نحوه پرداخت ثمن معامله چگونه است؟

امروزه در میان تمام قرارداد ها بحث ثمن معامله به گوش میرسد. کلمه‌ی ثمن در لغت به معنای نرخ و بها است. در قانون مدنی ایران در تعریف بیع عبارت« تملیک عین در مقابل عوض معلوم» آورده شده است که منظور از عوض معلوم چیزی نیست جز ثمن معامله. اما ثمن معامله چیست؟ در قانون شرایط عدیده‌ای برای انعقاد قراردادها پیش بینی شده است. شرایط مرتبط با ثمن معامله چیست و چطور در قانون ما تبیین شده است؟ قطعا هم‌صحبتی با بهترین وکیل قرارداد در روشن شدن شرایط به شما کمک خواهد کرد اما در مطلب پیشرو، اطلاعات جامعی در مورد ثمن معامله کسب خواهیم کرد.

منظور از ثمن معامله در مبایعه‌نامه چیست؟

پیش از آنکه به ثمن در مبایعه نامه بپردازیم، بهتر است ابتدا بررسی کنیم که مبایعه‌نامه چیست و چه ‌طور تعریف میشود؟

مطابق قواعد، مبایعه نامه همان قراردادی است که طی آن مالی از فروشنده به خریدار منتقل شده و در عوض آن، پول یا مال دیگر را دریافت میکند و صاحب میشود. به این روند خرید و فروش اموال منقول یا غیر منقول در اصطلاح حقوقی بیع گفته میشود. پس مبایعه‌نامه همان قراردادی است که در آن شرایط و اوصاف بیع ثبت میشود. یکی از این شرایط، ثمن معامله است.

بیع یک عقد معاوضی است. به این معنا که مبیع( مال مورد بیع) , و ثمن( آنچه در مقابل مبیع داده میشود)، با هم معاوضه می شوند. این ثمن باید با مبیع دارای ارزش برابر باشد. در تمامی مبایعه‌نامه‌ها بخشی تحت این عنوان برای مشخص کردن مقدار و شرایط ثمن معامله تعیین شده است.

ثمن معامله چقدر است؟

ثمن معامله دارای ارزشی برابر با ارزش مال مورد معامله( مبیع) است. مگر آنکه فروشنده به مبلغ کمتری رضایت دهد یا مشتری حاضر به پرداخت مبلغ بیشتری برای آن مال باشد. اما اصل بر برابر بودن عوض و عین است. اگر نمیدانید که در این معامله ثمن معامله چیست؟ و یا میخواهید در صحیح وارد کردن مطالب در مبایعه‌نامه‌تان اطمینان حاصل کنید، حضور و مشاوره با وکیل بهترین راه است. البته یک وکیل چک نیز به علت مالی بودن مسئله میتواند به شما مشاوره دهد اما عقود و قراردادها از حیطه وظایف یک وکیل کیفری حرفه ای خارج است.

نحوه پرداخت ثمن به چه صورت است؟

نحوه پرداخت ثمن معامله چیست؟ در جواب این سوال باید به ماده ۳۹۴ قانون مدنی اشاره کرد. این ماده در این باره بیان میکند:« مشتری باید ثمن را در موعد و در محل و بر طبق شرایطی که در عقد بیع مقرر شده است تادیه نماید.»

از این ماده می توان برداشت کرد که نحوه پرداخت ثمن معامله از جانب قانونگذار به رضایت و تراضی طرفین محول گشته است. اگر طرفین قرارداد یا همان متبایعین، شرایطی برای این امر مقرر نکرده باشند، قدم اول رجوع به عرف در جامعه است.علت این رجوع آن است که به نظر میرسد طرفین با سکوت خود در این مورد، نظر عرف را مورد قبول خود قرار داده و می خواهند مطابق آن رفتار کنند. اگر عرف خاصی وجود نداشته باشد خریدار باید ثمن معامله را فورا و در محل وقوع عقد تادیه نماید.

به طور کلی می توان نحوه پرداخت ثمن معامله را به دو صورت حال و موجل دسته‌بندی نمود.

منظور از نحوه پرداخت به صورت حال آن است که خریدار هم‌زمان با انعقاد عقد بیع، ثمن معامله را به بایع(فروشنده) پرداخت مینماید.

اما گاهی ممکن است که طبق توافق طرفین و به اسباب مختلفه، پرداخت ثمن به زمان و مکان مقرر دیگری محول شود. در اینصورت می گویند ثمن معامله موجل است. در پرداخت ثمن به طریق موجل فروشنده تا قبل از حلول زمان مقرر اجازه رجوع به خریدار جهت مطالبه طلب خود را نخواهد داشت.

 چه کسی می تواند پرداخت ثمن معامله را اثبات کند؟

طبق قانون، اصل بر عدم پرداخت است. یعنی اگر بایع( فروشنده) ادعا کند که عوضی در مقابل مبیع(مال مورد معامله) دریافت ننموده است و خریدار مدعی پرداخت ثمن باشد، اثبات پرداخت ثمن معامله با خریدار خواهد بود. اگر خریدار نتواند پرداخت را اثبات کند، ولو آنکه واقعا پرداخت کرده باشد، طبق قانون موظف به پرداخت تمام ثمن به بایع خواهد شد.

خریدار میتواند با کمک رسید پرداختی، شهود حاضر در جلسه در هنگام پرداخت ثمن می تواند پرداخت خود را ثابت کند.

اگر فروشنده ابتدا اقرار کند که ثمن را دریافت کرده است اما در واقع عوضی دریافت نکرده باشد، اثبات عدم پرداخت به عهده وی و امری دشوار خواهد بود. چرا که باید بر خلاف مندرجات در قرارداد و اقرار قبلی خود، عدم دریافت وجه را به اثبات محاکم دادگستری برساند. اما این امر نشدنی نیست و با دادن وکالت به یک وکیل دادگستری انجام می پذیرد.

در صورت پرداخت نکردن ثمن معامله چه پیش می آید؟

در تمام معاملات طرفین نسبت به یکدیگر  دارای تعهدات و وظایفی هستند. از جمله وظایف فروشنده تسلیم مبیع، تنظیم سند رسمی و... است. اما پرداخت ثمن معامله به عهده خریدار است که در قورت عدم پرداخت، با عواقبی مواجه خواهد شد.

۱-الزام به پرداخت:

به طور کلی در قراردادها در صورت عدم انجام تعهدات توسط یک طرف، طرف دیگر میتواند با مراجعه به دادگاه التزام فرد را به انجام تعهدش خواستار شود. در این مورد نیز فروشنده میتواند با ارائه دادخواستی خریدار را به اجرای تعهدات خود مبنی بر پرداخت وجه ملتزم کند.

۲-خودداری از انجام تعهدات:

 اگر در طی قرارداد، انجام وظایف فروشنده منوط به پرداخت ثمن از جانب خریدار باشد، فروشنده می تواند مطابق ماده ۳۷۷ مدنی تا زمان پرداخت عوض از انجام تعهدات خود خودداری کند.

۳-فسخ معامله:

در برخی از معاملات اگر ثمن از جانب خریدار پرداخت نگردد، فروشنده می تواند با صرف اعلام به خریدار از طریق ارسال اظهارنامه، معامله را فسخ کند.سپی باید یک دادخواست تحت عنوان تایید فسخ را به دادگاه ارائه دهد.

نتیجه‌ی عدم ذکر ثمن معامله چیست؟

در همین ابتدا باید خاطرنشان شد که عدم ذکر ثمن در معامله با مشخص نبودن ثمن در معامله تفاوت دارد و نباید در تشخیص این دو دچار خلط مبحث شد.

زمانیکه که عقدی منعقد میشود، طرفین راجع به موازین آن به توافق رسیده اند و یا نسبت به آن آگاهی دارند. پس صرف آگاهی طرفین نسبت به مقدار ثمن معامله مکفا است و عدم ذکر آن در قرارداد به معامله آسیبی نمیزند. اما بهتر است برای پیشگیری از بروز اختلافات احتمالی، مقدار و میزان آن را در مبایعه نامه خود مذکور شوید.

تعهدات فروشنده منوط به پرداخت ثمن معامله

اگر تعهدات فروشنده منوط به پرداخت ثمن باشد، همانطور که در بالا ذکر شد می تواند تعهدات خود را تا زمان دریافت عوض انجام ندهد. به این حق، حق حبس می گویند. البته اگر پرداخت ثمن مطابق توافق دو طرف موجب شده باشد، فروشنده نمیتواند تعهداتی مثل تسلیم مبیع یا غیره را انجام ندهد.

حق فسخ در صورت عدم پرداخت ثمن معامله

در برخی از قراردادها و معاملات، این حق برای فروشنده در نظر گرفته شده است که اگر خریدار ثمن را پرداخت ننماید، معامله را فسخ و از آن خروج کند. این فرایند بدین صورت است که  فروشنده مراتب فسخ کردن معامله را طی یک اظهارنامه به خریدار اطلاع میدهد و سپس برای تایید فسخ معامله به دادگاه دادخواست ارائه میکند.