5 استان در شرایط فوق بحرانی بارندگی/ فعلا برای انسداد چاه‌ها دست نگه داشتیم / برنامه‌ای برای نوبت بندی آب نداریم

به گزارش خبرنگار اقتصادی ایلنا، محمدرضا حاج‌رسولی‌ها در نشست خبری در جمع خبرنگاران اظهار داشت: در 9 ماهه ابتدای سال باید شاهد 95 درصد بارش در کشور بودیم که در حال حاضر متوسط بارندگی 167 میلی‌متر گزارش شده که اگر شرایط امسال را شبیه توزیع متوسط درازمدت بدانیم و اتفاق خاصی نیفتد 8 تا 9 میلی‌متر دیگر نیز بارندگی خواهیم داشت و میزان بارندگی ما به 175 تا 180 میلی‌متر می‌رسد که طی 150 سال گذشته به لحاظ رتبه‌بندی در بارندگی در جایگاه چهل و هفتم هستیم در حالی که اواخر سال گذشته در جایگاه پنجاهم قرار داشتیم.

وی با بیان اینکه کماکان وضعیت بارندگی‌ها رتبه ما را بهتر از چهل و هفتم قرار نخواهد داد، تصریح کرد: نسبت به سال آبی گذشته 26 درصد و نسبت به درازمدت 30 درصد کاهش بارندگی داشته‌ایم. 

5 استان فوق بحرانی به لحاظ بارندگی

مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران با بیان اینکه از 131 استان کشور هشت استان شرایطشان نسبت به نرمال بهتر است گفت: 23 استان میزان بارندگی‌شان نسبت به نرمال کمتر بوده. استان‌های تهران، ایلام، گلستان و لرستان کاهش 10 درصدی بارندگی نسبت به دراز مدت دارند، 19 استان میزان کاهش بارندگی آنها بسیار زیاد است و پنج استان در وضعیت بسیار بحرانی قرار دارند به طوری که میزان بارش در آنها از 50 درصد هم بیشتر است. به طوری که استان سیستان و بلوچستان 73.5 درصد، هرمزگان 70 درصد، کرمان 58 درصد، فارس 56 درصد، بوشهر 54 درصد کاهش بارندگی داریم که این شرایط در هر جای جهان اتفاق بیفتد باید مدیریت سختی صورت گیرد.

وی افزود: چهار استان کاهش 30 تا 50 درصدی دارند که بعضا با مدیریت رودخانه‌ها و دشت‌ها می‌توانیم آنها را کنترل کنیم که از جمله آنها استان‌های خوزستان، چهارمحال و بختیاری، خراسان رضوی و کهکیلویه و بویراحمد هستند. در بقیه استان‌ها براساس طبقه‌بندی با کارهای ساماندهی و اقدامات کوتاه مدت می توانیم بحران را پشت سر بگذاریم.

حاج‌رسولی‌ها با بیان اینکه میزان بارش برف نیز نسبت به متوسط درازمدت کاهش زیادی را نشان می‌دهد یادآور شد: بارندگی‌ها 70 درصد از جامد به مایع تغییر کرده که شرایط را بغرنج‌تر کرده است و آثار آن را در کشور به یکباره ملاحظه می‌کنیم به طوری که مثلا اگر آورد یک رودخانه یک متر بود اکنون 200 تا 300 لیتر رسیده است که عمده این اتفاق ناشی از تغییر بارش‌ها از برف به باران است.

وی خاطرنشان کرد: از ابتدای تابستان به یکباره شاهد افت شدید جریان‌های سطحی بودیم که قابل پیش بینی بوده است.

این مقام مسوول با بیان اینکه تا این تاریخ ورودی به سدها نسبت به سال گذشته 34 درصد کاهش یافته است، اظهار داشت: سال گذشته 35 میلیارد و 700 میلیون متر مکعب ورودی سدها بوده که اکنون حجم ذخایر سدها به 25 میلیارد و 820 میلیون متر مکعب رسیده است که 16 درصد کاهش را نشان می‌دهد و پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال جاری باید برای تامین آب شرب برنامه‌ریزی‌های لازم صورت گیرد.

وی در ادامه درباره شرایط حجم آب سدهای کشور بیان کرد: خوشبختانه با توجه به مدیریت مخازن سدهای استان تهران وضعیت خوبی دارند هرچند شرایط نسبت به سال گذشته بهتر نیست اما دغدغه جدی نداریم.

ورودی آب سدهای هرمزگان صفر است

وی افزود: شرایط سدهای کشور در برخی نقاط بسیار ویژه است مثلا سد درودزن در استان فارس که تامین آب شیراز و مرودشت را به عهده دارد و سدی استراتژیک محسوب می‌شود حجم قابل بهره‌برداری آن به 300 میلیون متر مکعب رسیده و درواقع موجودی آب 341 میلیون متر مکعب است یعنی ما فقط 41 میلیون مترمکعب منابع داریم و ورودی به سد 53 درصد کاهش داشته است. سد کوثر در استان کهکیلویه و بویراحمد که آب استان‌های کهگیلویه و بویراحمد، بوشهر و گناوه را تامین می‌کند اکنون 244 میلیون مترمکعب آب دارد و ورودی سد نسبت به سال گذشته 42 درصد کاهش یافته است. سد دوستی در خراسان در حال حاضر 225 میلیون مترمکعب آب دارد که 84 درصد کاهش ورودی را نشان می‌دهد. سد زاینده‌رود که تامین آب‌های استان یزد و اصفهان را به عهده دارد اکنون 320 میلیون مترمکعب آب دارد که 56 درصد کاهش ورودی داشته است. سد استقلال در هرمزگان که تامین‌کننده آب استان بندرعباس است 20 میلیون مترمکعب موجودی دارد که هیچ ورودی نداشته است. سد شمیل و نیاوه نیز در استان هرمزگان که 100 میلیون مترمکعب حجم داشته هیچ ورودی نداشته است. در استان سیستان و بلوچستان که چاه نیمه‌ها تامین آب شرب و کشاورزی را می‌کردند تنها سه میلیون متر مکعب ورودی داشتند که نسبت به سال گذشته بسیار ناچیز بوده و شرایط بحرانی را نشان می‌دهد.

حاج‌رسولی‌ها در ادامه این نشست به موضوع تشکیل کارگروه ملی سازگاری با منابع آب اشاره و اظهار داشت: در اسفندماه سال گذشته یکی از مباحث جدی در سطح دولت مدیریت بخش آب بود که نیاز به همفکری و وحدت در زمینه تامین و مصرف آب و مشارکت با مردم داشت و در مصوبه‌ای که دولت اتخاذ کرد کارگروهی تشکیل شد که در سطح استانی نیز این کارگروه در زمینه ساماندهی منابع آبی فعالیت‌هایی را به عهده گرفت.

وی افزود: یکی از نکات مهم که باید روی این موضوع کار می‌شد چگونگی توزیع آب با توجه به کمبودها بوده است ، وزارت جهاد کشاورزی، صنایع، محیط زیست و نیرو، آب و فاضلاب کشور در آن عضویت دارند تا بتوانند کمبودها را مدیریت کرده و در زمینه انطباق الگوی کشت در هر منطقه با توجه به شرایط و سهم آب کشاورزی فعالیت داشته باشند.

مدیرعامل مدیریت منابع آب کشور خاطرنشان کرد: تحویل حجمی آب را در کارگروه ساماندهی می‌کنیم و این موضوع را با توجه به فرآیندهایی که طی سال‌ها تجربه کرده‌ایم انجام می‌دهیم. یعنی مصارف غیرضروری در آب شرب، اقتصاد آب و تعرفه‌ها و الگوی مصرف از جمله چالشهایی است که در این کارگروه راجع به آنها تصمیم‌گیری و اطلاع‌رسانی می شود. در این رابطه 13 استان در سطح کمیته تخصصی و دو استان اصفهان و خوزستان در سطح کمیته ملی مطرح شدند.

کشت برنج در 7 استان بی آب

وی در ادامه به بحث کشت غیرمجاز برنج در برخی استان‌ها اشاره کرد و افزود: اکنون در هفت استان به صورت وسیع کشت برنج داریم که تغییر سیاست‌گذاری در این زمینه کار آسانی نیست بنابراین باید راهکارهایی را که کمترین تنش را وارد می‌کند و بحث معیشت را تحت تاثیر قرار ندهد، اتخاذ کنیم.

ارتباط شوری آب خوزستان و گتوند

حاج‌رسولی ها درباره احداث سد گتوند و انتقاداتی که وجود این سد در زمینه شوری آب شهرهای پایین دست داشته تصریح کرد: این موضوع در ابتدای دولت یازدهم به عنوان سوال کلیدی مطرح شد و کارگروهی با مسئولیت سازمان برنامه و بودجه و با رعایت بی‌طرفی و حضور دانشگاه تهران تشکیل شد و تیم کارشناسی از نخبگان کشور طی جلسات مختلف همفکری کردند و پروژه طی یک سال در شورای عالی آب مطرح شد و اثرگذاری سد گتوند در شوری آب تشریح شد. نتیجه این شد که تغییر کیفیت آب و ارتباط آن با گتوند اشتباه است. هرچند سازند داخل دریاچه مشکلاتی دارد و تخلیه و خروجی از سد باید طراحی و مدیریت شود اما در سال جاری آورد کارون 40 درصد نسبت به سال گذشته کمتر شده با این حال کیفیت گتوند و EC آن در شرایط ایده‌آل است به طوری که 600 میکروموس EC این سد است که با EC پایین‌دست که 10 هزار میکروموس است قابل مقایسه نیست.

وی ادامه داد: شوری آب مربوط به پساب و تخلیه فاضلاب صنایع بوده و این موضوع در کمیته فنی نیز مطرح شده است.

حاج‌رسولی‌ها یادآور شد: شرایط فعلی ناشی از شوری آب به دلیل کاهش خروجی است که مجبور شده‌ایم 35 درصد خروجی را کمتر کنیم که عامل اصلی کیفیت آب کارون است. بنابراین باید گفت که اثربخشی گتوند در شوری کارون در دراز مدت 25 درصد است. و در سال جاری با توجه به اینکه خروجی از نیروگاه انجام می‌شود آب با کیفیت مناسبی است.

5 درصد سدها جانمایی نادرست داشته‌اند

وی درباره احداث نادرست سدها نیز بیان کرد: شاید خطاهایی در مورد جانمایی برخی سدها داشته باشیم اما در حال حاضر پایداری آب در اکثر نقاط کشور به برکت احداث سدهاست. ما اکنون 172 سد بزرگ ملی در مدار بهره‌برداری داریم که پنج درصد آنها جانمایی نادرست داشته و بر عدم ضرورت آنها صحه می‌گذارم اما بیش از 95 درصد سدها ضرورت داشته که احداث شود چراکه 50 تا60 درصد تامین آب شرب را به عهده دارد.

مدیرعامل مدیریت منابع آب کشور درباره قطع آب ورودی به عراق اظهار داشت: دفتر مهندسی رودخانه‌های مرزی کشور تمام اقدامات در راستای پروتکل‌ها را انجام می‌دهد و تقسیم‌بندی رودها تماما براساس این پروتکل‌هاست و تمامی تفاهمنامه‌ها در این خصوص مدنظر قرار می‌گیرد.

وی در باره میزان تبخیر آب از سدهای کشور بیان کرد: یک میلیارد و 800 میلیون متر مکعب آب به طور متوسط از 113 سد کشور که 90 درصد منابع آب سطحی کشور را تشکیل می‌دهند تبخیر می‌شود. تبخیر در برخی از سدها بالاست به دلیل قرار گرفتن در مناطق گرمسیری است. ما برای یک ششم تبخیرها پنل های خورشیدی در نظر گرفتیم که از ظرفیت سد استفاده شود تا تبخیر کاهش یابد و ضمن اینکه دنبال این هستیم که تاسیساتی را راه اندازی کنیم.

برنامه ای برای نوبت بندی آب نداریم

وی درباره نوبت‌بندی آب شرب اظهار داشت: برنامه‌ریزی ما به گونه‌ای است که برای دو سال آبی ذخیره داریم. به لحاظ تامین جاهایی که منابع آب سدها تامین‌کننده هستند محدودیتی اعمال نکردیم. جاهایی که از آب‌های چشمه برداشت دارند با توجه به مباحث منطقه‌ای ممکن است محدودیت‌هایی اعمال شود.

وی درباره همگامی قوای سه گانه در موضوع مدیریت آب بیان کرد: در حال حاضر قوه قضائیه کاملا همراه با وزارت نیرو کارگروه  و ستاد صیانت از آب تشکیل داده است. قوه مقننه نیز در کمیسیون‌های مختلف هماهنگی های لازم صورت گرفته و چنانچه نیاز به اصلاح قوانین نیز باشد باید روی آن کار شود.

تامین1000 میلیارد تومان اعتبار برای شهرهای دارای شرایط اضطراری

وی درباره تامین اعتبار برای شهرهایی که دچار کم‌آبی شدید هستند و وضعیت اضطراری دارند گفت: دولت هزار میلیارد تومان برای تامین آب شرب این شهرها در نظر گرفته شده که باید اقدامات اضطراری صورت گیرد که در کنار آن نیز تعاملاتی باید با کشاورزان صورت گیرد. البته اقدامات میان‌مدت نیز نیاز به اعتبار دارد که به دلیل مسائل مالی و موضوعاتی که کشور فعلا با آن درگیر است باید از سایر روش‌های منابع مالی استفاده کنیم.

وی  گفت: در حال حاضر برای 700 حلقه در سطح کشور به صورت اضطراری مجوز و پروانه حفر صادر شده.

وی درباره تدابیر اندیشیده شده در سال‌های خشک‌سالی اظهار داشت: ما امسال وارد یازدهمین سال خشکسالی شده‌ایم که بارندگی‌ها نسبت به میانگین کمتر است بنابراین باید خودمان را تجهیز کنیم اما اگر قرار باشد وارد دوازدهمین سال خشکسالی شویم باید راهکارهای جدیدتری ارائه دهیم. 

103 هزار حلقه چاه طی 5 سال مسدود می شود

وی درباره احیا و تعادل‌بخشی آب‌های زیرزمینی نیز گفت: در این رابطه انسداد 103 هزار حلقه چاه‌های عمیق را برنامه‌ریزی کردیم که در قالب برنامه پنج ساله می‌بایست انجام شود که در عملکرد سه ساله ما حدود 38 درصد کار انجام شده در سال گذشته 15 هزار حلقه چاه در برنامه داشتیم که باید مسدود می‌شدند که از این تعداد 14 هزار و 200 حلقه چاه مسدود شده در سال 97 نیز باید 15 هزار حلقه چاه مسدود می‌شد که متاسفانه به دلیل کاهش شدید بارندگی و شرایط بغرنج منابع آب و افت وضعیت معیشتی کشاورزان فقط 1400 تا 1500 حلقه چاه (10 درصد) انسداد چاه داشتیم.

حاج‌رسولی‌ها ادامه داد: بعضی از چاه‌ها تبدیل به باغ شده‌ بودند که اگر فشار می‌آوردیم مجبور می‌شدیم که با تانکر آبرسانی کنیم که وضعیت ما را بدتر می‌کرد. در هر صورت ما چاه‌هایی را که قبل از سال 85 حفر شده بودند از اولویت خارج کردیم و چاه‌های بعد از سال 85 در اولویت انسداد قرار گرفت زیرا برای چاه‌های قبل از سال 85 با توجه به اینکه باغات زیادی احداث شده بود کار آسانی نبود بنابراین باید در قالب بازار آب این چاه‌ها را ساماندهی کنیم. اما در مورد صنعت محدودیت نداریم و چاه‌هایی که مربوط به قبل از سال 85 نیز باشند اقدام به انسداد آنها می‌کنیم.