ابداع دستگاه پاستوریزاسیون شیر خام با استفاده از میدان های الکتریکی شدید پالسی: هادی سنا
پاستوریزه کردن، فرایندی ضروی است که طی آن، میکروب‌های موجود درشیر، همچون انواع باکتری، ویروس، پروتوزوآ، و… کشته شوند. به پاس آنکه لوئی پاستور، دانشمند فرانسوی این فرایند را ابداع نمود، نام پاستوریزاسیون را برای این فرایند انتخاب کردند. لوئی پاستور به همراه کلاد برنارد در بیستم آوریل سال ۱۸۶۲م، برای اولین بار اقدام به عمل پاستوریزاسیون نمودند.همانطور که می دانید چنانچه شیرخام به مدت طولانی نگهداری شود فرصت مناسبی برای تکثیر و تولید آنزیم به میکروب‌های غیر بیماریزا داده می‌شود که این امر باعث پایین آمدن کیفیت ترکیبات اصلی شیر (پروتئین – چربی – لاکتوز – ویتامین ها) و همچنین ترش شدن آن شده، از این رو برای غلبه بر این مشکلات در روش های سنتی شیرخام را پس از ورود به کارخانه به سرعت تحت فرایند حرارتی قرار می دهند.
اما پاستوریزه کردن شیر با حرارت در بسیاری از کشور های توسعه یافته منسوخ شده چراکه معایب زیادی برای آن وجود دارد که شرکت های صنعتی بزرگ و کارخانجات معتبر در دنیا روش های نوین را برای پاستوریزه یا استریل کردن شیر بکار می برند.
معایب پاستوریزه کردن شیری که در ایران توسط حرارت و روش سنتی انجام می شود :
- بر اساس مطالعه ای از لی دکستر( Lee Dexter) ، میکروبیولوژیست مستقر در تگزاس، روش گرم کردن شدید شیر، آنزیم ها و پروتئین های شکننده دوستدار انسان را نیز از بین می برد. این روش ممکن است منجر به پاسخ ایمنی منفی در بدن یا "سندروم روده چکه کن" شود، زیرا بدن انسان به دلیل عدم وجود عناصر سالم شیر تجاری را نمی پذیرد.
- تغییر طعم طبیعی شیر
- کاهش یا حذف ویتامین های ارزشمند شیر در اثر حرارت
- حذف اسیدهای آمینه مفید در شیر
- مصرف انرژی بالا جهت ایجاد حرارت و دمای لازم برای این کار
درسال 1385 برخی نظریه های جدید در خصوص فرایند پاستوریزاسیون توسط محققین ایرانی در دانشگاه فردوسی مشهد به سرپرستی هادی سنا عضو رسمی انجمن مخترعین ایرانی صورت گرفت، گروه تحقیقاتی وی در ابتدا دستگاه خود را برای نمونه های اولیه طراحی کرد و حدود دو سال انواع دستگاه های مختلف را با تست های متعدد از طریق گرفتن نمونه شیر خام از دامداران و مرکز جمع آوری شیر انجام دادند. مخترع جوان ایرانی هادی سنا که متولد March,11,1986 است فارغ التحصیل مهندسی برق است و اختراعات متعددی به ثبت رسانده است اما در این اختراع که بیش از 3 سال برای آن وقت صرف شد سرانجام یک نمونه موفق از یک کار تیمی و پژوهش علمی صورت گرفت که نتیجه آن در سال 2009 در ژورنال علمی medwell به ثبت رسید. مجله علمی تخصصی medwell یکی از معتبرترین نشریات علمی است که نتایج تحقیقاتی بیش از 7000 دانشمند در سرتاسر دنیا و هادی سنا در آن ثبت شده است.
مزایای اختراع دستگاه پاستوریزاسیون شیر به روش HIPEF توسط این تیم تحقیقاتی در ایران شامل موارد ذیل می باشد:
- عدم نیاز به انرژی گاز که خود یک معضل در شهرک های صنعتی و فصول سرد سال است.
- کاهش مصرف انرژی تا 3KW/h برای مخزن 10 هزار لیتری شیر
- حفظ طعم طبیعی شیر خام
- حفظ اسیدهای آمینه مفید در شیر
- حفظ کامل ویتامین های مفید در شیر
- فرایند بسیار سریع با قابلیت پاستوریزاسیون 15000 لیتر شیر خام در کمتر از یک ساعت
- صرفه جویی اقتصادی نمونه داخلی دستگاه به ارزش دو میلیون دلار برای هر دستگاه
- صرفه جویی در فضای خط پاستوریزاسیون و کاهش حجم خط مربوطه در کارخانجات
درحالیکه اختراع دستگاه پاستوریزاسیون شیر با استفاده از میدان های الکتریکی پالسی توسط این دانشمند ایرانی در 15 سال قبل انجام شده است، هادی سنا محقق و مخترع ایرانی این دستگاه در پاسخ به این سوال که چرا این روش در ایران تجاری سازی نشده است می گوید: هنوز کارخانجات ایرانی به دلیل فراوانی و ارزان بودن گاز در کشور از به روز رسانی خط تولید خود با روش های نوین خودداری می کنند چراکه هنوز مقامات دولتی مسئول در ایران نسبت به معایب فراوان پاستوریزه کردن شیر با حرارت که منجر به از بین بردن بسیاری از ویتامین ها و اسیدهای آمینه مفید در آن می شود، هیچ واکنشی نشان نداده اند و شاید منافع کارخانجات صنایع شیر و لبنیات در مسکوت ماندن این آگاهی باشد.
