ایلنا گزارش می‌دهد؛
آیا آب آشامیدنی ما استاندارد است؟
مصرف بیش از حد برخی مواد شیمیایی موجود در آب در بلندمدت (اثر سرطان‌زایی مواد شیمیایی) و یا کوتاه مدت (اثرات مسمومیت حاد) می‌تواند مشکلاتی برای سلامتی فرد مصرف‌کننده ایجاد کند، که از جمله آنها نیتریت و نیترات است.
به گزارش خبرنگار اقتصادی ایلنا، کیفیت، خط قرمز آب آشامیدنی است، آبی که در شبکه توزیع می‌شود در 70 آزمایشگاه تخصصی در زمینه آب و فاضلاب بررسی می‌شود و کنترل کیفیت به صورت آزمایشگاهی و سیستم پایش لحظه‌ای است، علاوه بر اینکه طبق برنامه ریزی نمونه‌ها را می‌گیریم، به صورت آنلاین نیز شبکه‌های توزیع در خطوط انتقال و خروجی تصفیه خانه‌ها کنترل می‌شود.
آب خوب و گوارا و مطلوب برای بدن ، خوش طعم بوده و بدون بو است، البته تعریف طعم در آب بسیار سخت است. مثلا آب مقطر بسیار بی طعم است و در دهان حتی خشکی و تلخی ایجاد می‌کند . عناصر و املاح آب هر کدام بر طعم آب تاثیر گذاشته و باعث طعم دار شدن آب می‌شوند . اگر میزان این املاح کم یا زیاد باشد مزه ایجاد شده از آنها غالب می‌شود که دلچسب نیست . بهترین طعم و مزه آب وقتی میزان املاح در حد ایده آل و درصد نسبی آنها مناسب باشد، بدست خواهد آمد .در بعضی مواقع از طعم آب می‌توان به ناسالم بودن آن پی برد. می‌توان گفت کربن فعال در حذف یا کاهش طعم آب بسیار تاثیر گذار است.
ترکیباتی در آب وجود دارند که بر کیفیت آن و همچنین سلامت انسان تاثیرگذارند که اغلب شامل عامل‌های میکروبی هستند که منشأ عوامل بیماری‌زایی همچون باکتری‌ها، ویروس‌ها، تک‌یاخته‌ها (پروتوزا) و انگل‌ها هستند.
کیفیت آب‌هایی که آلوده به عوامل میکروبی شده باشند، اغلب به سرعت و در محدوده وسیعی تغییر خواهد کرد و مصرف چنین آبی می‌تواند باعث شیوع بیماری‌های ناشی از آب شود که توسط سامانه‌های تصفیه آب و انواع سامانه‌های گندزدایی قابل کنترل و حذف هستند همچنین باقیمانده گندزدا در شبکه توزیع آب برای پیشگیری از رشد مجدد عوامل میکروبی و وقوع آلودگی‌های ثانویه استفاده می‌شود.
با توجه به آخرین جمع‌بندی آمار کشوری در حال حاضر درصد مطلوبیت کلر باقیمانده و میکروبی در شبکه‌های توزیع آب شهرهای کشور به طور متوسط 99 درصد و در روستاهای کشور به طور متوسط 97 درصد است.
علاوه بر عوامل میکروبی، عوامل شیمیایی نیز بر سلامت انسان تاثیرگذار است که به نوع ماده شیمیایی و مدت زمانی که بدن در معرض آن قرار می‌گیرد بستگی دارد. برای بیشتر مواد شیمیایی، مصرف آب حاوی مقادیر بیش از حد آنها پس از یک سال ممکن است تاثیر خود بر سلامت را نشان دهد. مواد شیمیایی بسیار کمی هستند که اگر آب حاوی آنها یکبار (یا در مدت زمان کوتاهی) مصرف شود منجر به ایجاد مشکلات بهداشتی می‌شود، مگر اینکه در اثر یک حادثه مقادیر بسیار زیادی از مواد شیمیایی وارد سیستم آبرسانی شود. در شرایطی عامل‌های شیمیایی آب از جمله عواملی باشند که در معرض قرار گرفتن کوتاه مدت با آنها مشکل حادی برای سلامت ایجاد نکند، بهتر است در عوض صرف هزینه‌های گزاف برای تصفیه چنین آبی، بر روی یافتن منشأ آلودگی و حذف آن و یا جایگزینی منبع آب مذکور تمرکز کرد.
مصرف طولانی مدت نیتریت و نیترات در آب سرطان‌زاست
مصرف بیش از حد برخی مواد شیمیایی موجود در آب در بلندمدت (اثر سرطان‌زایی مواد شیمیایی) و یا کوتاه مدت (اثرات مسمومیت حاد) می‌تواند مشکلاتی برای سلامتی فرد مصرف‌کننده ایجاد کند، که از جمله آنها نیتریت و نیترات است، حداکثر مجاز عامل‌های تیترات و نیتریت مطابق رهنمود سازمان جهانی بهداشت و استاندارد ملی ایران به شماره 1053 به ترتیب 50 و 3 میلی گرم در لیتر (براساس نیترات و نیتریت) اعلام شده است. مهمترین تاثیر این عامل‌ها بر سلامت انسان‌ها ایجاد بیماری متهموگلوبینا در کودکان و نوزادان تغذیه شده با شیر خشک از مصرف آب آشامیدنی است.با توجه به اهمیت کیفیت میکروبی آب تاکید شده است که چنانچه میزان غلظت تیترات آب بین 50 و 100 میلی گرم در لیتر باشد آب باید از نظر میکروبیولوژیکی سالم باشد. با استناد به مستندات سازمان جهانی بهداشت به طور معمول سهم آب در جذب تیترات کمتر از 14 درصد است و مابقی نیترات از جذب روزانه از غذا به دست می‌آید که عدم رعایت حریم بهداشتی منابع آب، برداشت بیش از حد ظرفیت سفره‌های آب زیرزمینی، راهیابی فاضلاب‌های خانگی به منابع آب زیرزمینی، راهیابی کودهای شیمیایی با پایه نیترات مورد استفاده در زمین‌های کشاورزی، نوع بافت زمین‌شناسی منطقه از جمله عوامل افزایش نیترات هستند.
میزان تاثیر عوامل شیمیایی بر سلامت، به نوع ماده شیمیایی و مدت زمانی که بدن در معرض آن قرار می‌گیرد، بستگی دارد. در بیشتر مواد شیمیایی، مصرف آب حاوی مقادیر بیش از حد آنها پس از یکسال ممکن است تاثیر خود بر سلامت را نشان دهد.
مواد شیمیابی بسیار کمی هستند که اگر آب حاوی آنها یکبار (یا در مدت زمان کوتاهی) مصرف شود، بتوانند منجر به ایجاد مشکلات بهداشتی شوند، مگر اینکه در اثر یک حادثه مقادیر بسیار زیادی از مواد شیمیایی وارد سیستم آبرسانی شود. در شرایطی عامل‌های شیمیایی آب از جمله عواملی باشند که در معرض قرار گرفتن کوتاه مدت با آنها مشکل حادی برای سلامت ایجاد نکند، بهتر است در عوض صرف هزینه‌های گزاف برای تصفیه چنین آبی، بر روی منشا آلودگی و حذف آن و یا جایگزینی منبع آب مذکور، تمرکز کرد.
این عوامل تاثیر مستقیمی بر سلامت انسان ندارند (در برخی موارد مانند املاح کلسیم و منیزیم برای سلامت انسان مفید و ضروری هستند) اما بر طعم و مقبولیت عمومی آب تاثیرگذار است، هر چند این عوامل بر سلامت تاثیر ندارد ولی از آنجایی که مصرف کنندگان نسبت به سلامت آبی که طعم و بوی آن نامطلوب بوده با شک و تردید برخورد می‌کنند ممکن است از دیگر منابع آب که سلامت آنها مورد تردید است استفاده کنند.حد مطلوب برای عواملی که صرفا بر گوارایی آب تاثیرگذار بوده، با توجه به شرایط فرهنگی، اجتماعی و محیطی هر منطقه، می‌تواند متفاوت باشد. از این رو سازمان جهانی بهداشت تاکنون هیچ گونه رقمی به عنوان حد مجاز یا مطلوب برای برخی از عوامل تاثیرگذار بر روی گوارایی (همچون املاح معدنی مانند کلسیم، منیزیم، کلرور، سولفات و ...) توصیه نکرده است.
سختی آب مفید برای بیماران قلبی
سختی و شوری آب دو عامل تاثیرگذار بر جنبه‌های مقبولیت عمومی آب (به لحاظ طعم) و جنبه‌های اقتصادی از منظر ایجاد رسوبات در تجهیزات در ارتباط با آب است. برخی باورهای غلط در مورد تاثیر سختی بر سلامت انسان به ویژه ایجاد مشکلات کلیوی حتی از سوی برخی پزشکان مطرح می‌شود که از پشتوانه علمی برخوردار نیست و حتی سازمان جهانی بهداشت نه تنها برای عامل سختی در آب حدی را مشخص نکرده بلکه آن را برای بیماری‌های قلبی مفید تشخیص داده است. برای سختی آب و کل املاح جامد محلول در آب (به وجود آورنده شوری) در استاندارد ملی ایران به شماره 1053 به ترتیب ارقام 500 و 1500 میلی‌گرم در لیتر به عنوان حدود و مجاز نامبرده شده است، این ارقام که بر گرفته از «استاندارد بین المللی برای آب شرب» منتشر شده توسط سازمان جهانی بهداشت در سال 1958 بوده است، بر مبنای تاثیر این عوامل بر سلامت نبوده است و از منظر جنبه‌های اقتصادی است، از این رو از سال 1993 به بعد در هیچ یک از راهنماهای منتشر شده توسط سازمان جهانی بهداشت رقمی برای عوامل مذکور ذکر نشده است.
شوری آب مناطق فلات مرکزی
با توجه شرایط آب و هوایی به طول کلی مناطق فلات مرکزی ایران شامل استان‌های قم، یزد، کرمان، سمنان، خراسان جنوبی، خراسان رضوی، سیستان و بلوچستان، هرمزگان و بوشهر به صورت طبیعی با بالا بودن میزان عامل کل جامدات محلول (شوری) به دلیل پایین بودن میزان بارندگی مواجه هستند و در شهرهای جنوبی استان خوزستان به دلیل برخی تغییرات در الگوهای آب و هوایی که شکل خشکسالی بروز کرده و همچنین توسعه ناپایدار در استفاده از رودخانه کارون در سال‌های اخیر با مشکلات زیادی مواجه شده است.
به طور کلی در حال حاضر با استفاده از 457 آزمایشگاه در مجموعه شرکت‌های آب و فاضلاب شهری و 377 آزمایشگاه در مجموعه شرکت‌های آب و فاضلاب روستایی پایش کیفیت آب به طور مستمر و تواتر توصیه شده انجام می‌شود. مراکز بهداشت و خانه‌های بهداشت روستایی به عنوان ناظر کیفیت آب را تحت نظر دارند.
برای حل مشکلات کیفی آب از نظر بالا بودن عامل‌های شوری و نیترات اقدام‌هایی به صورت پایدار و بلندمدت همچون انتقال آب انجام شده یا در حال انجام است. یادآور می‌شود در مورد اکثر شهرهای دارای غلظت نیترات بالا اختلاط منابع آب برای تعدیل مشکل به کار می‌رود.
جمع‌آوری و دفع بهداشتی فاضلاب که در اکثر شهرهای کشور در حال مطالعه و یا اجرا از جمله اقدام‌های اساسی در جلوگیری از آلودگی منابع آب به نتیرات است. در این خصوص لازم به یادآوری است که در برخی شهرها که میزان نیترات از حد استاندارد بالاتر است که لزوم تخصیص بودجه‌های مورد نیاز برای تسریع در اجرای پروژه‌های فاضلاب ضروری است.
برنامه ایمنی آب (Water Satety Plan) به عنوان مهمترین اقدام برای تضمین کیفیت آب شرب است این برنامه توسط سازمان جهانی بهداشت (WHO) تهیه شده و اجرای آن به کشورهای عضو توصیه شده است. گستره عمل برنامه ایمنی آب از حوضه آبریز یا مصرف کننده را در بر می‌گیرد. به استناد سند راهبرد ملی بهبود کیفیت آب شرب مصوب سال 1390 هدف هفتم این سند اجرای برنامه‌های ایمنی آب شرب در کشور به عهده وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، با همکاری وزارت نیرو، سازمان حفاظت محیط زیست، وزارت جهاد کشاورزی، وزارت صنعت، معدن و تجارت، وزارت کشور، وزارت نفت است. برنامه ایمنی آب، اولین بار در شهر تبریز در سال 1390 به صورت پایلوت، اجرا شد این برنامه در سال 93 برای اجرایی شدن در 15 شهر کشور اجرا شد. در حال حاضر برنامه ایمنی آب در تمامی مراکز استان‌ها در حال اجرا است. این برنامه کاری بین بخشی است، کمیته راهبری در سطح کشور با عضویت وزارتخانه‌های نیرو، صنعت، معدن و تجارت، جهاد کشاورزی، سازمان محیط زیست، وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی و وزارت کشور درحال اجرا است بر اساس سند ملی بهبود کیفیت آب شرب که مصوب هیئت وزیران است، وزارت بهداشت موظف است برنامه ایمنی آب را در شهرها و روستاها اجرا کند.
