چگونه «پارادوکس لوکاس» در اقتصاد ایران ظاهر شد؟

به گزارش خبرنگار اقتصادی ایلنا، نظریه‌های سنتی اقتصاد پیش‌بینی می‌کنند که به علت بازده نزولی، سرمایه از کشورهای غنی به کشورهای فقیر جریان پیدا خواهد کرد، بر اساس این نظریه‌ها، سرمایه‌گذاری در کشورهای فقیر به دلیل ارزانی نیروی کار سودمندتر است. اما رابرت لوکاس در سال  1990 اعلام کرد که این موضوع در عمل‌ به دلیل مشکلات ساختاری محقق نمی‌شود و در ادبیات اقتصادی از آن به نام پارادوکس لوکاس ( Lucas paradox) یاد می‌شود.

جالب آنکه این موضوع را می‌توان در بخش مسکن ایران و در سال ۹۷ مشاهد کرد. یعنی در حالیکه نرخ بازدهی بازار مسکن یکی از بالاترین بازارها بود باز هم ایرانیان ترجیح دادند سرمایه خود را در بخش ملک و مسکن کشور همسایه، ترکیه سرمایه‌گذاری کنند. بطوریکه عقبایی نایب رئیس اول اتحادیه مشاوران املاک گفت: طبق اعلام رسانه‌های کشور ترکیه در سال ۹۷ میزان خرید ملک در این کشور توسط ایرانی‌ها به اندازه خرید ملک در ۱۰ سال گذشته بوده است و باید توجه داشت که بسیاری از املاک در ترکیه متعلق به دولت است یعنی عرصه ملک دولتی است و فقط عیان و بنا به مردم تعلق دارد یا اینکه خانه‌ها ۹۹ ساله هستند و مالکیت در این واحدها معنا ندارد.

براساس پارادوکس لوکاس سرمایه به دلیل حساس بودن فضای امن را بر سوددهی ترجیح می‌دهد. از همین روی نباید فراموش کرد که اقتصاد ایران در سال ۹۷ یکی از پرنوسان‌ترین سال‌ها را پشت سر گذاشت بطوریکه نرخ ارز تا سقف ۲۰ هزار تومان نیز رسید و همچنین قیمت سکه تمام با افزایش بیش از سه و نیم میلیون تومانی همراه بود که البته نتایج منفی آن به بخش‌های دیگر اقتصاد نیز منتقل شد.

امروزه تقریبا همه کشورهای در حال توسعه که به دنبال جذب حداکثر سرمایه گذاری هستند به دنبال ایجاد ثبات در اقتصاد کلان خود هستند تا سرمایه گذار را قادر به برنامه‌ریزی کند در حالی‌که اینگونه نوسان‌ها و تلاطم‌ها در مغایرت با آن است. برای نمونه یکی از دلایلی که موافقان نظام ارزی ثابت در دفاع از آن بیان می‌کنند اینکه تغییر نرخ ارز برنامه‌ریزی را دشوار و فضا را برای سوداگران فراهم می‌کند.

همچنین منتقدان سیاست‌های اقتصادی، دولت را متهم به افزایش نرخ ارز و مسبب این نوسان می‌کنند و حتی آن را تحت سیاست‌های تورم‌زا می‌دانند که با دستکاری قیمت‌های کلیدی مانند نرخ ارز و بنزین شروع می‌شود. این افراد باور دارند که این خروج سرمایه ناشی از تلاطم‌های سیاست‌های اقتصاد کلان است.

باید توجه داشت که اقتصاد همانند یک زنجیر است که هر نوسان یا ثبات در یک بخش به بخش دیگر منتقل و تاثیرگذار خواهد شد. بطوریکه نوسان قیمت ارز و طبیعتا ناامنی در دیگر بازارها مانند مسکن، پیامدهای سنگینی بر اقتصاد کشور تحمیل کرده و موجب بروز پارادوکس لوکاس شده است.