قول و قرار تاریخی زیر سایه کرونا/ توافق کنندگانِ ۱۰ میلیون بشکه‌ای بر سرِ عهدِ خود می‌مانند؟
اگر تحریم‌های نفتی ایران ادامه داشته باشه، کشورهایی همچون روسیه و عربستان تا چه اندازه می‌توانند در دوران پسا کرونا که تقاضا در بازار دوباره افزایش می‌یابد در مقابل بازارهایی که پیشتر در اختیار ایران قرار داشتند مقاومت کنند و صادرات خود را افزایش ندهند؟
به گزارش ایلنا، نهمین نشست وزیران نفت و انرژی 23 کشور عضو و غیر عضو سازمان کشورهای صادرکننده نفت روز پنجشنبه ( 21 فروردین‌ماه) از طریق وبینار به ریاست عبدالعزیز بن سلمان، وزیر انرژی عربستان به همراه الکساندر نواک، وزیر انرژی روسیه برگزار شد. در این نشست کشورهای تولیدکننده عضو و غیرعضو اوپک حاضر در توافقنامه همکاری (Declaration of Cooperation)، تداوم تعهد خود به این توافقنامه را با هدف دستیابی و پایدار نگه‌داشتن بازار با ثبات نفت، به منظور تامین منافع متقایل کشورهای تولیدکننده، اقتصاد کارآمد، تضمین عرضه منظم برای مصرف‌کنندگان و بازگشت سرمایه مطمئن برای سرمایه‌گذاران را تأیید کردند. توافق برای مجموع کاهش تولید روزانه 10 میلیون بشکه‌ای کشورهای عضو و غیرعضو اوپک از یکم ماه مه سال 2020 میلادی برای یک بازه زمانی اولیه به‌مدت دو ماه آغاز می‌شود که پایان این بازه 30 ژوئن امسال خواهد بود، سپس برای یک بازه زمانی 6 ماهه دیگر از یکم ژوئیه تا 31 دسامبر سال 2020 کاهش عرضه روزانه 8 میلیون بشکه کاهش خواهد بود، سپس در بازه زمانی سوم از یکم ژانویه 2021 تا 30 آوریل 2022 به‌مدت 16 ماه نیز کاهش عرضه روزانه 6 میلیون بشکه می‌شود. خط پایه و مبنای محاسبه تولید برای تولید همه کشورهای حاضر در این توافق به جز عربستان و روسیه ماه اکتبر سال 2018 میلادی خواهد بود، در حالی که مبنای محاسبه تولید برای روسیه و عربستان روزانه 11 میلیون بشکه در نظر گرفته شد. مهلت این توافق امضا شده تا 30 آوریل 2022 میلادی خواهد بود، با این حال تمدید این توافق در دسامبر 2021 میلادی بررسی خواهد شد.
این در حالی است که هشتمین نشست اوپک و اوپک پلاس در روزهای پنجم و ششم مارس 2020 در وین با سیاست هماهنگ کردن میزان عرضه نفت جهت جلوگیری از نوسان‌های غیرمترقبه بهای نفت خام برگزار شد. در حالی که عربستان سعودی به عنوان یکی از مهمترین اعضای اوپک بر ضرورت کاهش تولید اصرار داشته، روسیه از اعضای اوپک پلاس حاضر به کاهش سقف تولید نفت خود نبوده است. وزیران نفت اوپک کاهش یک میلیون بشکه‌ای از تولید اوپک را مشروط به کاهش 500 هزار بشکه‌ای تولید کشورهای دیگر کرده بودند که با مخالفت روسیه در محدودیت تولید نفت روبه رو شدند و این عدم توافق موجب پایین آمدن قیمت نفت خام در بازارهای جهانی شد. شیوع ویروس کرونا نیز موجب کاهش تقاضای نفت و به تبع آن افت شدید قیمت شد. عدم وجود توازن در عرضه و تقاضا در بازار جهانی نفت همراه با کاهش رشد اقتصادی کشورهای عمده مصرف‌کننده نفت از عوامل موثر در کاهش قیمت نفت بوده است. همین اتفاقات تولیدکنندگان نفت عضو اوپک و اوپک پلاس را به اتفاق نظر رساند که باید نسبت به افت بیشتر قیمت و جلوگیری از متضرر شدن چاره‌اندیشی کنند.
تمرکز بر شیل روس‌ها را از ویروسی شدن نفت غافل کرد
در این ارتباط و در ارزیابی توافق روز پنج شنبه و موضوع عدم توافق ماه مارس بر سر کاهش تولید احمد وخشیته به خبرنگار اقتصادی ایلنا گفت: به نظر می‌رسد که راهبرد مسکو برای فشار به نفت شیل، عامل مهمی بود تا نواک، وزیر انرژی این کشور در اجلاس پیشین اوپک پلاس که در ششم مارس در وین برگزار شد، با همتای سعودی خود برای کاهش تولید به توافق نرسد. اما از طرفی شاید این گمان درست باشد که تمرکز مطلق مقامات روسیه برای از رده خارج کردن شیل آمریکا از بازار جهانی سبب شد که به تاثیر ویروس کرونا در آینده‌ی بسیار نزدیک بر بازار نفت توجه نداشته باشند و همین موضوع سبب شد که این سیاستگذاری کمتر از یک ماه دوام بیاورد. به هرحال در سال‌های اخیر اتحادی بین مسکو و ریاض برای تنظیم بازار نفت و فشار به واشنگتن شکل گرفته بود؛ اما در بزنگاه طرفین منافع حداکثری خود را در این بازی برد-برد جستجو کردند و همین به نظر پاشنه‌ی آشیل همکاری‌های نفتی دو کشور شد.
چرا روسیه عقب نشینی کرد؟
وی افزود: از سمت دیگر باید به این موضوع هم توجه داشته باشیم که اقتصاد روسیه سه ماه‌ی دوم سال جاری را با شرایط بغرنجی آغاز کرده یعنی از یک سمت نفت به سی و چند دلار در هر بشکه رسیده، در حالی که بودجه روسیه با نفت 42 دلاری بسته شده است؛ از سمت دیگر ویروس کرونا نه تنها بازار خرید نفت را به شدت تحت تاثیر قرار داده، بلکه بر اقتصاد روسیه هم سایه انداخته است. به هرحال موضوع قرنطینه خانگی در این کشور هم برای یک ماه در حال اجرا است و دولت از یک سو تلاش دارد تا نرخ بیکاری را کنترل کند و از سمت دیگر با رشد ورشکسته شدن شرکت‌ها روبرو است. رشد عجیب و غریب نرخ دلار و یورو هم همزمان با کاهش قیمت نفت تاثیرات مهمی بر اقتصاد این کشور داشت و برآیند همه‌ی اینها دست به دست یکدیگر داد تا دولت ناچار به عقب نشینی در سیاستگذاری نفتی خود شود.
استاد دانشگاه اوراسیا با بیان اینکه روزنامه‌ی روسی هفته پیش از رشد 60 درصدی اعلام ورشکستگی در 3 ماهه‌ی نخست امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته خبر داده، تصریح کرد: پوتین در سخنرانی خود از سیاست‌های حمایتی در قبال شرکت‌ها و افراد بیکار صحبت کرد؛ طبیعی بود که در گام بعد از کاهش تولید نفت و تلاش برای افزایش قیمت آن سخن بگوید.
چالش بودجه‌ای و شیل و بین واشنگتن-مسکو
وی در ادامه گفت: اشتراکی میان آمریکا، روسیه و عربستان وجود دارد و آن اینکه به دنبال کاهش تولید و افزایش قیمت در بازار هستند. اما یک اختلاف هم در این میان وجود دارد؛ اینکه تنظیم بازار بر اساس چه قیمتی تثبیت شود. با توجه به اینکه بودجه‌ی روسیه با نفت 42 دلاری بسته شده و از تولید نفت شیل پایین‌تر از 50 دلار عملا سودی برای امریکا حاصل نمی‌شود؛ به نظر می‌رسد مطلوب مسکو میان این دو عدد باشد و همین موضوع می‌تواند یکی از چالش‌های پیش رو در رقابت مسکو و واشنگتن باشد.
قرنطینه و تداوم بی اقبالی به نفت
وخشیته در ادامه به ارزیابی بازار نفت با توجه به اتفاقات اخیر از جمله اوپک و اوپک پلاس و همچنین شیوع کرونا پرداخت و گفت: سه ماه نخست امسال در حالی شروع شد که موضوع کاهش تولید 23 درصدی در جلسه پنج شنبه شب اوپک پلاس که به طور فوق‌العاده برگزار شده بود، مطرح شد. با توجه به اپیدمی ویروس کرونا و تاثیر آن بر بسته شدن مرزها و به دنبال آن لغو بسیاری از پروازها از یک سو، کاهش سفرهای درون شهری و میان شهری به دنبال موضوع قرنطینه خانگی و تاثیر آن بر اقتصاد کلان کشورها به نظر می‌رسد که این بی‌اقبالی که اکنون نسبت به خرید نفت در بازار حکمفرما شده است، تداوم پیدا کند.
به شکنندگی توافق توجه کنیم
وی ادامه داد: موضوع دیگری که بسیار مهم است پایبندی آمریکا به کاهش تولیدات نفتی خویش است. در این شرایط تمامی طرفین سخن از کاهش تولیدات نفتی به میان می‌آورند اما چه کسی باید اجرا کند؟ فقط کشورهای عضو اوپک! رفتار آمریکا از یک سو و پایبندی روسیه به توافق با سعودی از عوامل مهمی است که بر قیمت نفت پس از ماه می و ژوئن تاثیر خواهد داشت و باید ببینیم که تضاد منافع چقدر می‌تواند بر این توافقات تاثیر بگذارد.
این کارشناس حوزه انرژی تاکید کرد: به هرحال طی ده روز اخیر گفتگوهایی میان سران آمریکا، روسیه و سعودی انجام شد و در مذاکرات پنج شنبه شب وزیران نفتی اوپک پلاس که به صورت ویدئوکنفرانس برای کاهش 23 درصدی انجام شد، توافق حاصل شد. این کاهش تولید در ماه می و ژوئن 10 میلیون بشکه و پس از آن تا پایان سال 2020 کاهش 8 میلیون بشکه ادامه پیدا کند. اما باید به احتمال شکنندگی این توافق در نیمه‌ی دوم سال به موجب تضاد در منافع نیز توجه داشته باشیم.
منتظر دعوای پساکرونایی باشیم؟
وی با اشاره به شرایط چین در این اوضاع نیز بیان کرد: به دنبال تحریم‌های نفتی ایران، بازار چین به جولانگاه عربستان و روسیه تبدیل شد و البته در این میان نقش عربستان بسیار پررنگ‌تر بود؛ چرا که صادرات خود را تا ۸۴ درصد افزایش داد و به بزرگترین صادرکننده نفتی به چین تبدیل شد. آهنگ صادرات نفتی روسیه به چین نیز سیر صعودی داشت، اما رشد آن کمتر از 50 پنجاه درصد بود. بدون شک کشوری مثل چین که یک غول اقتصادی در جهان به شمار می‌آید تاثیر بسزایی می‌تواند بر بازار نفت و انرژی داشته باشد و روسیه به این موضوع بسیار تامل داشته و در آذرماه پارسال بود که خط لوله گاز قدرت سیبری را برای تامین سهم قابل ملاحظه‌ای از گاز در چین را افتتاح کرد. اکنون این پرسش هم وجود دارد که اگر تحریم‌های نفتی ایران ادامه داشته باشه، کشورهایی همچون روسیه و عربستان تا چه اندازه می‌توانند در دوران پسا کرونا که تقاضا در بازار دوباره افزایش می‌یابد در مقابل بازارهایی که پیشتر در اختیار ایران قرار داشتند مقاومت کنند و صادرات خود را افزایش ندهند؟
