فلسفه گرفتن فال حافظ در شب یلدا چیست؟

چرا شب یلدا فال حافظ می گیریم و اصلا فلسفه فال گرفتن در شب یلدا چیست. ماجرای اولین فال حافظ از کجا شروع شد و چرا فال حافظ در شب یلدا امروزه به یک سنت در شب چله تبدیل شده است؟

در شب یلدا که اولین شب زمستان است و حدود یک دقیقه بلندتر از شب های دیگر سال است، همه اعضای خانواده و اقوام دور هم جمع می شوند تا یک شب شاد و به یاد ماندنی داشته باشند.

از سنت های دیرینه این شب، حافظ خوانی و شاهنامه خوانی است که از قدیم الا یام در بین خانواده های ایرانی مرسوم بوده است. به این صورت که بزرگ جمع برای افراد دیگر فال حافظ می گیرد و اشعار عاشقانه حافظ را می خواند.

بنابراین در شب یلدا تنها شب نشینی و خوردن انواع خوراکی ها و میوه ها، این شب را لذت بخش و بسیار به یاد ماندنی نمی کند، بلکه داشتن لبخند و صفای دل و تفال به حضرت عشق، حافظ است، که به لحظات سرد زمستان، گرمی می بخشد.

برای پاسخ دادن به این پرسش و اینکه چرا اشعار حافظ از میان شاعران کهن و کلاسیک به عنوان فال گرفتن انتخاب می شود، شاید استاد بهاءالدین خرمشاهی بهتر گزینه باشد:

«راز فال حافظ این است که حافظ نظر کرده است، او به مردم ایران نظر دارد و مردم به او نظر دارند و خدا به هر دو. حافظ به تنوع مضامین و معانی معروف است. مضمون به جهان شعر باز می‌گردد و معنا به زندگی واقعی مربوط است. حافظ به معنا بیشتر پرداخته و بسیار با ما حرف زده است؛ بیش از هر کسی، اما نه به اندازه سعدی.

نمونه‌های بسیاری هست که فال حافظ گرفته می‌شود، و شعرهایی بسیار نادر از حافظ بسیار مرتبط با موضوع می‌آید، راز فال حافظ نظرکردگی اوست. اعتقاد به آخرت، اعتقاد به معاد، طنز از گفتمان‌های شعر حافظ است، اما طنز موضوع و روش شعر او هم هست، او طنز را به چند شیوه به کار می‌برد؛ سر به سر گذاشتن با معشوق، سر به سر گذاشتن با احترام مقدسات دینی مثل تسبیح که بیشتر با طریقت انجام می‌شود و نه شریعت چون شریعت مقدس است.

حافظ شاعری است که ارتباط خاصی با خداوند داشته و حافظ قرآن کریم بوده است. به همین دلیل برخی حافظ را «لسان الغیب» می‌گویند یعنی کسی که از غیب سخن می‌گوید.

یلدا به معنای زایش و تولد و به دست آوردن نعمت در میان ایرانیان مرسوم شده و شب مقدسی است. حافظ نیز جایگاه و منزلت خاصی میان مردم ایران دارد. در شب یلدا که به اعتقاد آنها خداوند به بندگانش نظر خاصی دارد با تفال به حافظ بر این باور هستند که به آروزهای خود می رسند و حافظ از غیب و سرنوشت آنها با اشعار خود خبر می دهد و به قولی برای آنها خوش یمن است.

مردم ایران بر این باور هستند که دیوان حافظ به دلیل اینکه این شاعر حافظ کل قرآن است بر گرفته از اسرار الهی است و می‌تواند از آینده آن‌ها خبر دهد.حافظ به عنوان یک واسطه در این شب مقدس نزد پروردگار آن‌ها را شفاعت کند تا به آرزو‌ها و خواسته‌های خود برسند.

نحوه گرفتن فال حافظ در شب یلدا

فال حافظ شب یلدا

نیت کنید

قبل از تفال زدن به دیوان حافظ باید نیت کنید، یعنی خواسته یا سوالی که در ذهن دارید را با وضوح کامل در دل تکرار کنید. بعد از نیت کردن مرسوم است چند جمله زیر به زبان آورده شود:

ای حافظ شیرازی تو محرم هر رازی؛ تو را به خدا و به شاخ نبات ات قسم می دهم که هر چه صلاح و مصلحت می بینی برایم آشکار و آرزوی مرا بر آورده سازی.

فاتحه بخوانید

 از قدیم رسم بوده است که پس نیت کردن و برای گرفتن پاسخ دقیق تر، پیش از فال گرفتن، فاتحه‌ای برای لسان الغیب حافظ شیرازی می‌خوانند. همچنین از گذشته تاکنون رسم بوده که برخی از افراد علاوه بر اینکه فاتحه می‌خوانند، نذر‌های را نیز برای بازگشایی گره از کارشان در نظر می‌گیرند، اما این اعمال جزو آداب اصلی گرفتن فال حافظ نیست. درواقع خود این فاتحه‌ای که برای حافظ خوانده می‌شود، نوعی نذر برای روان این شاعر بزرگ محسوب می‌شود که با ادای آن انتظار می‌رود فرد نیت کننده پاسخ مناسب تری دریافت کند.

قسم

 در مرحله سوم و پس از خواندن فاتحه، فرد نیت کننده با ذکر عباراتی حافظ را قسم می دهد که فال او را خوب قرار دهد. برای این کار معمولا جمله ای مشابه این ذکر می شود؛ ای حافظ شیرازی تو محرم هر رازی؛ «تو را به خدا و به شاخ نبات ات قسم می دهم که هر چه صلاح و مصلحت می بینی برایم آشکار و آرزوی مرا بر آورده سازی». گاه نیز همین مفهوم به زبان شعر بیان می شود که اغلب بنا به دلخواه فرد نیت کننده، قافیه های آن تنظیم می شود.

تفال بزنید

تفال زدن در شب یلدا و در جمع خانواده معمولا توسط بزرگ خانواده، کسی که اشعار حافظ را به زیبایی می خواند یا کسی که در این کار تجربه دارد انجام می شود.

یکی از شیوه های رایج این است که افراد خانواده به نوبت نیت کرده و شخص فال گیرنده با ذکر صلوات یا فاتحه ای دیوان حافظ را باز می کند، سپس با صدای بلند شعر (و گاه تعبیری که در برخی کتاب ها ذکر شده) را برای او می خواند.

اگر خودتان می خواهید دیوان حافظ را باز کنید، با دست چپ کتاب را گرفته و با دست راست آن را باز کنید. در صفحه ای که باز می شود غزل بالای صفحه سمت راست فال شما می باشد. اگر بخشی از شعر در صفحه قبل است باید به ابتدای غزل رجوع کنید.

شاهد فال

گاهی حتی با خواندن چند باره غزل مورد نظر، احساس می کنید موضوع مطرح شده در آن رابطه ای با حال و فال شما ندارد، در این صورت می توانید از شاهد فال استفاده کنید. منظور از شاهد فال یکی از بیت های 1، 3 یا 5 غزل بعدی می باشد.

منبع : آلامتو