اسید اکریلیک چیست؟ چه کاربردی دارد؟
اسید آکریلیک، که با نام‌های دیگری مانند اسید ۲-پروپنوئیک، اسید وینیل فرمیک و اسید پروپن نیز شناخته می‌شود، مایعی شفاف، بی‌رنگ، خورنده و قابل اشتعال است که بویی تند و قوی دارد. فرمول شیمیایی آن C₃H₄O₂ است و قابلیت ترکیب با آب، الکل، اتر، بنزن، کلروفرم و استون را دارد. اسید آکریلیک به دلیل ویژگی‌های شیمیایی متنوع و ارزشمندی که دارد، به‌عنوان یک ماده واسطه شیمیایی در تولید بسیاری از محصولات صنعتی و مصرفی کاربرد گسترده‌ای یافته است.
به دلیل ساختار شیمیایی منحصربه‌فرد، اسید آکریلیک به‌آسانی با ترکیبات زنجیره‌ای بلند و پلیمرها واکنش داده و ترکیباتی جدید و پایدار ایجاد می‌کند..
ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی اسید آکریلیک
- وزن مولکولی: وزن مولکولی این ماده برابر با ۷۲ گرم بر مول است.
- قابلیت تجزیه در آب: اسید آکریلیک در آب قابلیت تجزیه دارد.
- نقطه ذوب: این ماده در دمای ۱۴ درجه سانتی‌گراد ذوب می‌شود.
- نقطه جوش: نقطه جوش آن برابر با ۱۴۱ درجه سانتی‌گراد است.
به دلیل ساختار شیمیایی ویژه، اسید آکریلیک می‌تواند با انواع ترکیبات آلی و غیرآلی واکنش دهد و طیف وسیعی از ترکیبات با وزن مولکولی کم و زیاد را تشکیل دهد.
عوارض و خطرات اسید آکریلیک
-
تحریک پوست و دستگاه تنفسی: تماس مداوم یا حتی کوتاه‌مدت با این اسید می‌تواند باعث تحریک شدید پوست و مجاری تنفسی شود.
-
سمیت در دوزهای بالا: اگرچه قرار گرفتن در معرض مقادیر کم اسید آکریلیک معمولاً برای بدن مشکل‌ساز نیست، اما دوزهای بالای آن می‌تواند سمی بوده و مشکلات ریوی ایجاد کند.
-
خطر سوختگی در صورت بلع: محلول‌های غلیظ اسید آکریلیک در صورت بلع، موجب سوختگی شدید در دهان و دستگاه گوارش می‌شوند.
-
بخارهای اسیدی: استنشاق بخارات اسید آکریلیک می‌تواند موجب اختلالات تنفسی و آسیب به غشای مخاطی شود و برای سیستم تنفسی خطرناک باشد.
کاربردهای اسید آکریلیک
اسید آکریلیک به طور سنتی به عنوان ماده اولیه برای تولید استرهای اکریلیک مانند متیل اکریلات، اتیل اکریلات، بوتیل اکریلات و ۲-اتیل هگزیل اکریلات استفاده می‌شود. این اکریلات‌ها ابتدا برای تولید رزین‌های اکریلیک پایه‌حلال به کار می‌رفتند، اما به دلیل نگرانی‌های زیست‌محیطی در مورد استفاده از این حلال‌ها، تولید اکریلات‌های پایه آب جایگزین آن‌ها شد. کاربردهای اکریلیک‌های پایه آب عمدتاً در پوشش‌های تزئینی و سنگ‌تراشی صنعتی است. سایر کاربردها شامل استفاده در چسب‌ها، پوشش‌های کاغذی و چرمی، لاک‌ها، ترکیبات پشتی فرش و پوشش‌های قرص می‌باشد.
یکی دیگر از کاربردهای عمده اسید آکریلیک، تولید پلی‌اکریلات است که به عنوان پراکنده‌کننده، تغلیظ‌کننده و کنترل‌کننده رئولوژی در صنایع مختلف استفاده می‌شود. همچنین این ماده در ترکیب با اکریلامید برای تولید پلی‌اکریل‌آمید آنیونی و هیدروکسی‌آکریلات‌ها در فرمولاسیون پوشش‌های صنعتی به کار می‌رود.
بازار خرید و فروش اسید آکریلیک
بازار خرید و فروش اسید آکریلیک در سال‌های اخیر رشد چشمگیری داشته است، زیرا استفاده از این ماده شیمیایی در صنایع مختلف از جمله محصولات آرایشی (مانند لاک ناخن اکریلیک) تا صنایع شیمیایی افزایش یافته است. با این حال، استفاده از اسید آکریلیک در برخی محصولات با چالش‌هایی مواجه شده است، زیرا آژانس‌های بهداشتی در ایالات متحده به دقت کاربرد آن را در محصولات مختلف مورد بررسی قرار داده‌اند.
به طور سنتی، اسید آکریلیک به عنوان ماده اولیه برای تولید استرهای اکریلیک مانند متیل اکریلات و اتیل اکریلات در صنایع مختلف مورد استفاده قرار می‌گرفت. این استرها عمدتاً در تولید رزین‌های پایه‌حلال به کار می‌رفتند، اما به دلیل نگرانی‌های زیست‌محیطی در مورد استفاده از حلال‌ها، تولید آن‌ها کاهش یافت. پس از آن، تولیدکنندگان به سمت تولید اکریلیک‌های پایه‌آب روی آوردند که در محصولات مختلف مانند پوشش‌های خانگی، نقاشی، کاغذ، چسب‌ها و جلاها کاربرد گسترده‌ای پیدا کرده‌اند.
شرایط حمل و نگهداری اسید آکریلیک
بخار اسید آکریلیک از هوا سنگین‌تر است و در صورت ترکیب با هوا، می‌تواند به ماده‌ای منفجره تبدیل شود. علاوه بر این، اسید آکریلیک به گرما و نور خورشید حساس است و قرار گرفتن طولانی‌مدت آن در معرض این عوامل می‌تواند منجر به پلیمریزاسیون (فرآیند واکنش و تبدیل به پلیمر) شود. بنابراین، باید در شرایط خشک و خنک و دور از تابش مستقیم نور خورشید نگهداری گردد.
دمای مناسب نگهداری: بهترین دمای نگهداری برای اسید آکریلیک بین ۱۵ تا ۲۵ درجه سانتی‌گراد است.
این ماده شیمیایی در مجاورت فلزات و منسوجات می‌تواند باعث خوردگی آن‌ها شود. بنابراین، تولیدکنندگان مواد شیمیایی این ماده را در تانکرها یا مخزن‌های آلومینیومی، ظروف فولاد ضد زنگ و بشکه‌های پلی‌اتیلن حمل می‌کنند و به دست خریداران و فروشندگان مواد شیمیایی می‌رسانند. پس از حمل، این ماده در صنایع مختلف با توجه به کاربرد خود مورد استفاده قرار می‌گیرد.
