توسعه تکنولوژی اختلاط در پژوهشگاه صنعت نفت / سبد صادراتی کشور متنوع می‌شود

کشور ما دارای مخازن عظیم نفت سبک و سنگین و فوق سنگین و میعانات گازی است. بخشی از این هیدروکربن‌های با ارزش در داخل کشور پالایش شده و به مصرف داخلی می رسد و بخشی از آن نیز صادر می‌شود.

به گزارش ایلنا، با توجه به محدود بودن منابع هیدروکربنی و ارزش فراوان آنها، استفاده بهینه از این منابع خدادادی و جذب حداکثر انتفاع از آن از اهمیت والایی برخوردار است. معمولا نفت‌های خام تولیدی از میادین و چاه‌های مختلف دارای شرایط و خواص مختلف بوده و برای استفاده از آنها در پالایشگاه‌ها و یا صادرات باید خواص آنها مانند دانسیته، میزان گوگرد، ویسکوزیته و غیره تنظیم شود.

این کار معمولا با اختلاط نفت‌های خام مختلف صورت می‌گیرد. به عنوان مثال امکان پالایش نفت فوق سنگین در هر پالایشگاهی وجود ندارد و جهت فرآورش لازم است با نفت سبکتر و یا حتی میعانات گازی مخلوط شده و نفت خامی با کیفیتی مشخص ساخته شود.

از طرف دیگر در یک پالایشگاه، فرآورده‌های نفتی از واحدهای مختلف فرآیندی حاصل می شوند که هر یک دارای کیفیت مشخصی می‌باشد. برای حاصل شدن فرآورده‌های نفتی با کیفیت استاندارد و اقتصادی، اختلاط در مخازن محصول پالایشگاه‌ها صورت می گیرد.

علاوه براین در مواقعی ممکن است فروش و یا مصرف نفت خام و یا یک فرآورده مانند میعانات گازی کاهش یابد که در این شرایط ممکن است اختلاط ماده نفتی مورد نظر با نفت خام‌ها و یا برش‌های نفتی دیگر راه‌گشای مناسبی برای مشکل مقطعی پیش آمده، باشد.

تکنولوژی اختلاط نفت خام و فرآورده از جمله ابزارهای توسعه داده شده در پژوهشگاه صنعت نفت است که علاوه بر کاربرد در بخش صادرات نفت خام، قابلیت استفاده در تمامی واحدهای نفتی که اختلاط در آنها انجام می شود را دارا است.

در همین رابطه سرود زاهدی عبقری، پژوهشگر گروه پژوهش توسعه و کنترل فرآیندها در پژوهشکده توسعه فرآیند و فناوری تجهیزات پژوهشگاه صنعت نفت در خصوص ابزار توسعه داده شده توسط پژوهشگاه صنعت نفت در زمینه توسعه تکنولوژی اختلاط نفت خام و فرآورده گفت: پژوهشگاه صنعت نفت با استفاده از تجربیات قبلی خود در توسعه نرم افزار، اطلاعات نفت‌های خام کشور و واحد‌های پالایشگاهی و داشتن آزمایشگاهی مجهز در زمینه نفت خام و فرآورده‌ها، در مرحله اول نرم افزاری را تحت عنوان RIPI Blend توسعه داد.

وی ادامه داد: این نرم افزار ضمن شناسایی خواص نفت‌های خام و فرآورده‌های نفتی، اختلاط بهینه آنها را برای رسیدن به نفت خام و فرآورده مورد نظر در سریعترین زمان ممکن به انجام می‌رساند. نرم افزار RIPI Blend علاوه بر اینکه نرم‌افزاری ملی و داخلی است، مزایایی از جمله شناسایی نفت خام و برش‌های نفتی، محاسبه خواص مخلوط حاصل از چند نفت خام و یا برش نفتی، بهینه سازی اختلاط نفت خام و برش‌های نفتی برای صادرات و یا تولید و توزیع در کشور، محاسبه توزیع گوگرد در برشها، تخمین میزان محصولات پالایشگاه‌ها از مشخصات خوراک ورودی، کاهش زمان و هزینه اختلاط در پالایشگاه، تخمین تاثیر تغییر خوراک بر روی واحد‌های مختلف، به حد اکثر رساندن تولید سوخت‌های استراتژیک مانند بنزین با کیفیت مطلوب و استفاده در برنامه‌ریزی تولید پالایشگاه دارد.

عبقری با اشاره به ممثالی از کاربرد این نرم افزار گفت: با استفاده از این ابزار به راحتی و با دقت بالا می توان درصد اختلاط نفت خام‌های با کیفیت های مختلف را برای رسیدن به نفت مورد نظر بدست آورد. در صورت در اختیار نداشتن چنین ابزار نرم‌افزاری، می باید درصد‌های مختلف اختلاط را به صورت حدس و خطا در آزمایشگاه مورد بررسی قرار داد که این روند احتیاج به زمان و هزینه بسیار بالایی خواهد داشت.

وی در خصوص آزمودن این ابزار در صنعت نفت اظهار داشت: علاوه بر آزمون‌های مختلفی که با تکیه بر نتایج آزمایشی اخذ شده از آزمایشگاه‌های شناسایی نفت خام پژوهشگاه صنعت نفت انجام شد، این نرم افزار در مورد تعیین تاثیرات تغییر خوراک درپالایشگاه‌های مختلف از جمله پالایشگاه آبادان سنجیده شده است.

این پژوهشگر تصریح کرد: در حال حاضر براساس قرار داد منعقده فی مابین شرکت پایانه‌های نفتی کشور و پژوهشگاه صنعت نفت، مشغول طراحی واحد اختلاط پیوسته نفت خام برای پایانه صادراتی خارگ می باشیم.

وی خاطرنشان کرد: بطورکلی فرایند اختلاط نفت خام به دو روش پیوسته و ناپیوسته امکان پذیر است که هریک در جای خود دارای کاربرد مناسب، مزایا و محدودیت‌هایی است.

عقبری توضیح داد: در روش ناپیوسته که روشی سنتی است سیستم کنترلی پیچیده ای وجود ندارد و اختلاط در مخزن انجام می‌شود. لذا، علی رغم اینکه سادگی سیستم ابزاردقیق و کنترلی آن، باعثکاهش هزینة سیستم اختلاط می‌شود، یکی از ملزومات فرایندی، ایجاد مخازن محصول با حجم مناسب است که عاملی در جهت افزایش قیمت و هزینه است.

وی گفت: دارندگان تجهیزات اختلاط، با توجه به امکانات و محدودیت‌های خود در زمینة سرمایه‌گذاری، معمولاً این روش را هنگامی ترجیح می‌دهند که هدف آنان تولید محموله‌های خیلی بزرگ نباشد. روش پیوسته که جدیدتر و بسیار دقیق‌تر است مجهز به سیستم‌های کنترلی دیجیتال بوده، امکان بکار گیری رایانه و نرم‌افزارهای کنترل کننده را برای کنترل فرایند مهیا می‌کند.

پژوهشگر گروه پژوهش توسعه و کنترل فرآیندها در پژوهشکده توسعه فرآیند و فناوری تجهیزات پژوهشگاه صنعت نفت اظهار داشت: دقت سیستم به نسبت بالا است و به طور معمول تا ۹۹.۵درصد دقت را تامین می‌کند. نسبت‌های معین از انواع نفت خام بوسیلة سیستم کنترلی، به طور خودکار برداشته شده و در هدرو تجهیز اختلاط گر همزمان(Inline Mixer) با یکدیگر مخلوط و یکنواخت می‌شود. این سیستم قابلیت ارسال مستقیم محصول به کشتی یا مصرف کننده را دارد و لذا وجود مخزن محصول، از ملزومات فرایندی نیست. بنا براین، این سیستم معمولاً هنگامی‌که حجم‌های تولیدی بالا مورد انتظار باشد، هزینة ایجاد مخازن حجیم را تحمیل نخواهد کرد.

وی افزود: امروزه با وجود تغییرات زیاد در کیفیت نفت‌های خام و تنوع نیاز مشتریان، ‌ استفاده از این واحدها برای تولید نفت خام با کیفیت مشخص مورد اقبال قرار گرفته است. در کشور نیز با توجه به تغییرات کیفیت نفت و لزوم تنوع بخشی به سبد صادراتی نفت خام، طراحی ساخت و راه‌اندازی این واحد در دستور کار مجموعه نفت قرار گرفت و طراحی آن به مجموعه پژوهشگاه صنعت نفت سپرده شد.

وی در خصوص هدف از طراحی این واحد گفت: همانطور که در بالا نیز به آن اشاره شد، ‌هدف از طراحی این واحد تنوع بخشی به سبد صادراتی کشور و تهیه نفت خام مطلوب بازار جهانی است. علاوه برآن کاهش زمان و هزینه اختلاط نفت خام و افزایش قدرت بازاریابی در بازارهای نفتی را می‌توان از جمله دیگر اهداف ایجاد این واحد دانست.

عقبری در مقایسه با تکنولوژی‌های مشابه خارجی این واحد خاطرنشان کرد: مهمترین مزیت تکنولوژی توسعه داده شده، ‌ در عین دقیق بودن ارزانتر بودن آن است.

وی در خصوص صرفه اقتصادی و سودآوری نیز گفت: براساس مطالعات اقتصادی انجام شده ‌در صورت ساخت، راه اندازی و استفاده از این واحد سود آوری حاصله از صادرات محصول این واحد، چیزی در حدود ۲ دلار به ازای هر بشکه خواهد بود که رقم قابل توجهی می‌باشد.

عقبری خاطرنشان کرد: در دنیا، کشورهای آمریکا، ‌ مکزیک، ‌ هلند، ‌ ونزوئلا، ‌ هند و تایلند واحدهایی بر اساس این تکنولوژی توسعه داده و برای تولید نفت خام و برش‌های نفتی مختلف استفاده کرده‌اند و کشورهای مختلف دیگری نیز در حال طراحی و ساخت این واحد می‌باشند.

وی اظهار داشت: با توجه به گستردگی کار، افراد مختلفی چه در داخل و چه در خارج پژوهشگاه با ما همکاری داشته و دارند. در داخل پژوهشگاه از همکاری نیروهای مجرب در بخش آزمایشگاهی شناسایی نفت خام استفاده شده است و در خارج نیز از همکاری جهاد دانشگاهی دانشگاه تربیت مدرس در انجام مطالعات اقتصادی و سایر بخشهای مربوطه بهره مند خواهیم بود.

این پژوهشگر گفت: علاوه بر بخش صادرات نفت خام، ‌از این تکنولوژی در تمامی واحدهای نفتی که اختلاط انجام می‌شود از می‌توان استفاده نمود. نمونه بارز آن بخش تانک‌های محصولات پالایشگاهی می‌باشد که با استفاده از این تکنولوژی می‌توان فرآورده‌های نفتی با مشخصات استاندارد را در کمترین زمان و با کمترین هزینه تولید کرد.