خشکسالی و تاثیر بر قیمت برنج

خشکسالی یکی از مهم ترین عواملی است که بیشترین سهم را بر روی میزان تولید و  قیمت برنج در سال های گذشته داشته است و در سال های گذشته شاهد افزایش قیمت چشمگیر برنج در بازارهای داخلی بوده ایم.

کاهش بارش ها در سال های اخیر و کاهش سطح منابع زیرزمینی آب سبب خسارت های جبران ناپذیری به محصولات کشاورزی شده است. از جمله نتایج حاصل از خشکسالی بر روی برنج می توان به کاهش توان اقتصادی شالیکاران، کاهش تولید برنج، افزایش قیمت برنج، افزایش قیمت غذا و تبعات فراوان آن اشاره کرد.

پدیده خشکسالی سالانه در مناطق مختلفی از کشور اتفاق می افتد و با توجه به اینکه آب یک عنصر اصلی جهت تولید برنج می باشد بیشترین تاثیر را بر روی سطح تولید و قیمت برنج داشته است. مهمترین تاثیر خشکسالی بر اقتصاد بخش کشاورزی است که باعث کاهش تولید و افزایش قیمت محصول می شود. با افزایش قیمت برنج توان اقشار مختلف جامعه جهت خرید این محصول کاهش پیدا می کند که با توجه به اینکه برنج جز اقلام ضروری سبد خرید خانوار ایرانی است، این موضوع از اهمیت بسیار بالایی برخوردار بوده و با تبیین روش های مختلف جلوگیری از خشکسالی و اثرات زیان بار آن می توان از آن جلوگیری کرد.

در سال های گذشته در راستای کاهش سطح زیر کشت برنج در کشور و کاهش تولیدات داخلی قیمت برنج داخلی افزایش پیدا کرد و به همین دلیل بسیاری از اقشار جامعه توان خریداری این محصول را نداشتند و به همین دلیل دولت جهت تنظیم بازار و تامین نیاز افراد اقدام به واردات برنج از کشورهایی از جمله هند و پاکستان کرد. با افزایش نوسانات ارزی در کشور به دلیل جلوگیری از افزایش ناگهانی قیمت برنج خارجی واردات این محصول توسط ارز نیمایی انجام می شود تا تمامی اقشار جامعه توان خرید برنج خارجی را داشته باشند. همچنین در برخی از بازه های زمانی واردات برنج خارجی با محدودیت و ممنوعیت از جانب دولت مواجه می شود و کاهش واردات منجر به افزایش تقاضا جهت خرید تولیدات داخلی و افزایش قیمت برنج می شود.

تاثیر سطح زیر کشت بر قیمت برنج

برنج به عنوان یکی از پرمصرف ترین اقلام خوراکی در ایران محسوب می شود و از همین رو تامین و عرضه آن دارای اهمیت بالایی است. این محصول در مناطق مختلف کشور تولید می شود که عمده تولید برنج در کشور مربوط به مناطق شمالی و همچنین استان خوزستان می باشد. برنج به عنوان یکی از اقلام کشاورزی پر آب است که کاهش بارش ها تاثیر مستقیم بر روی میزان سطح تولید آن دارد. با کاهش تولید برنج در کشور در نهایت منجر به افزایش واردات برنج برای جبران کسری تولید و تنظیم بازار خواهد شد.

سالانه حدودا 3 میلیون تن برنج جهت مصرف در بازار داخلی کشور نیاز است که از این مقدار 1 میلیون تن برنج از طریق واردات تامین می شود که افزایش واردات در کشور سبب خروج ارز شده و از نظر اقتصادی مقرون به صرفه نیست. همچنین با توجه به اینکه سه استان گلستان، گیلان و مازندران تولیدکنندگان عمده برنج در کشور می باشند و سالانه حدودا 80 درصد از آب مازندران صرف امور کشاورزی می شود خشکسالی و کم آبی تاثیر بسیاری بر کمبود تولیدات برنج توسط این سه استان دارد.

علاوه بر تولید این محصول در مناطق شمالی کشور استان های فارس، اصفهان و خوزستان نیز به عنوان تولیدکنندگان برنج در کشور به شمار می روند که اخیرا به دلیل خشکسالی های پیاپی سطح زیر کشت برنج در این استان ها کاهش پیدا کرده است. با وجود اینکه سطح زیر کشت برنج در استان فارس حدودا 40 هزار هکتار بود ولی در سال های گذشته به دلیل خشکسالی این رقم به 28 هزار هکتار کاهش پیدا کرده است. در این راستا یکی از روش های مقابله با خشکسالی جهت کشت برنج استفاده از روش خشکه کاری می باشد که توسط این روش می توان سطح زیر کشت برنج را افزایش داد و تا حدی با این پدیده مقابله کرد.

بررسی رابطه خشکسالی بر روی معیشت شالیکاران

خشکسالی دارای پیامدهای مختلف زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی بر جامعه می باشد که بیشترین تاثیر بر روی اقتصاد شالیکاران بوده است. در واقع در نگاه اول خشکسالی تنها بر روی محیط زیست تاثیر می گذارد ولی پس از گذشت زمان پیامدهای اقتصادی و اجتماعی آن نمایان می شود.

به دلیل اینکه معیشت بسیاری از افراد در استان های شمالی و برخی از استان های جنوبی بر پایه کشت برنج است در سال های گذشته خشکسالی سبب کاهش تولیدات و در نتیجه درآمد مردم ساکن در این مناطق شده است. کشت و تولید برنج در بسیاری از مناطق روستایی به عنوان یک منبع درآمد خوب برای کارگران فصلی به شمار می رود که در سال های گذشته به دلیل کاهش سطح تولیدات درآمد این قشر کاهش پیدا کرده است. همچنین در برخی از این مناطق به درخواست شورای آب استان تصمیم به محدودیت و ممنوعیت کشت برنج گرفته می شود؛ اما دولت با ارائه راهکارهایی تلاش دارد که در این مناطق گیاهان کم آب را جایگزین گیاهان پر آب کرده تا بتوان خسارت وارده را جبران کرد.

با توجه به اینکه خشکسالی تاثیر زیادی بر روی اقتصاد روستاییان دارد امروزه کمبود آب به عنوان یکی از بزرگترین چالش های این مناطق به شمار می رود ولی می توان با مدیریت صحیح و تغییر شیوه کشاورزی این تاثیر را بر معیشت مردم این منطقه کمتر کرد.

از طرف دیگر حفر چاه در اطراف زمین های دیم طی سال های گذشته از دیگر دلایل کم شدن تولیدات برنج در بسیاری از مناطق روستایی است ولی با تغییر الگوی کشت و جلوگیری از حفر چاه های غیرقانونی می توان تا حد زیادی از اثرات زیان بار خشکسالی کم کرد. در غیر این صورت پیامدهای منفی از جمله افزایش بیکاری، کاهش سطح درآمد، ایجاد مشاغل کاذب و غیره را برای جوامع روستایی در پی خواهد داشت.