تغییر نگرش در شیوه حاکمیت و مدیریت آب الزامی است

به گزارش ایلنا، محمدحسین عمادی در پاسخ به این پرسش که جهت‌گیری برنامه ششم در مسئله آب چگونه باید باشد، بیان کرد: ما باید بپذیریم که یک تعریف واحد برای آب در کشور وجود دارد و هر وزیری فقط به فکر دفاع از صندلی خود نباشد. باید بهبود شیوه حاکمیت آب در دستور کار قرار گیرد.

وی با اشاره به اینکه در ایران سه تعریف و دیدگاه متفاوت برای آب وجود دارد، افزود: سازمان حفاظت محیط زیست آب را از منظر خشک شدن دریاچه ارومیه و چرخه آب در طبیعت مورد توجه قرار می‌دهد. از نگاه وزارت کشور و برخی گروه‌ها، آب شرب شهری مورد توجه قرار می‌گیرد و بحث مدیریت منابع آب فقط حول تامین این نوع آب می‌چرخد. آب معیشتی هم آبی است که صرف تولید برق، محصولات کشاورزی یا غیره می‌شود.

مشاور وزیر جهاد کشاورزی ادامه داد: از آنجا که مسئولان و متولیان بخش آب نگاه جامع و سیستمی به این ماده حیاتی ندارند، در بحث‌ها و چانی‌زنی‌ها هر کس از منظر خود به مسئله آب توجه می‌کند در نتیجه هیچ‌گاه به نتیجه مطلوب و یک نقطه مشترک نمی‌رسیم.

وی بیان کرد: تمام دستگاه‌ها از بحران آب حرف می‌زنند اما هر کس از دیدگاه و تحلیل خود به آب توجه می‌کند. طبیعی است که در چنین شرایطی وزارت نیرو به عنوان متولی توزیع آب، بخواهد بگوید خدا مسئول بحران آب است. این وزارتخانه افزایش دما و کاهش بارش را عامل وضعیت فعلی معرفی می‌کند.

عمادی با اشاره به اینکه وزارت کشاورزی «وزارت کشاورزان» است و مالکیت زمین و آب در ایران به بخش خصوصی تعلق دارد، گفت: به همین خاطر در گفتگو برای حل مشکل آب، وزارت کشاورزی عنوان می‌کند که اگر می‌توانید، چاه‌های غیر مجاز را مسدود کنید. زیرا مالکیت اراضی در اختیار این وزارتخانه نیست. در حالی که در کشوری نظیر چین، مالکیت زمین‌ها در اختیار دولت است و حتی بعد از دوره کمونیستی، زمین‌ها اجاره 99 ساله داده می‌شوند.

وی افزود: در چین به محض بروز بحران، به دلیل حاکمیت مالکیت دولت بر منابع، هر تغییری که مسئولان صلاح بدانند در شرایط ایجاد می‌کنند.

مشاور وزیر جهاد کشاورزی در بخش دیگری از سخنان خود عنوان کرد: در حالی که تولیدات فولاد ایران بدترین رتبه از نظر بازده منابع آب در کشور و دنیا را به خود اختصاص داده‌است و راندمان آب در صنعت فولاد ایران حتی از کشوری مانند هند هم پایین‌تر است، اما هنوز از آب برای تولید چنین محصولی استفاده می‌کنیم.

وی گفت: بر اساس نظر کارشناسان، بحران آب در ایران به دلیل ضعف در حاکمیت منابع بوده و خدا و کاهش بارش‌ها عامل ایجاد وضعیت فعلینیستند. البته در مقابل این دیدگاه، نظرات دیگری هم وجود دارد که می‌گویند کل کمربند خشک دنیا به سمت گرم شدن پیش می‌رود و این مسئله شامل حال ایران هم خواهد شد.

عمادی افزود: یک درجه گرم شدن، میزان تبخیر را 17 برابر افزایش می‌دهد در نتیجه برای منابع آب کشور مشکل ایجاد خواهد شد.

وی با اشاره به بسیج شدن تمام قوای حاکمیتی چین برای حل بحران آب در این کشور، تاکید کرد: باید اصلاح قوانین، مقررات حفاظت و حتی تثبیت مالکیت آب در ایران، مورد توجه جدی قرار گیرد تا از بحران آب خارج شویم.

مشاور وزیر جهاد کشاورزی گفت: به دلیل آنکه حاکمیت، مالکیت آب کشاورزان را به رسمیت نمی‌شناسد و بانک آب یا بازار آب در ایران تشکیل نشده‌است، این ماده حیاتی در جاهایی که ارزش افزوده کمتری ایجاد می‌کند، مصرف می‎شود. وی اضافه کرد: به جرات می‌توان گفت یک مرکز تحقیقات کاربردی در زمینه آب در ایران وجود ندارد. کشور چین دارای 6 مرکز تحقیقاتی است که از مطالعات گسترده‌ای را در زمینه استفاده از تکنولوژی‌های مختلف برای استحصال آب انجام می‌دهند. یکی از این مراکز، درباره تولید آب از بخار آب موجود در هوا مطالعه می‌کند.

عمادی گفت: ترکیه با اجرای یک پروژه چندین میلیارد دلاری با استفاده از انرژی خورشید و عدسی‌های بزرگ، نور را روی دریا متمرکز کرده و بخار تولید می‌کند. از این بخار برای تولید برق استفاده کرده و در نهایت، بخار سرد شده تبدیل به آب مقطر می‌شود. این پروژه به صورت آزمایشی در آنتالیا پیاده شده‌است. اما در ایران حتی به این موضوعات فکر هم نمی‌کنیم.

وی ادامه داد: در ایران از ابعاد مختلف تکنولوژی و مدیریتی عقب مانده‌ایم و فقط تلاش می‌کنیم یه شبه معجزه کنیم. در نتیجه به دنبال طرح‌هایی مثل انتقال آب خلیج فارس و دریای عمان به مرکز ایران یا انتقال آب به نقاط مختلف هستیم.

به اعتقاد مشاور وزیر جهاد کشاورزی برنامه‌ها در ایران لیستی از آمال و آرزوها هستند که با کلمات، تصویر و دورنمای زیبایی برای کشور ترسیم می‌کنند اما در زمان اجرا و در شرایطی که این آرزوهن با نیازهای داخلی تلفیق می‌شوند، آنچه انجام می‌شود با اهداف برنامه کاملا متفاوت است. در واقع ما در سازمان برنامه‌ریزی چیز دیگری می‌نویسیم اما برنامه دیگری اجرا می‌کنیم.

وی تاکید کرد: مدل برنامه‌ریزی قبل و بعد از انقلاب تقریبا تغییر نکرده‌است. برنامه‌ریزی در ایران همواره متمرکز، بخشی‎نگر؛ اقتصاد مدار و از بالا به پایین انجام شده‌است.این اصول کماکان بعد از انقلاب هم با شکل ضعیف‌تر پیگیری شده و سمت و سوی برنامه‌ها قبل و بعد از انقلاب، تغییرات جزیی کرده‌است.

عمادی اضافه کرد: ما هیچ وقت به طور جدی دنبال برنامه جامع همه چیز شمول که ابعاد اقتصادی و اجتماعی را با هم ببیند، نبوده‌ایم. در واقع تفکر آمایشی سیستماتیک در برنامه‌ریزی‌های ایران حاکم نبوده‌است. در واقع ما حرفهای زیبا و جالب در حد تئوریک می‌زنیم اما در عمل برای پاسخ به این پرسش‌ها که چه کسی، در چه زمانی با چه منابع مالی باید برنامه‌ها را انجام دهد، به یک روزمرگی می‌افتیم.

وی بیان کرد: نظام مدیریت بعد از انقلاب نظام روزمرگی و بحران مداری است که خود را به دست خواست‌های عموم مردم می‌دهد. جامعه از طریق نماینده مجلس به دولت فشار وارد می‌کند، ابتدا حاکمیت مقاومت کرده و در نهایت در مقابل خواست مردم کوتاه می‌آید. در واقع در نظام مدیریتی ایران خواست‌های فردی در برنامه‌ریزی‌ها حاکم است.این مسئله تاثیر خود را در بحران آب نشان می‌دهد. بحران آب نتیجه ضعف اساسی ما در حاکمیت منابع به‌خصوص در بعد از انقلاب است.

وی بر این باور است که مدیریت منابع در ایران دارای سه رکن حاکمیت، مردم و منابع است که اگر این مثلث از تعادل خارج شود، نیاز نسل بعدی فدای نسل فعلی و رضایتمندی شهروندان خواهد شد.