شرکت‌های هندی ریسک انتقال پول نفت را قبول نمی‌کنند/ آمریکا می‌خواهد ایران را از مسیر انرژی شبه‌قاره دور بزند/ همکاری گازی با چین؛ فرصتی استثنائی

پیرمحمد ملازهی، کارشناس اقتصادسیاسی و تحلیلگر مسائل شبه‌قاره در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی ایلنا، در مورد مناسبات اقتصادی ایران و دو کشور هند و پاکستان گفت: با توجه به اینکه بندر چابهار از تحریم‌ها معاف شده و  هند جزء کشورهای است که تا 6 ماه می‌تواند به خرید نفت ایران ادامه دهد، این یک فرصت ویژه بوجود می‌آورد تا روابط اقتصادی دو کشور در شرایط تحریم نیز تداوم داشته باشد. بویژه استثنا کردن چابهار این امکان را به هند می‌دهد تا از این مسیر به افغانستان و آسیای مرکزی مرتبط شود.

معافیت بندر چابهار از تحریم‌ها فرصت ویژه برای هند است

وی به مشکل ایران و هند در زمین انتقال پول نفت اشاره کرد و افزود:  این به نوعی ریشه در تحریم‌های اقتصادی آمریکا دارد، هند اعلام کرده بخشی از پول نفت ایران را به صورت کالا و بخشی دیگر را به صورت روپیه پرداخت خواهد کرد پس شرکت‌های هندی ریسک انتقال پول به ایران را قبول نمی‌کنند بنابراین دو کشور باید به دنبال فرمولی باشند که این کانال را تسهیل کنند.

ملازهی تصریح کرد: اگر اروپایی‌ها به وعده‌های خود عمل کنند و یورو را جایگزین دلار کنند در آن صورت  بخشی از درآمدهای نفتی ایران می‌تواند به روپیه و بخشی دیگر به یورو باشد تا در بانک‌های اروپایی نیز مورد استفاده باشند.  این را نیز باید در نظر داشت که هند نیز به دنبال راهکارهایی برای تداوم این رابطه است  به طوری که ابتکار به خرج داد و آمریکا را قانع کرد تا بندر چابهار را از تحریم‌ها مستثنی کند.

کالاهای تولید ایران و پاکستان تقریبا یکسان است

این کارشناس شبه قاره در ادامه به رابطه ایران و پاکستان پرداخت و گفت:  رابطه ایران با پاکستان کمی متفاوت است چون پاکستان و ایران دارای مرز مشترک هستند و اگر ظرفیت‌های موجود جدی گرفته شود می‌توان از امکاناتی مانند ایجاد بازارچه‌های مرزی روابط را تقویت کرد و این یک فرصت مناسب برای افزایش حجم تجارت ایران و پاکستان است. جغرافیا و مرز مشترک فرصتی را فراهم می‌کند تا خارج از فشارهای آمریکا بتوانند روابط خود را حفظ کنند.

وی افزود: این پیوستگی امکان تامین کالاهای مورد نیاز دو طرف را نیز فراهم می‌کند هر چند در این راه مشکلاتی هم وجود دارد چون پاکستان به لحاظ تجاری با محدودیت روبه‌رو است و امکانات زیادی برای برطرف کردن نیازهای ایران ندارد، بویژه کالاهای تولیدی دو کشور به نوعی شبیه هم است و نیازهای تکنولوژیکی ایران تنها از مسیر کشورهای غربی یا ژاپن تامین می‌شود. بنابراین استفاده از پتانسیل جغرافیایی تا حدود زیادی به عزم دو کشور نیاز دارد.

اکو به اهداف خود نرسیده است/ تجار ایرانی با غربی‌ها راحت‌تر هستند

ملازهی عملکرد سازمان اکو را ناموفق دانست و افزود: متاسفانه سازمان اکو که ایران و پاکستان نیز عضو آن هستند، با توجه به سابقه دیرین خود نتوانست به اهداف و انتظارات دست یابد که یکی از دلایل آن مسائل ذهنی است مثلا تجار ایران راحت‌تر با طرف‌های آلمانی به مبادله می‌پردازند تا طرف‌های پاکستانی، فراهم کردن این زیرساخت‌ها و اصلاح اینگونه موارد به سادگی صورت نمی‌گیرد. مشکل دیگر در بسط روابط اقتصادی در سازمان اکو تشابه کم و بیش یکسان اقتصاد کشورها است و اینکه تنها کشورهای غربی توان تامین نیازهایشان را دارند و به نوعی تولید کالاهای یکسان خود محدودیت‌زا است.

 وی ادامه داد: همچنین نبود زیرساخت‌هایی مانند بنادر، راه، قوانین گمرکی مانع این شده که روابط در داخل سازمان اکو افزایش یابد. هرچند ایران به لحاظ جغرافیایی در مرکز 10 عضو این سازمان قرار دارد و به نوعی سایر کشورها را به هم مرتبط می‌کند اما امروزه شاهد هستیم که روابط اقتصادی خارج از سازمان اکو بیشتر از داخل آن است.

آمریکا می‌خواهد ایران را از مسیر انرژی دور بزند

این کارشناس اقتصاد سیاسی نقش انرژی در ایجاد پیوند ایران با هند و پاکستان را مهم ارزیابی کرد و افزود: شرایط پاکستان در تابستان گذشته نشان می‌دهد که برخی از شهرهای این کشور مانند کراچی مثلا در 18 ساعت در روز برق نداشتند و این به نوعی نشان دهنده نیاز انرژی پاکستان به ایران است. اما در این مسیر مشکلی که وجود دارد این است که آمریکا می‌خواهد ایران را از مسیر انرژی دور بزند و نگاه ویژه‌ای به مسائل انرژی در منطقه دارد.

وی ادامه داد: البته هند نیز این نگرانی را دارد که از نظر انرژی به پاکستان وابستگی نداشته باشد چون این امکان وجود دارد که در شرایط خاص پاکستان اقدام به انسداد آن کند. در همین راستا هندوستان دو پیشنهاد  ارائه کرد؛ نخست آنکه انتقال از مسیر دریا صورت گیرد، هرچند این روش دارای مشکلاتی است اما با سرمایه گذاری هندی‌ها می‌توان آن را برطرف کرد. پیشنهاد دوم این بود که ایران تضمین دهد و در قرارداد بگنجاند که اگر در هر شرایطی کشوری اقدام به مسدود کردن جریان گاز کند، خود آن کشور نیز از آن محروم شود و اگر ما هوشیاری به خرج می‌دادیم قطعا در این مورد به نتایج مطلوب می‌رسیدیم.

ایران در پروژه‌های شبه‌قاره با چین همکاری کند

ملازهی با پیشنهاد استفاده از نقش چین و شرکت‌های این کشور در بخش انرژی و گسترش منطقه چابهار گفت: در شرایط کنونی باز هم ایران می‌تواند تاثیرگذار باشد، چینی‌ها بارها ابراز تمایل کرده‌اند که در پروژه‌ انتقال گاز ورود کنند و حتی یک شرکت چینی پذیرفته بود که 80 درصد هزینه این پروژه را بپذیرد، مشروط بر اینکه این گاز از طریق یک خط لوله از گوادر پاکستان به کاشغر در غرب چین انتقال یابد. این گزینه مهم و حتی فرصت استثنایی برای ایران است تا چین را وارد این پروژه کند و حتی از این پتانسیل می‌تواند در توسعه بندر چابهار نیز استفاده کند که متاسفانه ما نسبت به آن کند عمل می‌کنیم.

وی متذکر شد: اگر چین وارد این پروژه‌ها شود به دلیل فرصت‌های محدود هند و موضوع رقابت میان دو کشور، قطعا هند نیز حضور خود را تسریع خواهد بخشید و این بهترین سیاست براساس منافع ملی ایران است.