ضعف‌های آموزش وپرورش در آموزش مجازی

استفاده از آموزشهای مجازی در تعطیلات طولانی مدتی که بر اثر شیوع ویروس کرونا به مدارس تحمیل شد فصل جدیدی از آموزش‌ها را رو به مدارس کشور گشود، آموزشهایی که در برخی از کشورها سالهاست اجرا می شود اما در کشور ما تجربه جدیدی است و در تعطیلات اخیر برای نخستین‌بار  به صورت گسترده تجربه شد.

الان که آموزش مجازی در حال تبدیل شدن به یک روش برای تسهیل آموزش است، سیستم آموزش مجازی برای مدارس یک موضوع داغ محسوب می‌شود و البته که آموزش مجازی نیازمند محیطی برای تعاملات دو سویه است.

در تعطیلات طولانی مدت فعلی، آموزش وپرورش ناگزیر به استفاده از آموزش مجازی شد و حالا آموزش دانش‌آموزان از طریق برنامه‌های تلویزیونی و‌ بستر فضای مجازی در حال انجام است البته برخی مدارس خاص قبلاً در وادی آموزش مجازی گام گذاشته بودند و  در شرایط فعلی حرکت در این مسیر برای آنها آسانتر است.

البته آموزش‌های ارائه شده توسط معلمان در بستر فضای مجازی با مشکلات مختلفی مواجه است از جمله نبود اینترنت رایگان یا زیرساخت مناسب برای ارائه آموزش‌ها همچنین پراکندگی فعالیت مدارس از جمله اینکه برخی در بستر پیام‌رسان‌های خارجی و برخی در بستر پیام‌رسان‌های داخلی فعال هستند، مشهود است.

5 مشکل آموزش مجازی در تعطیلات اخیر

روش‌های آموزش مجازی البته با کاستی‌ها و مشکلاتی هم همراه شده که مرکز پژوهش‌های مجلس برخی از کاستی‌ها را اینگونه شرح داده است:

1.  برخی از دانش‌آموزان از تلفن همراه و فضای مجازی والدینشان استفاده می‌کنند این در حالی است که والدین شاغل در طول روز در خانه حضور ندارند و همین موضوع دسترسی این دانش آموزان به آموزش‌های الکترونیکی ارائه شده در بستر فضای مجازی را محدود می‌کند.

2. برخی دیگر از دانش‌آموزان و اولیا اساساً دسترسی به فضای مجازی ندارند و برنامه‌های آموزشی تلویزیون ویژه دانش آموزان عادی  است و دانش‌آموزان با نیازهای ویژه همچون نابینا و کم‌بینا، ناشنوا و کم شنوا از این گونه آموزش‌ها بی‌بهره‌اند.

3.  فشردگی و محدودیت زمانی برنامه‌های آموزش تلویزیونی از دیگر مشکلات آموزش مجازی است به نحوی که تنها برخی دروس آن هم در مدت زمانی کوتاه حدود 20 دقیقه ارائه می‌شود.

4.  فرآیند آموزش عملی شامل ارزشیابی آغازین، ارائه درس، بازخورد‌گیری و ارزشیابی پایانی است در حالیکه آموزش مجازی تلویزیونی که در حال حاضر ارائه می‌شود به ارائه درس محدود است و تحولات یادگیری و پایش آن صورت نمی‌گیرد،  این نوع از آموزش‌ها از جنس آموزشهای الکترونیکی تعاملی نیست بنابراین نمی‌توان از تحقق هدف یادگیری با اطمینان سخن گفت.

5.   برنامه‌های آموزش تلویزیونی رسانه ملی در حوزه آموزش و پرورش همه دروس را در بر نمی‌گیرد و عمدتاً شامل دروس پایه است با توجه به ماهیت تلویزیونی آموزش‌های اخیر وزارت آموزش و پرورش و نوع مشارکت دانش آموزان در این گونه آموزشها تضمینی برای مشارکت دانش آموزان در فرایند آموزش وجود ندارد و نمی توان دریافت که چه تعداد از دانش آموزان مشارکت دارند و بر اساس آن قضاوت کرد که نیاز به جبران فرصت‌های از دست رفته است.

 آموزش و توانمندسازی معلمان در حوزه آموزش الکترونیکی یکی از پیش‌شرط‌های آموزش مبتنی بر فناوری و آموزش الکترونیک است، تا به امروز دانشگاه فرهنگیان و آموزش وپرورش چشم اندازی برای این موضوع نداشتند، در شرایط فعلی نیز آموزش های مجازی به صورت پراکنده و بدون زیرساخت و برنامه مشخص در حال انجام است و خبری از محتوای الکترونیکی، تعاملی و چند رسانه ای نیست اگر قرار باشد، آموزش مجازی به عنوان یک رویه ادامه یابد قطعا باید به تربیت فناورانه معلمان دقت کرد.

ضعف‌های آموزش وپرورش در آموزش مجازی

مرکز پژوهش‌های مجلس نیز در این رابطه متذکر شده است: وزارت آموزش و پرورش در بحبوحه شیوع ویروس کرونا و تعطیلی مدارس با فراخوانی جهادگونه فرهنگیان داوطلب ارائه آموزش‌های مجازی را برای تهیه محتوای الکترونیکی دعوت به کار کرده است این موضوع اگرچه اقدام لازم است اما انجام دیر موقع آن نشانگر چند ضعف اساسی است.

اول، مربوط به ضعف مدیریت آموزش مجازی در وزارت آموزش و پرورش.

دوم، ضعف دانشگاه فرهنگیان در تربیت معلمان با توانمندی آموزش مجازی و و فناورانه.

سوم، ضعف آموزش‌های ضمن خدمت معلمان در بهسازی و ارتقای سطح دانش تکنولوژی و معلمان.

چهارم، ضعف وزارت آموزش و پرورش در حوزه زیرساخت‌های مورد نیاز آموزش مجازی همچون تولید محتوای الکترونیکی، تعاملی و چند رسانه‌ای.

اما آموزش و پرورش برای گام گذاشتن در مسیر آموزش مجازی و استفاده از این روش نوین آموزشی در مقیاس گسترده‌تر و در تمام مدارس کشور و از سوی دیگر راهبردی برای تحقق عدالت آموزشی باید چه کند تا پس از این با تحمیل تعطیلات ناخواسته به مدارس، شاهد تعطیلی آموزش نباشیم؟!

از سوی دیگر در نخستین تجربه آموزش و پرورش برای ارائه آموزش تلویزیونی و مجازی به دانش آموزان باید مشخص شود که آیا آموزش های ارائه شده در فضای مجازی پس از بازگشایی مدارس تکرار خواهد شد یا خیر؛ و اگر قرار باشد این بخش جزو آموزش های رسمی باشد نه مکمل آیا تمام دانش آموزان به ویژه در مناطق محروم امکان دسترسی به آن را داشتند؟!

آموزش مجازی موفق با این پیش‌نیازها 

مرکز پژوهش‌های مجلس نیز پیشنهاداتی را برای آموزش مجازی موفق ارائه کرده است از جمله:

وزارت آموزش و پرورش با استفاده از ظرفیت دیگر شبکه‌های رسانه ملی به ویژه شبکه‌های رادیویی که تاکنون مغفول مانده است به تولید و ارائه برنامه‌های آموزشی تمام دروس با در نظر گرفتن همه دانش آموزان عادی و دانش آموزان با نیازهای ویژه اقدام کند.

آموزش و پرورش با توجه به غلبه رویکرد آموزشی و آموزش های تلویزیونی فعلی از ظرفیت شبکه پویا و شبکه امید برای ارائه آموزش های تربیتی، پرورشی و مهارت‌های زندگی به ویژه برای نوآموزان پیش دبستانی و دانش آموزان دوره ابتدایی استفاده کند.

آموزش‌های مجازی ارائه شده نمی‌تواند جایگزین آموزش‌های مدرسه شود بنابراین فرایند یادگیری و زمان واقعی آموزش محقق نمی شود از این رو سال تحصیلی با توجه به محدودیت قانون بازگشایی مدارس در آغاز مهرماه هرسال به منظور جبران تعطیلات به وجود آمده تغییر یابد.

وزارت آموزش و پرورش بسته های آموزشی به منظور آموزش تولید محتوای الکترونیکی و نحوه ارائه آن برای معلمان در اسرع وقت تهیه و توزیع کند.

وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات حجم اینترنتی رایگان در اختیار معلمان و دانش آموزان قرار دهد تا معلمان بتوانند به آموزش مجازی در بستر شبکه پیام رسان های داخلی و مجاز اقدام کنند.

معلمان برای آموزش مجازی و استفاده از فناوری‌های نوین در آموزشهای خود نیازهای حرفه‌ای فراوانی دارند؛ آنها باید طیف وسیعی از مهارتهای فنی و آموزشی را در خود ایجاد کنند همچنین فناوری اطلاعات و ارتباطات در رشد حرفه‌ای معلمان مدنظر باشد و این هدف  بدون سرمایه‌گذاری کافی در توسعه رشد حرفه‌ای معلمان و ارتقای فعالیت‌های حرفه‌ای آنها میسر نمی‌شود.