گسترش حاشیه‌نشینی و بافت‌های فرسوده به‌شدت در حال ادامه یافتن است /گرفتار شدن حوزه مدیریت‌شهری در دام واژه‌ها

به گزارش ایلنا، سید محمد پژمان با بیان اینکه، پرداختن به مساله بافت با همه تنوع عناوین مربوط به دهه  هفتاد است، گفت: تمام بخش‌ها از دولت، نهادهای عمومی و مجموعه حاکمیت گرفته تا مردم و جامعه حرفه‌ای باید در موضوع بافت‌ها به شکل حداکثری نقش داشته باشند در غیر این صورت قطع به یقین توفیقی به دست نخواهد آمد.  

معاون وزیر راه و شهرسازی گفت: از زمانی‌که بافت‌های فرسوده موضوعیت پیدا کرد توجه به این بافت‌ها در برنامه‌های پنج‌ساله توسعه کشور انعکاس یافت و در قوانین بودجه و قوانین خاص به این موضوعات پرداخته شد اما در حال حاضر با ارزیابی عملکرد خود متوجه می‌شویم توفیق زیادی به دست نیاورده‌ایم.

وی با تاکید بر اینکه باید علت عدم توفیق در دستیابی به اهداف برنامه‌های توسعه بررسی شود، گفت: قرار بود سالانه ۱۰ درصد از بافت‌های فرسوده در طول اجرای برنامه های چهارم و پنجم احیا شود و در این بازه زمانی احیا این بافت‌ها پایان یابد اما حالا که برنامه ششم در حال اجراست می‌بینیم که اقدامات متناسب با وضعیت کشور نبوده است.

پژمان اظهارکرد: چالش اساسی در درجه اول این است که موضوع را به درستی نشناخته و دقیق با آن برخورد نکرده‌ایم. همچنین از حضور جامعه حرفه‌ای مهندسان مشاور هم به اندازه کافی بهره نبرده ایم. چالش دیگر که در درجه دوم اهمیت قرار دارد، این است که همه بخش‌های حاکمیت نسبت به موضوع بافت‌های فرسوده به یک میزان حساسیت پیدا نکرده‌اند. وفاق ملی یک ضرورت جدی است که به احیای بافت‌های فرسوده و ناکارآمد کمک شایانی خواهد کرد. نکته دیگر هم این است که برای احیای این بافت‌ها سازوکار درستی تدوین نشده، سازماندهی درخوری هم شکل نگرفته است.  

مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران بیان کرد: تحقق برنامه ملی بازآفرینی شهری مستلزم تهیه و تدوین سازو کار و سازماندهی مناسب است تا این موضوع که به دغدغه ملی تبدیل شده، ساماندهی شود.

پژمان با اشاره به وجود قوانین متعدد برای احیا و بازسازی بافت های فرسوده، گفت: در دولت و مجلس آمادگی کامل وجود دارد تا برای اجرای بهتر برنامه الزامات قانونی لازم را مهیا کنند. باید از این فرصت به نحو احسن استفاده کرد زیرا آسیب ها در حال تشدید شدن است.

معاون وزیر راه و شهرسازی با تاکید بر توجه به ظرفیت‌های مردمی درباره برنامه بازآفرینی‌شهری، گفت: تجربه نشان داده توجه به ظرفیت‌های مردم و نخبگان معجزات فراوانی در پی دارد اما متاسفانه از این ظرفیت‌های بزرگ در کشور غفلت می‌کنیم. از امروز دنبال حضور مهندسان مشاور در متن فعالیت‌ها هستیم و تصمیم داریم با حضور مستقیم آنها برنامه را پیش ببریم.

پژمان با تاکید بر اینکه باید مشکلات مردم آسیب دیده و گرفتار در بافت های ناکارآمد و فرسوده برطرف شود، گفت: گاها دیده می شود در برخی محدوده ها کیفیت زندگی افراد از شرایط انسانی به دور است و به هیچ وجه شایسته هموطنان با وجود این همه ظرفیت در کشور نیست. توسعه شهرنشینی طی۷۰ سال اخیر نسبت عکس داشته و در حال حاضر ۷۵ درصد جمعیت کشور ما شهرنشین شده و پیش‌بینی می‌شود این نسبت افزایش پیدا کند.

پژمان با اشاره به اینکه طی دهه‌های اخیر در نظام برنامه ریزی شهری به این نتیجه رسیده‌ایم که شهر ظرفیت محدودی دارد، گفت: بنابراین برای کسی که با برنامه‌های ما مطابقت نداشته باشد جایگاهی قائل نیستیم. افرادی که اقدام به احداث بنای غیرمجاز می کنند مجازات و از خدمات زیرساختی و خدمات شهروندی محروم می‌شوند. برای کسی که زمینی را تصرف کرده یا زمین را به شکل غیرقانونی خریده و مهمترین دارایی او مستند نیست و برای دریافت پایان کار، پروانه و سند مالک شناخته نمی‌شود و هیچ‌جا او را به رسمیت نمی‌شناسند، نقطه آغاز بی‌هویتی در اجتماع است. ما در این مدت فکر نکردیم که اگر بازدارندگی موثر نیست می توانیم جابه‌جایی جمعیت را مدیریت کنیم و اجازه ندهیم این جابه‌جایی‌ها خارج از برنامه‌ریزی اتفاق بی‌افتد.

وی با اشاره به اینکه در گذشته موفق نشده‌ایم که با کمترین آسیب مدیریت کنیم، گفت: ما به قدری آرمان‌خواه بودیم که با نگاه‌های آرمان‌خواهانه و تحکمی کار را به جایی که هم اکنون هستیم، رسانده ایم.

معاون وزیر راه و شهرسازی با تاکید بر گسترش حاشیه‌نشینی و بافت‌های فرسوده گفت: این موضوع متوقف نشده و به شدت در حال ادامه یافتن است. بنابراین باید رویکردهای نرمی که کرامت افراد را حفظ کند برای آن در پیش بگیریم. بنابراین باید برای پیشگیری به رویکردهای جدید روی بیاوریم و چاره ای برای مشکلات بیاندیشیم.

پژمان با انتقاد از این موضوع که در حوزه مدیریت‌شهری در دام واژه‌ها گرفتار شده‌ایم، گفت: مناطقی که مردم در حاشیه شهر سکونت دارند، را بافت های حاشیه ای، عرصه هایی که افراد بدون اجازه مستقر شده اند را سکونتگاه های غیررسمی و نقاطی که منازل فرسوده وجود دارد را بافت فرسوده نام گذاری کرده ایم و به این ترتیب هر روز یک کلمه جدید به کار می بریم و در انتها هم متوجه نمی شویک که مولفه ها و مشخصه های این بافت ها چیست.

وی خاطرنشان کرد: در حال حاضر عرصه هایی از این جنس بالغ بر ۱۴۰ هزار هکتار هستند که برای این تنوع باید تعریف مشخص و دقیقی ارائه شود. بنابراین اولین گام این است که تعاریف روشن و تمام محدوده ها بازنگری و اسم گذاری شوند. در صورت تنوع گونه هم باید مشخص شود هر محدوده ذیل کدام‌گونه قرار می‌گیرد.

پژمان اظهارکرد: در زمینه اقدامات نیز انبوهی از عناوین مانند احیا بافت، بهسازی، نوسازی، بازسازی، بازآفرینی، باززنده سازی، توانمندسازی و ... شکل گرفته اند. در این بخش هم باید مشخص شود که دقیقا کدام اقدام مد نظر ماست و چه فعالیتی را باید انجام شود.  

معاون وزیر راه و شهرسازی با اشاره به اینکه در حال حاضر محدوده ها عمدتا محدوده هایی با مولفه های ریزدانگی، ناپایداری و نفوذناپذیری انتخاب و در کمیسیون ماده ۵ شورا مصوب شده اند، گفت: بعد از این اقدام فعالیت خاصی انجام نشده و اقدامات انجام شده بسیار محدود است. اگر جامعه شهرسازان و معماران کشور با کمبود کار مواجه هستند می‌توانیم این نوید را به آنها بدهیم که برنامه بزرگی در دستور کار است. برنامه باید متکی بر مطالعه و تهیه طرح باشد، گفت: ما دنبال نسخه واحد نیستیم و مشاوران باید در هر نقطه ای به اقتضا مسائل جمعیتی، اقلیمی، فرهنگی، اجتماعی و الزامات دیگر طرح را تهیه کنند. باید یکسان سازی در شرح خدمات تغییر پیدا کند و با کمک مهندسان مشاور برای اقدامات و گونه ها شرح خدمات متناسب در نظرگرفته شود.

معاون وزیر راه و شهرسازی بیان کرد: مشاوران باید محور برنامه‌های بازآفرینی باشند و با حضور در محدوده‌های هدف دریافت نزدیک و عمیقی از احساس، شرایط، خصوصیات، توقعات و انتظارات و ظرفیت‌های مردم به دست آورند و براساس آن شرح خدمات مکفی را تهیه کنند.

وی با تاکید بر لزوم یک طرح جامع و کامل و چند بعدی در راستای برنامه‌ها گفت: مشاوران باید نارسایی‌های محدوده‌های هدف را مشخص کنند و متناسب با شأن، شخصیت، منابع، ظرفیت‌های اقتصادی و اجتماعی و مسائل مختلف برنامه خود را ارائه کنند.

پژمان با بیان اینکه برنامه‌ها باید دقیق، واقع‌بینانه و متناسب با ظرفیت‌های مردم باشد، گفت: محور برنامه‌ها مردم هستند و در جایی که مردم برای تغییر سرنوشت خود و دگرگون کردن اوضاع و احوال نامطلوب خود نقش‌آفرینی نکنند و سهیم نباشند ما نیز اقدامی انجام نمی‌دهیم. مشاوران باید در همه ابعاد مطالعه کنند و آمار و اطلاعات دقیقی داشته باشند تا انطباق حداکثری ایجاد کنند.

وی با بیان اینکه باید اسناد با دقت کافی تهیه شود و برای افرادی که می‌خواهند محلات را اداره کنند انعطاف‌پذیری لازم وجود داشته باشد، گفت: باید فرآیند طولانی کمیسیون ماده ۵ تسهیل شود و به افراد فهیم و دلسوز کشور اعتماد کرد.

پژمان بیان کرد: در جهت سیاست‌ها، راهبردها، تهیه برنامه‌ها،  قوانین و مقررات و تدارک و تجهیز منابع بخش‌های مختلف پشتیبان تمام عیار و برای برطرف کردن مشکلات، مددکار مردم هستیم ولی نمی‌خواهیم گرفتار تصدی‌گری شویم زیرا از وسع و توان ما خارج است. در قانون این ظرفیت ایجاد شده که اختیارات خود را به کارگزار، تسهیل‌گر و توسعه‌گر تنفیذ کنیم تا با اختیارات کافی فعالیت‌ها را انجام دهند.

مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران با اشاره به تاکید رییس جمهور بر سرعت نوسازی بافت‌های فرسوده، گفت: این نوسازی باید به صورت یک‌جا و هم‌زمان انجام شود و مشاوران باید به اقتضا مکان به‌عنوان افراد متخصص تدابیری را بیاندیشند و به کار گیرند تا فعالیت‌ها سرعت گیرد. نباید هر فردی در هر زمانی به ضرورتی رسید و دلش خواست در نقطه‌ای اقدام کند. در حال حاضر مشوق‌های فراوان، تراکم رایگان، تخفیف پروانه و  تسهیلات رایگان برای نوسازی ارائه می‌شود اما با این فعالیت‌ها احتمالا فقط مساله ناپایداری را حل می‌کنیم و مولفه‌های دیگر نظیر کمبود سرانه‌های خدماتی، زیرساخت‌ها و رو بناها که کیفیت زندگی را تعیین می‌کند، مغفول می‌ماند در حالیکه با این اقدامات فقط تراکم ساختمانی و به تبع آن تراکم جمعیتی اضافه می‌شود و شرایط نامطلوب زندگی تشدید خواهد شد.

معاون وزیر راه و شهرسازی با اشاره به اینکه در گذشته در روستاها چند نفر با گل و سنگ بناهایی را ایجاد کرده‌اند که ما امروز آنها را به‌عنوان پیشینه تاریخی خود می‌بینیم، گفت: انسان‌هایی با مصالح پیش پا افتاده میراثی به‌جا گذاشته‌اند که در حال حاضر به آن مفتخریم اما چرا ما نمی‌توانیم نظیر این بناها را احداث کنیم. آیا این فعالیت‌ها تکرارناپذیر است یا اینکه آنها را در دستور کار قرار نداده‌ایم؟ دنبال ایجاد ساز و کارهای ارتباطی و همکاری با مهندسان مشاور به صورت سازمان یافته هستیم به نحوی که مورد اعتراض مشاوران نباشد. در این ساز و کار باید برنامه ها، شرح خدمات، مکانیزم تحویل گیری مشخص باشد و پرداخت ها هم بدون تاخیر انجام شود. باید زمینه تحرک اولیه ایجاد و سپس روند حرکت آن در طول زمان بررسی و مورد بازنگری قرار گیرد. ۱۲۵ هزار میلیارد تومان بودجه برای اجرای برنامه در طول ۵ سال در نظر گرفته شده بود که این برآورد پیش از تورم بود. با وضعیت فعلی این عدد باید ضرب در دو یا سه شود و این عدد با بررسی صحیح تغییر کند.

مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران با اشاره به اینکه بخشی از مشکلاتی که در کشور وجود دارد به دلیل انحصارات است، گفت: اگر اراده کنیم و به نقاط مشترک برسیم مشکلات حل خواهد شد.

پژمان، با تاکید بر لزوم کاهش هزینه‌های مردم، گفت: بنا به گفته رییس کمیسیون عمران مجلس و اطلاعات رسمی، ۶۰۰ هزار میلیارد تومان پروژه نیمه تمام در کشور وجود دارد اما با تعدیل قیمت‌ها، به نظر می‌رسد امروز نزدیک به هزار هزار میلیارد تومان پروژه نیمه‌تمام در کشور وجود داشته باشد که به‌طور میانگین حدود ۵۰ درصد پیشرفت داشته‌اند. هزار هزار میلیارد تومان از سرمایه‌های مردم درگیر پروژه‌های نیمه تمام است بنابراین در زمانی که با این همه مضیقه و تنگنا برای کشور مواجه هستیم نباید وارد پروژه هایی شویم که با اولویت ها تطبیق ندارد.

مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران اظهارکرد: حدود ۴ هزار میلیارد تومان از بودجه یک میلیارد دلاری در اختیار شرکت بازآفرینی شهری ایران قرار گرفته است که از این میزان  ۲ هزار و ۱۰۰ میلیارد تومان را به صورت منابع بانکی و تسهیلات ارزان قیمت با سود ۹ درصد به مردم برای ساخت و ساز ارائه می شود.

وی با بیان اینکه همچنین مقرر شده یک هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان از بودجه را به اجرای پروژه ها اختصاص دهیم، گفت: این بودجه صرف حوزه های زیرساختی، روبنایی، تعریض و اصلاح شبکه می شود تا گشایشی در زندگی مردم ایجاد شود. ۱۵۰ میلیارد تومان ودیعه مسکن نیز به منظور جا به جایی موقت افرادی که تصمیم به نوسازی منازل خود دارند، در نظر گرفته می‌شود. در برنامه بازآفرینی شهری، اجرایی کردن پروژه‌ها را با توجه به جزئیات آنها ادامه می‌دهیم و بنا نداریم مسئولیت‌ها و اختیارات کسی را محدود کنیم. همچنین بنای توقف کارها را نداریم و اگر برنامه ها به تجدیدنظر و اصلاح نیاز دارد حین ادامه کار این اصلاحات اعمال می شود.

معاون وزیر راه وشهرسازی گفت: کل فرایند بازآفرینی باید رصد و با نظامات درستی با محوریت و حضور حداکثری بخش حرفه ای و خصوصی در چارچوب مناسبی پیگیری شود. اگر مهندسان مشاور در شرح خدمات ایرادی وارد می کنند و شرح خدمات جدیدی از سوی مهندسان مشاور پیشنهاد داده می شود ما مدافع این پیشنهاد در سازمان برنامه و بودجه خواهیم بود. بخش زیادی از منابع  طرح ها از منابع داخلی خود تامین می شود و به همین دلیل نگرانی ای در این زمینه وجود ندارد. جامعه مهندسان مشاور و انجمن صنفی باید بدانند به دنبال عناوینی نیستیم که تصور نادرست انحصار را ایجاد کند.

مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران اظهارکرد: باید هرچه سریع‌تر دستورالعمل آماده و اسناد با پشتوانه تهیه شوند. ما نیز براساس فرایندها دستورالعمل را تهیه و بر همین اساس کارگروه‌ها را تشکیل می‌دهیم. تلاش ما این است که طی ۵۰ روز باقی مانده از سال مقدمات اجرای برنامه را فراهم کنیم.