرد: به نظرم ایروان به دنبال آن است تا مسکو مداخله نظامی را در منطقه مذکور در دستور کار قرار دهد. با تمامی این تفاسیر به نظرم اوضاع در کوتاه‌مدت و میان مدت به همین روند ادامه خواهد داشت و اختلاف میان دو طرف افزایش پیدا خواهد کرد. از سوی دیگر، روسیه به دنبال تحکیم نفوذ خود در قره‌باغ است و حتی گفته می‌شود که پاسپورت‌های روسی به برخی از شهروندان این منطقه داده شده است؛ چراکه رقابت میان مسکو و آنکارا در قفقاز به تازگی شروع شده و این رقابت در حوزه اقتصاد و همچنین ترانزیت انرژی تشدید شده است. در حقیقت ما شاهد یک بازی جدید با ابعاد گوناگون هستیم که می‌تواند اوضاع را پیچیده‌تر کند و در این میان آذربایجان و ارمنستان صرفاً بازیگران حاشیه‌ای به حساب می‌آیند و ترکیه و روسیه به عنوان دو قطب اصلی در حال کسب منافع مورد نظر خود هستند.