دلایل تبادل سفرای عربستان و قطر پس از اختلاف چهار ساله/ چشم‌انداز حل اختلاف قطر با مصر، بحرین و امارات

«رضا میرابیان» تحلیلگر مسائل منطقه در تشریح دلایل تبادل سفرای عربستان سعودی و قطر پس از بحران چهار ساله خلیج‌فارس در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا اظهار کرد: قبل از اینکه به بررسی ابعاد و دلایل تبادل سفرا میان عربستان و قطر پس از یک دوره تنش چهار ساله بپردازیم باید نگاهی به وضعیت فعلی منطقه داشته باشیم. بدون تردید این رفتار سعودی‌ها و اعزام سفیر خود به دوحه پس از تنش ایجاد شده با قطر در سال ۲۰۱۷ ریشه در معادلات سیاسی دارد که بخش عمده‌ای از آن به خروج دونالد ترامپ از کاخ سفید بازمی‌گردد. واقعیت این است که تعویض قدرت در کاخ سفید و به روی کار آمدن جو بایدن در ایالات متحده، خاورمیانه و حاشیه خلیج فارس را با تغییرات مشخصی روبه‌رو کرد؛ به گونه‌ای که این منطقه دیگر همانند گذشته نیست و سیاست آمریکا به صورت آشکار همسو با کشورهای عربی منطقه پیش نمی‌رود.

وی ادامه داد: همین چند روز پیش بود که پنتاگون اعلام کرد که قرار است سامانه‌های پدافند هوایی پاتریوت و تاد را از کشورهایی مانند عربستان، اردن، کویت و عراق خارج کند که سر و صدای زیادی به پا کرد. همین موضوع به خوبی نشان می‌دهد که دموکرات‌های ایالات متحده نگاه خود در مورد حمایت و حفاظت از کشورهای عربی منطقه را تغییر داده‌اند. از سوی دیگر، اخبار و داده‌ها حاکی از آن است که واشنگتن قرار است به زودی به برجام برگردد که همین موضوع صرفاً مولفه‌های موجود در منطقه را دستخوش تغییر می‌کند. در این میان اعراب حاشیه خلیج فارس بر روی کمک‌های اسرائیل حساب جدی باز کرده بودند و به یاد داریم که در سال گذشته چندین کشور در حاشیه خلیج فارس و همچنین شمال آفریقا روابط خود را با رژیم صهیونیستی علنی کردند. به همین دلیل است که می‌گوییم خروج دونالد ترامپ از کاخ سفید باعث شد تا معادله تمام کشورهای منطقه به خصوص عربستان سعودی و امارات به هم بریزد.

این کارشناس مسائل سیاسی تصریح کرد: کشورهای عربی منطقه فکر می‌کردند که ترامپ در کاخ سفید خواهد ماند و حمایت اسرائیل را در کنار حمایت آمریکا خواهند داشت که چنین اتفاقی رخ نداد. در سوی دیگر این معادله هم پرونده‌ای مانند پرونده یمن وجود دارد که باعث شده عربستان در یک باتلاق سیاسی و نظامی فرو برود که حتی گفته شده سعودی‌ها به دنبال گره زدن پرونده یمن به بازتعریف روابط خود با ایران هستند. حالا هم معادلات به سمت و سویی پیش رفته که ریاض اوضاع را مغتنم شمرده و به قطر نزدیک شده است و حالا ما شاهد تحولات جدید در روابط این دو کشور هستیم. واقعیت این است که سعودی‌ها سعی می‌کنند تا با آمدن بایدن در کاخ سفید، سیاست کاهش تنش با برخی کشورهای منطقه از جمله قطر را در دستور کار قرار دهند. بر همین اساس اخیرا رسانه‌های عربستان و قطر اعلام کردند سفرای دو طرف پس از گذشت یک دوره چهار ساله به دوحه و ریاض سفر کرده و استوارنامه‌های خود را تقدیم مقامات دو کشور کردند.

میرابیان افزود: بسیاری بر این عقیده‌اند که این اقدام در حقیقت پایان دادن به چهار سال تنش سیاسی در حاشیه خلیج فارس است اما به نظرم این تحلیل تا حد زیادی نادرست است. واقعیت این است که سعودی‌ها راهی به جز بازسازی مناسبات خود با قطر نداشتند و اگر دونالد ترامپ همچنان رئیس جمهور آمریکا بود بدون تردید این اختلاف ادامه داشت. اما حالا ریاض مجبور است تا برای فرار از مشکلات در سیاست خارجی خود و همچنین فائق آمدن بر شرایط فعلی منطقه، به سمت قطر متمایل شود. معتقدم که سعودی‌ها صرفاً در زمینه سیاست خارجی توانستند با قطر وارد مناسبات جدید شوند اما از منظر مسائل بنیادین مانند ایدئولوژی حاکم بر دو کشور و همچنین پرونده‌های امنیتی و نظامی دو طرف، راه زیادی برای حل اختلاف در پیش دارند. درست است که تبادل سفرا میان کشورها یک مولفه امیدبخش به حساب می‌آید اما واقعیت این است که کشورهای دیگر مانند امارات، مصر و بحرین که عربستان را در تنش با قطر همراهی می‌کردند، هنوز ترک مخاصمه خود علیه قطر را به صورت کامل اعلام نکردند.

وی در پایان خاطرنشان کرد: این کشورها از سال ۲۰۱۷ همسو و هم‌قدم با عربستان سعودی علیه قطر اقدام کردند و حالا هم چشم‌شان به رفتار ریاض دوخته شده است. باید توجه داشته باشیم که امارات و مصر به دلیل حمایت قطر از جریان فکری اخوان‌المسلمین هنوز روابط خود را با دوحه به صورت کامل و علنی عادی نکردند و در مورد بحرین هم باید بگویم که این کشور دنباله‌روی سیاست‌های عربستان خواهد بود. بر همین اساس گام اول برای عادی شدن روابط میان دوحه و ریاض برداشته شده است اما همچنان مسائلی در این میان وجود دارد که احتمالاً با گذر زمان حل و فصل خواهد شد و نمی‌توان یک شبه انتظار داشت که تمام مشکلات حل شود.