راه‌های برقراری ارتباط موثر در خانواده
برقراری ارتباط موثر از عوامل سازگاری و سلامت روان در خانواده‌ها است. سازگاری موثر از طریق ارتباط باز و همیشگی ایجاد میشود و خانواده‌های ناسازگار از ناتوانی در برقراری ارتباط درست و اثرگذار گله‌مند هستند.
ایلنا، ارتباط باز در خانواده به معنای نظام ارتباطی حاکم بر خانوده ایی است که در آن کلیه ی اعضای خانواده حق بحث کردن درمورد موضوع مورد تمایل خود را بدون ترس از انتقام،طرد شدن،تنبیه شدن و یا تحقیر شدن را داشته باشند.
پس،در نظام باز ارتباطی تک تک اعضا میتوانند درمورد تمایلات،خواسته ها،احساسات،افکار و هیجانات خود بدون نگرانی صحبت کنند.
همه ما انسانها نیاز به شنیده شدن،دیده شدن،درک شدن و مورد توجه قرار گرفته شدن داریم.از آنجا که ما موجوداتی اجتماعی هستیم ایجاد و برقراری ارتباط صحیح از اهمیت بالایی برخوردار است و لذا ضروری است که برای ارتباط گیری مهارت های صحیح ارتباطی را بیاموزیم.
امروزه علت مراجعه ی بسیاری از زوجین نزد روان شناسان و مشاوران بخاطر عدم ارتباط گیری صحیح می باشد.ما انسانها حدود پنجاه دقیقه از هر یک ساعت شبانه روز را که در بیداری به سر میبریم با دیگران در تعامل هستیم،خواه این تعامل زنده و به صورت رودرو و یا خواه بصورت مجازی و در شبکه های اجتماعی صورت بگیرد و این نکته جایگاه مهارت ارتباطی را بیش از پیش به ما می نمایاند.
یکی از مهارت ها که به شکل گیری ارتباط کمک فراوانی میکند مهارت "همدلی"است
همدلی به معنای نگاه کردن به وقایع و رویدادها از نگاه فرد روبرو است.اولین نکته ای که در همدلی باید مورد توجه قرار بگیرد مهارت"گوش دادن فعالانه"است.
برای اینکه درک بهتری از تجربیات یک دیگر داشته باشیم لازم است به صورت ارادی و فعالانه به صحبتهای فرد مقابل گوش بسپاریم.
گوش دادن فعالانه دارای یک سری ویژگی ها است که به اختصار به آنها اشاره میکنیم در این نوع گوش دادن ما بصورت آگاهانه و ارادی به سخنان افراد توجه و تمرکز داریم.در اینجا ادراک آگاهانه صورت میگیرد،حمایت و تایید وجود دارد،تماس چشمی داریم،سر تکان دادن به نشانه تایید داریم و حتما انعکاس گفتار و بازخورد کلامی و بدنی وجود دارد تا طرف مقابل توجه مارا به سخنانش ببیند.اما بعضی نکات در گوش دادن فعالانه وجود ندارد از جمله تعبیر و تفسیر و ادراک شخصی...در گوش دادن فعالانه سرزنش وجود ندارد در این نوع همدلی باید دیگران را به طور احساسی و هیجانی درک کنیم.
گاهی در گفتگو و ارتباط موانعی برای گوش دادن فعالانه وجود دارد که لازم است این موارد را شناسایی کرده و جلوی بروز آنها گرفته شود.
حال،به برخی از موانع که جلوی گوش دادن فعالانه را میگیرد اشاره ای کوتاه می کنیم
1-اولین مانع "توضیح دادن" است: وقتی دو نفر علی الخصوص زوجین میخواهند باهم حرف بزنند به جای اینکه روی مشکل و مسئله متمرکز باشند روی یک دیگر متمرکز میشوند یعنی با توضیح دادن میخواهند از خودشان دفاع کنند و هریک به دنبال این هستند که پیروز از میدان بیرون روند.
2-"بازجویی کردن": در این مرحله فردی که مشغول گوش کردن است بجای اینکه دنبال درک مشکل طرف مقابل باشد دنبال کشف حقیقت است.درحالی که فرد گوینده دنبال همدلی است اما فرد شنونده به دنبال استنتاق کردن است.
3-"راه حل دادن": تا زمانی که فرد گوینده احساس نکند از طرف فرد مقابل درک شده راه حل دادن هیچ همدلی و کمکی به فرد گوینده نخواهد کرد
4-"تصحیح کردن": به جای اینکه طرف مقابل را درک کنیم دنبال تصحیح اطلاعات گوینده هستیم.
5-"قضاوت کردن": وقتی با نگاهی قضاوت آلود وارد گفتگو شویم فقط بخش هایی از پیام گوینده را که با آن موافق هستیم را تایید خواهیم کرد.
6- "قطع کردن حرف گوینده": فرد شنونده مدام فکر میکند چیزی که قصد گفتنش را دارد مهم تر از آن چیزی است که میخواهد بشنود.
از دیگر موانع همدلی و گوش دادن فعالانه"مقایسه کردن"،"ذهن خوانی" و "برچسب زدن" است.
از آنجا که خانواده یک سیستم در نظر گرفته میشود ارتباط کلیه ی اعضای خانواده بر روی یک دیگر اثر گذار است،لذا آموزش و فراگیری مهارتهای ارتباط موثر برای هر خانواده لازم و ضروری است.
دکتر عاطفه زراست وند؛ روان شناس و روان درمانگر
