ترکیه پنج سال پس از ۱۵جولای؛
قائم‌مقامی: سیاست‌خارجی آنکارا پس از کودتا تهاجمی‌تر شد/ شبکه کلان مالی گولن همچنان زنده است/ بندبازی اردوغان همچنان ادامه دارد
کارشناس مسائل ترکیه گفت: جریان گولن از سال ۲۰۰۲ تا ۲۰۱۳ متحد رئیس‌جمهوری ترکیه بود اما افشاگری‌های این طیف باعث شد آنها هم مورد غضب آکپارتی قرار بگیرند.
«علی قائم‌مقامی» کارشناس مسائل ترکیه با اشاره به پنجمین سالگرد کودتای ترکیه در تشریح تغییرات ایجاد شده در ساختار سیاست داخلی و خارجی طی سال‌های گذشته در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا اظهار کرد: در کودتای نظامی ۱۵ جولای ۲۰۱۶ ترکیه، حدود ۲۷۰ نفر کشته شدند و بیش از ۲۰۰۰ نفر مجروح بر جای ماند اما به علت مقاومت مردمی، این کودتا شکست خورد. دولت فعلی ترکیه معتقد است که این کودتا توسط طیف منتسب به فتح‌الله گولن که از سال ۲۰۰۲ تا ۲۰۱۳ متحد اردوغان بود، اتفاق افتاده است. پس از آن بود که دولت ترکیه فعالیت موسسات منتسب به گولن را در سراسر دنیا ممنوع اعلام کرد. البته قبل از این کودتا، جنبش گولن افشاگری‌هایی علیه دولت اردوغان انجام داده بود که یکی از آنها افشای تصاویر ورود تریلرهای حامل تسلیحات ترکیه به سوریه بود تا این تسلیحات به تروریست‌های النصره و داعش تحویل داده شود.
وی ادامه داد: با گذشت پنج سال از آن روزها، آمریکا همچنان پذیرای فتح‌الله گولن است و دولت ترکیه هم خواهان استرداد او به دولت آنکارا است اما آمریکایی‌ها در حال بهره‌برداری از گولن به عنوان اهرم فشار علیه ترکیه هستند. فارغ از این موضوعات باید توجه کرد طی پنج سالی که از کودتای جولای می‌گذرد، علاوه بر اینکه دولت ترکیه گروه فتح‌الله گولن را تروریستی اعلام کرده، همچنان سعی داشته تا اعضای گولن در تمام وزارتخانه‌ها و ادارات دولتی را اخراج کنند. این در حالی است که اسناد نشان می‌دهد بخش اعظمی از این کودتا توسط یکی از افسران ارشد سازمان سیا که اتفاقاً در خاک ترکیه حضور داشته، مهندسی و اجرا شده است اما دولت آنکارا نتوانسته او را بازداشت کند. در این میان اردوغان پس از این کودتا سعی کرد تا هم‌تیمی‌های خود مانند احمد داووداوغلو و علی باباجان و برخی دیگر از کسانی که با او در حزب عدالات توسعه همقدم بودند را همسو با جنبش گولن خطاب کنند و تمام افکار عمومی کشور را علیه آنها مهندسی کردند.
این تحلیلگر مسائل سیاسی تصریح کرد: بعد از کودتای جولای، اردوغان در داخل ترکیه تمام مدارس منتسب به فتح‌الله گولن را تعطیل کرد و بانک آسیا که متعلق به وی بود را با دستور خود مصادره کرد. او حتی صندوق تسهیلاتی چندمنظوره گولن را منحل کرد اما بسیاری معتقدند که دولت ترکیه نتوانسته شبکه کلان مالی جریان گولن را شناسایی و منحل کند. این در حالی است که طیفی از نظامیان ترکیه که در این جریان حضور داشتند، پس از پاکسازی‌هایی که در جریان کودتای جولای صورت گرفت، به آلمان و یونان فرار کردند تا از گزند دستورات تهاجمی اردوغان در امان بمانند. در این اواخر هم برادرزاده گولن توسط سرویس اطلاعاتی ترکیه (میت) ربایش و به داخل خاک ترکیه انتقال داده شد. این اتفاقات در حالی رخ می‌دهد که فشارهای خارجی اعم از اتحادیه اروپا و آمریکا به ترکیه زیاد شده است و بر همین اساس سیاست خارجی آنکارا هم تغییر پیدا کرده است.
قائم‌مقامی افزود: باید توجه داشته باشیم که سیاست خارجی ترکیه در پنج سال گذشته و حتی قبل از آن یعنی از سال ۲۰۱۱ میلادی به بعد که بحران سوریه شروع شد، جنبه تهاجمی به خود گرفت. آنکارا در این میان سیاست تنش صفر با همسایگان را کنار گذاشت و این روند به جایی کشیده شد که اردوغان از تجاوز عربستان به یمن حمایت کرد. چندی بعد هم دولت ترکیه از «عبدربه منصورهادی»، نخست‌وزیر مستعفی یمن هم حمایت کرد. از سوی دیگر ترکیه در لیبی و به صورت متمرکز در طرابلس اقدام به ورود نظامی انجام داد؛ تا جایی که اردوغان معتقد است حضور نیروهای ترکیه در لیبی باعث شد که طیف خلیفه حفتر عقب زده شود. از سدر این میان ترکیه به آمریکا بارها پیام داده که در لیبی و سوریه به آنها کمک کنند و این هماهنگی تا جایی پیش رفته که در شرایط کنونی، ترکیه در شمال عراق حدود ۲۵۰۰ تن از نیروهای مخصوص خود را مستقر کرده است.
وی گفت: از توجه داشته باشید که پس از کودتای ۱۵ جولای، آنکارا تلاش کرد تا شورای همکاری تُرک را که متشکل از ازبکستان، ترکمنستان، قرقیزستان و برخی دیگر از کشورهای قفقاز و آسیای میانه می‌شود را تشکیل دهد تا بتواند نفوذ اقتصادی و سیاسی خود را در این منطقه بیشتر کند. در مورد فلسطین و اسرائیل باید به این نکته توجه کنیم که اردوغان کمی قبل‌تر و زمانی که رژیم‌صهیونیستی به غزه حمله کرد از واژه «دولت تروریستی اسرائیل» استفاده کرد ولی چند روز پیش موضع خود را ۱۸۰ درجه تغییر داد و اعلام کرد که ما دشمن ملت یهود و اسرائیل نیستیم. نکته قابل توجه این است که اخیراً و زمانی که اسحاق هرتزوگ به عنوان رئیس رژیم صهیونیستی انتخاب شد، اردوغان برای او پیام تبریک فرستاد و خواهان همکاری دوجانبه در منطقه برای برپایی امنیت و صلح و ثبات شد. این دقیقاً یک رویکرد دوگانه است که در روابط ترکیه با روسیه و آمریکا هم دیده می‌شود.
این پژوهشگر حوزه قفقاز در پایان خاطرنشان کرد: در این راستا ورود ترکیه به قره‌باغ، آنهم در ذیل سکوت روسها موجب شده تا اتحاد میان آنکارا و باکو تقویت شود. حتی چندی پیش معاون رئیس جمهور آذربایجان اعلام کرد که اسرائیل یک متحد استراتژیک برای باکو است و از سوی دیگر ترکیه را برادر و دوست خود خواندند. این یک سه ضلعی خطرناک متشکل از اسرائیل، ترکیه و آذربایجان است که علاوه بر منطقه می‌تواند تهدیدهایی برای پروژه یک کمربند- یک جاده چین داشته باشد. اینها مسائلی است که نشان می‌دهد سیاست خارجی ترکیه در طی پنج سال گذشته، به خصوص پس از کودتای ۱۵ جولای ۲۰۱۶ تهاجمی‌تر شده و حالا تُرکه با بندبازی سیاسی میان آمریکا و روسیه به دنبال ورود به افغانستان هستند. حال باید دید که آنها در کابل چگونه بازی خواهند کرد.
