یاداشت اقتصادی؛
واگذاری بلوکی شرکتهای بزرگ دولتی و چالش‌های آن
واگذاری سهام شرکتهای بزرگ دولتی در سالهای اخیر به صورت عرضه بلوکهای بزرگ سهام صورت گرفته است که واگذاری بلوکی مخابرات و هولدینگ پتروشیمی خلیج فارس ازجمله آنها است.
واگذاری سهام شرکتهای بزرگ دولتی در سالهای اخیر به صورت عرضه بلوکهای بزرگ سهام صورت گرفته است که واگذاری بلوکی مخابرات و هولدینگ پتروشیمی خلیج فارس ازجمله آنها است. از جمله مزایای واگذاری بلوکی سهام می‌توان به تسهیل در جابجایی مالکیت و مدیریت شرکت و بالاتر بودن قیمت سهام بلوکی به واسطه در اختیار گرفتن کنترل شرکت و(مشارکت در) اداره آن نام برد. به این ترتیب، هم دولت درآمد بیشتری کسب می‌کند و هم تشکیل مجمع و انتخاب اعضاء هیات مدیره تسهیل می‌گردد. لکن، ارزش ریالی بلوک عرضه شده چنان بالاست که تنها تعداد بسیار اندکی امکان خرید آن را دارند و در عمل، رقابتی بین خریداران ایجاد نمی‌شود. به علاوه، این خریداران نوعاً شبه دولتی هستند و از این‌رو خصوصی‌سازی واقعی صورت نمی‌گیرد.
۱. هدف از خصوصی سازی، افزایش کارایی و بهره‌وری است و نه کسب درآمد ریالی بیشتر توسط دولت.
۲. واگذاری شرکتها به شبه دولتی‌ها را نمی‌توان خصوصی‌سازی واقعی دانست.
۳. واگذاری بلوکی سهام تنها در مورد جلب سرمایه‌گذاران خارجی و اطمینان دادن به آنها در خصوص حضور در مدیریت شرکت قابل توجیه است.
۴. در واگذاری‌های داخلی می‌توان با تقسیم یک بلوک بزرگ به بلوکهای کوچکتر، مثلاً ۵ درصدی، ضمن فراهم ساختن زمینه مشارکت بخش خصوصی واقعی به تقویت رقابت در بازار بورس و همزمان امکان شکل‌گیری مدیریت جدید و نیز قیمت سهام تا حدی بالاتر دست یافت.
۵. تفاوت شدید قیمت خرده سهام با سهام بلوکی می‌تواند حاکی از رانت‌های بالقوه‌ای باشد که خریدار سهام بلوکی انتظار دست‌یابی به آن را دارد. این امر به ویژه می‌تواند درخصوص سهام بلوکی بانکها و بیمه‌ها مصداق داشته باشد.
۶. عرضه سهام در مقیاس‌های کوچکتر می‌تواند در جذب نقدینگی سرمایه‌گذاران کوچک و جلوگیری از شکل گرفتن حباب در بورس نیز نقش مهمی ایفا نماید، مشکلی که در سال گذشته وجود داشت و احتمالاً هنوز هم وجود دارد.
دکتر محمدرضا رفعتی
مشاور ارشد رییس موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی
