طراحی و ساخت اتاق تمیز

اتاق تمیز

اتاق تمیز دارای یک سری حساسیت ها است که باید کنترل شوند. طراحی این فضا باید به صورت اصولی انجام شود. طراحی اتاق تمیز بسیار حساس است و دارای هزینه طراحی اصولی پیچیده ای است. در این مطلب اصول طراحی در اتاق تمیز را برایتان توضیح می دهیم.

طراحی اتاق تمیز

مرحله طراحی برای ساخت اتاق تمیز مرحله مهم و اساسی است. می توان گفت که پایه ایجاد یک اتاق تمیز مرحله طراحی و ساخت است. در این مرحله، که خود دارای مراحلی است پایه ایجاد اتاق تمیز انجام می گیرد و بنا می شود. طراحی اتاق تمیز، طبق اصول و استاندارد است. غلظت ذرات در هوا، دما، رطوبت و فشار باید تحت کنترل باشد. 

در واقع اتاق تمیز باید به گونه ای طراحی شودکه حداقل ذرات به آن نفوذ کند و یا در صورت نفوذ، بقای آن ذرات کم باشد. همچنین وسایل کار و دستگاه های موجود در کلین روم باید به گونه ای طراحی شود که کمترین مقدار ذرات معلق در هوا صورت گیرد. اتاق تمیز از نظر جریان هوا به ۲ دسته کلی تقسیم می شوند:

1. اتاق تمیز با جریان لامینار یک سویه
2. اتاق تمیز با جریان غیر لامینار یا غیر یک سویه

انتخاب نوع جریان کلین روم با توجه به جریان و کاربرد مورد نظر انجام میشود. جریان لامینار برای کلاس بالاتریا همان درجه تمیزی بالاتر را ایجاد می کند که در زمان طراحی و ساخت اتاق تمیز تمامی این نکات مورد توجه قرار می گیرد.

قوانین طراحی در اتاق تمیز

در طراحی کین روم، چهار قانون اساسی وجود دارد که می بایست در طراحی اتاق تمیز آن ها را رعایت کرد. این قوانین 4 مورد زیراست.

1. آلاینده ها نباید از محیط خارجی وارد محیط کنترل شده شوند.
2. دستگاه های موجود در محیط کنترل شده نباید آلودگی ایجاد کنند.
3. آلودگی ها در محیط کنترل شده نباید ترکیب و انباشته شوند.
4. آلودگی های موجود باید با حداکثر سرعت از بین روند.

مرحله اول: ورود و خروج پرسنل

بزرگترین منبع آلودگی در اتاق تمیز، کارکنان اتاق تمیز هستند. با توجه به این موضوع باید فرایندهای حساس باید از طریق ورودیهای مجزا و قابل کنترل ایزوله بشوند. برخی از فرایندهای دارویی و بیولوژیکی در معرض آلودگی متقابل (CROSS_CONTAMINATION ) هستند و برای جلوگیری از آلودگی متقابل بهتر است که کلیه مسیرهای ورودی و خروجی مواد اولیه و محصول نهایی مورد نظارت قرار بگیرد.

مرحله دوم: کلاس بندی اتاق تمیز

برای کلاس بندی اتاق تمیز باید از استانداردهای اتاق تمیز مانند ISO-14644وغیره که بر اساس تعداد ذرات مجاز طبقه بندی می شوند، اطلاعات داشت.  

• اتاق تمیز ( کلین روم ) کلاس A-GPM کلاس 100 استاندارد FED209  - ISO5
• اتاق تمیز ( کلین روم ) کلاس B-GPM کلاس 1000 استاندارد FED209  - ISO6
• اتاق تمیز ( کلین روم ) کلاس C-GPM کلاس 10000 استاندارد FED209  - ISO7
• اتاق تمیز ( کلین روم ) کلاس D-GPM کلاس 100000 استانداردFED209  - ISO8

مرحله سوم: اختلاف فشار اتاق تمیز

برای جلوگیری از انتقال آلودگی در اتاق تمیز بین فضاها اختلاف فشار وجود دارد. این عمل برای این است تا هوای آلوده از محل کثیف به جای تمیز گذر نکند. اصول طراحی اتاق تمیز بر آن است که اختلاف فشار بین 10تا15 پاسکال باشد. اگر اختلاف فشار بیشتر شود، باعث اتلاف انرژی می شود و کنترل آن سخت تر است و باز بسته کردن درب های کلین روم سخت تر می شود .

مرحه چهارم: مقدار هوای ورودی

در اتاق تمیز مقدار هوای ورودی بر اساس فرایند تولید و کاربری و همچنین کلاس اتاق تمیز تغییر می کند. در هنگام طراحی کلین روم بر اساس مقدار هوای ورودی  با توجه به متغییرهایی چون، کاربری اتاق تمیز، تعداد پرسنل، ماشین الات و تجهیزات ، کلاس کلین روم، ریکاوری تایم RECOVERY TIME، مقدار هوا ورودی تعیین می شود.

مرحله پنجم: بالانس هوا AIR BALANCE

برای بالانس اتاق تمیز باید تمامی هواهایی که به  اتاق تمیز وارد می شود، (AIR SUPPLY& INFILTRATION)  و همچنین کلیه هواهای که از اتاق تمیز خارج می شود(EXHAUST&EXFILTRATION&RETURN) با هم برابر باشد.

مرحله ششم: پارامترهایی مهم از اتاق تمیز

دما یکی از پارامترهایی است که در اتاق تمیز به متغییرهایی مانند دمای آسایش، فرایند تولید، کاربری اتاق تمیز، ماشین الات و دیگر موارد مشخص می شود.

رطوبت، بر اساس کاربری و فرآیند تولید در اتاق تمیز مشخص می شود که اندازه نسبی آن در اتاق تمیز بین 30%تا45% است.

نویزو ارتعاش از دیگر مواردی است که در اتاق تمیز بیرد رعایت شود و اهمیت بسیاری دارد.  برخی از فرایندها حساس و دقیق به نویز ارتعاش حساس هستند که باید در زمان طراحی اتاق تمیزبه آن دقت شود.

روشنایی اتاق تمیز که از گزینه های مهم در طراحی اتاق تمیز است. اولین ویژگی اتاق تمیز باید این باشد که در چراغ های اتاق تمیز از لامپ هایی استفاده شود که تولید گرما توسط آنها کمترین میزان ممکن باشد تا دمای اتاق تغییر نکند. دیگر اینکه چراغ های اتاق تمیز، بهتر است که طوری طراحی شوند که از ورود هر گونه آلودگی به اتاق تمیز جلوگیری به عمل آید.

مرحله هفتم: تجهیزات اتاق تمیز

تجهیزات اتاق تمیز باید بر اساس استانداردها و کلاس و تمیزی اتاق تمیز باشد که هیچ گونه آلودگی را وارد اتاق تمیز نکند. این تجهیزات عبارتند از

1. هواساز هایژنیک
2. اگزاست فن
3. پس باکس
4. ساندویچ پانل
5. کفپوش آنتی باکتریال
6. سیستم اینترلاک کامل و دیگر
7. پنجره اتاق تمیز
8. درب اتاق تمیز

مرحله هشتم: روم بوک

در اتاق تمیز، برای همه اتاق ها باید روم بوک ایجاد شود. روم بوک اتاق تمیز شامل اطلاعاتی درباره نام کاربری، اندازه هر اتاق، دما، رطوبت و کلاس اتاق تمیز است. این اطلاعات بسیار دقیق و حیاتی است.

مرحله نهم: تاسیسات مکانیکی و سیستم HVAC اتاق تمیز

پس از آن که تمامی مراحل ذکر شده در بالا انجام گرفت. تاسیسات مکانیکی و سیستم HVAC اتاق تمیزطراحی می گردد. اصول طراحی دستگاه های هواساز بر پایه این است که هوای فضای اتاق تمیز را به داخل خود می کشد و با عبور دادن هوا از چند لایه فیلتر و خارج کردن آن می تواند میزان آلودگی هوا را به کمترین حد برساند.

طراحی اتاق تمیز در ایران

در ایران توسط خیلی از شرکت ها، طراحی اتاق تمیز انجام می شود. کلین روم در ایران در صنایع داروسازی، تجهیزات پزشکی، صنایع خودروئی، کامپیوتر، صنایع فضائی، صنایع غذائی، صنایع لبنی، صنایع اپتیک، ساخت دی وی دی و الکترونیک، صنایع نانو تکنولوژی و بسیاری صنایع دیگر استفاده می‌شود.

هزینه اتاق تمیز

هزینه اتاق تمیز به عوامل مختلفی بستگی دارد. از پارامترهایی که هزینه در اتاق تمیز را رقم می زند، می توان به مساحت ساخت، نوع کلین روم و درجه اهمیت آن، تعداد فیلترها و تجهیزات مورد نیاز که منجر به طراحی های مختلف و مصالح متفاوتی خواهد شد، اشاره کرد. هزینه های نگهداری کلین روم نیز در این هزینه ها قرار می گیرد.

سخن آخر

طراحی و ساخت اتاق تمیز ازمراحل بسیار مهم در ایجاد اتاق تمیز است. در واقع می توان گفت که پایه ایجاد یک اتاق تمیز مرحله طراحی و ساخت است. از طراحی و ساخت اتاق تمیز، طبق اصول و استاندارد است. غلظت ذرات در هوا، دما، رطوبت و فشار باید تحت کنترل باشد. در واقع اتاق تمیز باید به گونه ای طراحی شودکه حداقل ذرات به آن نفوذ کند و یا در صورت نفوذ، بقای آن ذرات کم باشد. همچنین وسایل کار و دستگاه های موجود در کلین روم باید به گونه ای طراحی شود که کمترین مقدار ذرات معلق در هوا صورت گیرد. رعایت استانداردها و اصول طراحی اتاق تمیز از اهمیت و جایگاه ویژه ای برخوردار است.