انرژی‌های نو جایگزین نفت می‌شود، برای فروش بیشتر تعجیل کنیم/ تشریح تفاوت سود صادرات گاز با خوراک دادن به پتروشیمی‌ها

علی شهروئی کارشناس حوزه انرژی در گفت و گو با خبرنگار اقتصادی ایلنا در پاسخ به این سوال که با توجه به رویکرد دنیا به لزوم جایگزینی سوخت های فسیلی با انرژی تجدید پذیر ، آیا انتقادها به وزارت نفت مبنی بر تلاش برای افزایش تولید نفت وارد است؟ اظهار داشت: اگر ما برای توسعه میادین و نیز افزایش تولید نفت و گاز کشور سرمایه گذاری نکنیم و منابع نفت و گازمان را استخراج نکنیم. چه اتفاقی می افتد؟ تقریباً از سال 2030 با توجه به رویکرد جهانی در استفاده از انرژی های کم آلاینده و کاهش هزینه استفاده از این انرژی ها همزمان با پیشرفت تکنولوژی،  شاهد افول ارزش منابع سوخت های فسیلی در جهان خواهیم بود. بعد از آن نفت احتمالا به جایگاه گذشته بازنخواهد گشت ضمن اینکه تولید بیش از پیش نفت و گاز از منابع نامتعارف مثل صنایع شیل نیز بر کاهش ارزش منابع فسیلی و متعارف نفت و گاز تاثیر خواهد گذاشت.

منابع نفتی بی ارزش می‌شوند

وی با بیان اینکه در این فرصت راهی جز افزایش تولید و فروش نفت یا فرآورده های آن نخواهیم داشت، افزود: قطعاً می بایست به منابع جایگزین در دراز مدت نیز توجه ویژه کرد. ما هم در سرمایه گذاری و توسعه میادین نفت و گاز کشور و همچنین مباحث تحقیق و توسعه و گسترش استفاده از تکنولوژی های جدید بدلایل متعدد داخلی و خارجی با تاخیر  قابل ملاحظه ای حرکت کرده ایم. این اقدامات اتفاقاً می بایست با شتاب بیشتری صورت پذیرد. اینکه ما منابع مان را استخراج نکنیم و ارزش خود را به مرور زمان از دست بدهد قطعاً صحیح نیست.

این کارشناس حوزه نفت در پاسخ به این که برخی نسبت به افزایش تولید نفت و گاز و فروش آن بصورت خام با عنوان خام فروشی انتقاد می کنند این دیدگاه تا چه اندازه با واقعیت منطبق است؟ توضیح داد: انتقاد از بحث خام فروشی در کشور  بیش از آنکه یک نظر کارشناسی باشد، یک شعار غیر کارشناسی است و از آن مباحثی است که بصورت غیر کارشناسی مرتب و از تریبون های مختلف تکرار شده است.

شرایط برای تولید محصول با ارزش افزوده بالاتر مهیاست؟

وی ادامه داد: درست است که نفت و گاز می تواند به فرآورده هایی با ارزش افزوده بالاتر تبدیل شود اما چگونه و به چه قیمت؟ اما باید به این موضوع از دیدگاه اقتصادی نگاه کنیم.

شهروئی بیان کرد: در اینجا چند بحث مطرح است: اول اینکه آیا سرمایه لازم برای احداث این همه پالایشگاه و پتروشیمی در کشور وجود دارد؟ ما برای توسعه میادین نفت و گاز و صنایع مرتبط که در اولویت سرمایه گذاری قراردارند نیز با کمبود شدید منابع مالی روبرو هستیم. از حدود 200 میلیارد دلار سرمایه پیش بینی شده برای توسعه این بخش، حدود 5 میلیارد دلار تاکنون به انعقاد قرارداد رسیده است. بنا بر این خواست ها و تصورات ما هم باید با واقعیات بیرونی منطبق باشد.

وی با طرح این سوال که  احداث این تعداد واحدهای پالایشی و پتروشیمی که پروسه ساخت طولانی نیز دارند توجیه اقتصادی دارد یا خیر، تاکید کرد: اصولاً نرخ بازگشت سرمایه در واحدهای پالایشی نرخ پایینی است. برای پالایشگاه ها بصورت متداول احتمالا چیزی حدود 12 تا 14 درصد است. یعنی پایین تر از نرخ بهره بانکی در کشور.ضمن اینکه با فرض در اختیار داشتن سرمایه و احداث این واحدهای جدید، افزایش عرضه این محصولات با توجه به تقاضای بازار چه تاثیری بر بازارهای جهانی دارد؟

رابطه عرضه بیش از تقاضای محصولات پتروشیمی و سقوط قیمت‌ها

این تحلیلگر حوزه نفت تصریح کرد: بعنوان مثال اگر 30 فاز گازی پارس جنوبی هر کدام 28 میلیون متر مکعب تولید داشته باشند، هر فاز گازی تقریباً معادل 6 خط واحد متانول 1.6 میلیون تنی خوراک تولید می کند. اگر قرار باشد 30 فاز گازی به محصولات پتروشیمی تبدیل شود، باید 180 واحد مثل پتروشیمی زاگرس که در حال حاضر از واحدهای بزرگ متانول در کشور است احداث شوند. هزینه هر واحد را هم حدود 500 میلیون دلار در نظر بگیرید. میزان سرمایه مورد نیاز چیزی حدود 90 میلیارد دلار خواهد شد. با فرض اینکه این سرمایه تامین و واحدها به بهره برداری برسند، در صورت ورود این حجم از متانول در بازار جهانی، اتفاقی که خواهد افتاد، سقوط شدید قیمت این محصول در دنیا و مازاد عرضه در بازارهای جهانی است. بنا بر این  توجیهی نخواهد داشت.

وی خاطرنشان کرد: یک نکته دیگر را نیز نباید از نظر دور داشت و آن اینکه دولت متولی احداث واحدهای پتروشیمی نیست، بخش خصوصی و سرمایه گذاران خارجی سازنده و مالک چنین طرح هایی هستند و دولت نقش سیاستگزاری را در این خصوص دارد.

شهروئی گفت: در فروش و صادرات گاز نیز گازی که دولت به پتروشیمی ها می فروشد، قیمت آن برای هر مترمکعب حدوداً  8 سنت است. واحدهای متانول با تبدیل هزار مترمکعب از این گاز به یک تن متانول آن را به قیمت هر تن  بصورت تقریبی 270 دلار تبدیل و در بازار می فروشند. یعنی گاز 8 سنتی را با دهها میلیون دلار سرمایه گذاری نهایتاً به محصولی 27 سنتی تبدیل می کنند. این در حالی است که دولت هر متر مکعب گاز را مطابق قرارداد موجود به یکی از کشورهای همسایه به قیمتی حدود 40 سنت صادر می کند. قطعا با دیدگاه اقتصادی صادرات این گاز برای دولت ارجح است.

وی بیان کرد: در دنیا تجارت اصلی گاز هم برای مصارف سوخت و تولید برق است و استفاده از آن بعنوان خوراک برای تولید محصولات پتروشیمی بخش کمی از این تجارت عظیم را به خود اختصاص می دهد.در خصوص فرآورده های نفتی هم وضعیت مشابهی حاکم است. بجز پالایشگاه امام خمینی شازند اراک تقریباً تمامی پالایشگاه های در حال تولید کشور زیانده هستند. که البته با بهینه سازی محصولات تولیدی می توان آنها را به جایگاه بهتری رساند.

این کارشناس انرژی با بیان اینکه اغلب انتقادات به وزارت نفت که بصورت کلی و شعاری طرح می شوند مبنای کارشناسی ندارند و با منافع ملی کشور نیز سازگار نیستند، خاطرنشان کرد: نباید اصرار بر تبدیل نفت و گاز به فرآورده ها و محصولات تبدیلی  داشته باشیم، باید هر کدام را بصورت مجزا بررسی و بر اساس شرایط موجود تصمیم بهینهای اتخاذ شود.