۲ خوانش درباره انتخابات ریاست جمهوری سوریه/ جایگاه «اسماء اسد» در نظم جدید دمشق/ نگاه واشنگتن به انتخابات آتی شام

«عباس پرورده» تحلیلگر مسائل بین‌الملل با اشاره به اعلام نامزدهای نهایی انتخابات ریاست‌جمهوری سوریه و فضای حاکم بر این انتخابات در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا اظهار کرد: بر اساس اعلام دادگاه عالی قانون اساسی سوریه قرار بر این است که انتخابات ریاست‌جمهوری این کشور در ۲۶ ماه جاری میلادی برگزار شود و در این میان صلاحیت سه نفر به عنوان نامزدهای نهایی انتخابات ریاست‌جمهوری سوریه تایید شده است. این سه نفر عبارتند از بشار اسد، محمد مرعی و عبدالله عبدالله که در نهایت در روز انتخابات با یکدیگر رقابت خواهند کرد. بدون تردید انتخابات سوریه از منظر سیاسی برای حزب حاکم اهمیت زیادی خواهد داشت اما مشکل اصلی این کشور همچنان مسأله اقتصاد است که ترمیم آن بسیار زمان‌بر خواهد بود.

وی ادامه داد: فارغ از این مباحث، از حیث نظامی دولت حاکم بر دمشق با حمایت روسیه و ایران به یک امنیت نسبی در اکثر خاک خود دست پیدا کرده اما در مناطق شمالی که کُردها بر آنجا تسلط دارند و همچنین در شهر ادلب که تحت سیطره ترکیه است، همچنان یک به هم‌ریختگی مشهود وجود دارد. در این میان یک نکته بسیار مهم از منظر سیاست داخلی وجود دارد که آن هم رخ دادن برخی از تغییرات است. برآوردها نشان می‌دهد که در سوریه دو کشور ایران و روسیه منافع مشترکی باهم دارند و در مقابل یک سری از رقابت‌ها میان دو طرف را هم شاهد هستیم. بشار اسد اگر چه در این مدت تحت فشار بوده اما توانسته از این فضا حداکثر بهره‌برداری را انجام دهد و نظم جدیدی در سوریه به وجود آورد. در این نظم جدید پررنگ شدن نقش همسر ایشان یعنی «اسماء اسد» را شاهد هستیم.

این کارشناس مسائل سیاسی تصریح کرد: اسماء اسد تابعیت بریتانیا را دارد و جالب اینجاست که لندن در طول سال‌های اخیر که غرب انتقادهای زیادی از بشار اسد در حوزه‌های مختلف داشت، به هیچ وجه اقدام به لغو تابعیت وی نکرد و این احتمال وجود دارد که غربی‌ها در بلندمدت روی او سرمایه‌گذاری کرده باشند. توجه داشته باشید که ساختار سیاسی سوریه اساساً یک مدل خانوادگی است که علوی‌ها و اهل تسنن در آن نقش دارند. در سال ۲۰۱۶ زمانی که مادر بشار اسد (انیسه مخلوف) فوت کرد بخشی از نهادهای موجود در حاکمیت سوریه که در دست پسر دایی بشار اسد (مالک «سایریا تل»، یکی از بزرگ‌ترین اپراتورهای سوریه) بود، اساساً تضعیف شد و بنا به داده‌های موجود، همسر بشار اسد یک اپراتور جدید در سوریه راه انداخته و به جای مادر ایشان در حال ایفای نقش است و آن ساختار را هدایت می‌کند.

پرورده افزود: توجه داشته باشید که اسماء اسد سنی مذهب است و به دلیل اینکه جمعیت زیادی از سوریه اهل تسنن به حساب می‌آیند، از منظر غرب مهره مهمی در ساختار سیاسی این کشور به حساب می‌آید. به همین دلیل بود که از سال ۲۰۱۶ میلادی کم کم شاهد حضور اسماء اسد در کنار رییس جمهور سوریه بودیم؛ به گونه‌ای که از آن سال تاکنون تصاویر و ویدئوهای مختلفی از حضور ایشان در بیمارستان‌ها یا مراسم عام المنفعه در سوریه را شاهد هستیم. بر این اساس اگر بخواهیم در مورد انتخابات ریاست جمهوری سوریه صحبت کنیم باید بگویم که در فضای تحلیلی کلاً دو خوانش درباره این موضوع وجود دارد. خوانش اول این است که سوریه دارای یک نظام سیاسی و انتخاباتی مشخص است که رسانه‌ها هم به آن پرداخته‌اند و اخبار آن را منتشر می‌کنند و خوانش دوم این است که تجربه‌های انتخابات در سوریه نشان می‌دهد که رقابت چندانی میان بشار اسد و سایر نامزدها وجود ندارد و در نهایت اسد پیروز میدان خواهد بود.

وی گفت: به عبارت دیگر خوانش اول را باید خوانش رسمی دانست و خوانش دوم، غیررسمی قلمداد می‌شود. اگر بخواهیم بر اساس هر دو خوانش تحلیل کنیم، باید بگویم که بسیاری معتقدند رئیس‌جمهوری فعلی سوریه در جایگاه خود تثبیت خواهد شد اما واقعیت این است که در سیاست هیچ چیز را نمی‌توان مطلق اعلام کرد. حال با پیروزی احتمالی اسد این سوال به وجود می‌آید که دولت جو بایدن چه برخوردی با دمشق پس از اعلام نتایج انتخابات خواهد داشت؟ در نمای کلی باید بدانیم که خاورمیانه دیگر برای آمریکا اهمیت بیشتری نسبت به چین و روسیه ندارد اما اتفاق‌هایی در این منطقه رخ می‌دهد که مسکو و پکن از آن به نفع خود استفاده می‌کنند. در کل باید بگوییم که این منطقه دیگر همانند گذشته در مدار سیاست خارجی آمریکا نیست و مهمترین دلیل این اتفاق هم کم شدن ارزش نفت است.

پروده در پایان خاطرنشان کرد: باید بدانیم که طلای سیاه دیگر مانند دهه ۶۰ یا ۷۰ میلادی برای آمریکا اهمیت ندارد؛ چراکه ایالات متحده خودش اقدام به استخراج نفت شیل می‌کند و تقریباً دیگر نیازی به نفت دیگران ندارد. از منظر دیگر آمریکایی‌ها احساس می‌کنند که از یک ابرقدرت جهانی در حال تبدیل شدن به یک قدرت منطقه‌ای هستند که دلیل این موضوع خیزش قدرت‌های نوظهور مانند هند و یا چین است. بر این اساس اگر بخواهیم به برخورد کاخ سفید با سوریه پس از انتخابات پیش روی ریاست جمهوری بپردازیم باید بگویم که فکر نمی‌کنم دولت بایدن اصل انتخابات سوریه را زیر سوال ببرد اما ممکن است در مولفه‌هایی که باعث برگزاری انتخابات می‌شوند، نقدهایی را به دمشق وارد کنند که یکی از آنها مسائل حقوق بشری است. اگر هم جناح سیاسی مخالفی در سوریه علیه انتخابات سخن بگوید احتمالاً واشنگتن از آنها حمایت خواهد کرد ولی در کل واکنش تندی در مورد کلیت انتخابات نخواهند داشت.