وضعیت آشفته گروه شرکت‌های بانک شهر/ حسابرس ناتوان از اظهار نظر/ آیا قالیباف از وضعیت بانک شهر مطلع است؟ + گزارش حسابرسی بانک شهر

ایلنا: محمدباقر قالیباف در حالی در مناظره‌های انتخاباتی مدعی وجود زد و بند و فساد و پرداخت تسهیلات به 4 درصدی‌ها در نظام بانکی کشور شد که بانک شهر و شرکت‌های زیرمجموعه آن به لحاظ شفافیت مالی و رعایت اصول حسابرسی در وضعیتی آشفته و اسفناک قرار دارند.

فقدان شفافیت و آشفتگی صورت‌های مالی گروه بانک شهر به نحوی بوده که حسابرس این بانک اساسا نتوانست نسبت به صحت رویه‌های مالی و صحت صورت‌های مالی گروه بانک شهر حتی به اظهار نظر مشروط بپردازد و ناچار به عدم اظهار نظر شد.

عدم اظهار نظر حسابرس گویای عدم اطمینان به صورت‌های مالی گروه بانک شهر است. امری که عدم اطمینان سپرده گذاران این بانک را در پی خواهد داشت. مطابق با اصول حسابداری اساسا یکی از کارکردهای صورت‌های مالی حسابرسی شده، استفاده سهامداران و مشتریان موسسات اقتصادی است تا با اطمینان به سرمایه‌گذاری و سپرده‌گذاری در این موسسات بپردازند. وقتی فقدان شفافیت و فقدان مستندات لازم برای حسابرسی به نحوی بوده که حسابرس بانک شهر قادر به اطمینان به مدارک و مستندات صورت‌های مالی این بانک نبوده است ، مدیران این بانک چگونه انتظار دارند مشتریان و سپرده‌گذاران به این صورت‌های مالی اطمینان کنند؟ از این مهم‌تر این که مدیران این بانک چه زمانی می‌خواهند به این آشفتگی و فقدان شفافیت خاتمه دهند؟

خبرگزاری ایلنا، در سلسله گزارش‌هایی با نگاه به گزارش حسابرس بانک شهر می‌کوشد زوایای بیشتری معضلات این بانک را واکاوی کند تا درک بهتری در ادعاهای محمدباقر قالیباف حاصل شود.

خرید و فروش املاک

در بند 4 گزارش حسابرس بانک شهر آمده است:

4. به طوری که از صورت سود و زیان بانک ملاحظه می شود نتیجه فعالیت بانک آن هم در شرایط خاص اقتصادی در سال 1394 منجر به زیان 15.556 میلیارد ریال (شامل زیان عملیاتی 10.183 میلیارد ریال) گردیده که با احتساب درآمدهای غیر عملیاتی مشتمل بر سود فروش املاک به مبلغ 20.309 میلیارد ریال نهایتا سود ابرازی سال معادل مبلغ 4.753 میلیارد ریال اعلام شده است. در این خصوص:

الف) خلاصه‌ای از وضعیت سود غیر عملیاتی مزبور که نتیجه معامله فروش 6 قطعه زمین و ملک به ترتیب فروش سه قطعه در مقطع زمانی 31/6/1394 و سه قطعه دیگر در مقطع زمانی 27/12/1394 به شرکتهای زیر مجموعه تامین آتیه کارکنان بانک آینده بوده در یادداشت 1-1-42 صورتهای مالی درج شده است. به موجب مستندات مورد رسیدگی در چارچوب استانداردهای حسابرسی و سایر مفاهیم حسابداری نکات با اهمیت در مورد معاملات فروش مزبور به شرح زیر است: الف/1- مبایعه نامه‌های تنظیمی تمامی املاک فروخته شده مزبور حاوی " تعهداتی از جمله انتقال قطعی آن موکول به تکمیل پروسه‌های مربوطه و صدور سند مالکیت آن کماکان به عهده فروشندگان قبلی ملک بوده که این تعهد عینا در تفاهم نامه‌های فروش بر عهده بانک شهر" بوده است. ضمن اینکه استعلام مربوط به وضعیت مالکیت املاک فروخته شده مزبور از اداره ثبت اسناد و املاک جهت بررسی‌های معمول حسابرسی ارایه نشده است. الف/2- قیمت گذاری معاملات مزبور متکی به گزارش کاشناسان رسمی بوده که طی آن با استناد به جمله " با در نظر گرفتن کلیه عوامل تاثیر گذار در ارزیابی و صحت مدارک ابرازی و صرف نظر از هر گونه ادعایی از طرف اشخاص حقیقی و حقوقی و صرف نظر از احراز و انتساب آن به هر شخص حقیقی و حقوقی، و در مورد تعدادی از املاک فروخته شده موضوع دریافت پروانه‌های ساختمانی با مساحت و کاربریهای مورد نظر، تکمیل، انشعابات و زیرساختها و تکمیل و انجام عملیات ساختمانی" بوده بطوریکه این قیمت کارشناسی منجر به شناسایی مارژین سود (طی فاصله زمانی خرید و فروش املاک مزبور) به ترتیب معادل: 65 درصد سود (طی مدت 6 ماه)، 122 درصد سود (طی مدت 7 ماه)، 152 درصد سود (طی مدت 18 ماه)، 138 درصد سود (طی مدت 12 ماه)، 199 درصد سود (طی مدت 14 ماه) و 192 درصد سود (طی مدت 4 ماه) شده است. الف/3- پیش دریافت فروش املاک در تاریخ 31/6/1394 به مبلغ 2.000 میلیارد ریال (معادل 5 درصد از مبلغ معامله) توسط بانک آینده تامین شده است. مستنداتی برای اعتبارسنجی خریداران املاک مزبور (به خصوص معامله مورخ 27/12/1394) ارایه نشده بلکه بازپرداخت باقیمانده ثمن معاملات انجام شده در مقاطع 31/6/1394 و 27/12/1394 طی نامه شماره 3944/94/100 مورخ 27/12/1394 با امضای مدیرعامل و عضو هیات مدیره بانک آینده تضمین شده که در دوره مالی بعد در اختیار این موسسه قرار گرفته است. الف/4- از ثمن معاملات به مبلغ 21.000 میلیارد ریال در سال مالی بعد و در مقطع زمانی 19/5/1395 از محل منابع داخلی بانک شهر و از طریق حساب جاری بدون دسته چک متعلق به شرکتهای زیرمجموعه تامین آتیه کارکنان بانک آینده (گیرندگان تسهیلات از بانک شهر) و انتقال آن وجوه به حساب خریداران اصلی تامین شده است. بانک شهر تسهیلات مزبور به مبلغ 21.000 میلیارد ریال را در مقطع 7/5/1395 (در مقابل تضمین چک و سفته) به 15 شرکت از زیر مجموعه‌ " تامین آتیه کارکنان بانک آینده" اعطا نموده و مبالغ تسهیلات مربوطه در حسابهای جاری بدون دسته چک مشتریان مزبور در دفاتر بانک شهر ثبت شده و این حسابها تا تاریخ 19/5/1395 به غیر از مبالغ جزیی فاقد گردش بوده است.

ب- از طرف دیگر صورتهای مالی تلفیقی بانک شامل پیش پرداخت خرید 7 فقره زمین و 2 فقره پروژه نیمه تمام به مبلغ 6.200 میلیارد ریال در شرکتهای تابعه بانک شهر می‌باشد (یادداشت 3-1-2-17، 2-2-17 و 3-2-17 صورتهای مالی). این املاک طی 9 فقره تفاهم نامه مورخ 27/12/1394 پیش خرید گردیده و مبایعه نامه‌های قطعی در مقطع زمانی 7/5/1395 جمعا به مبلغ 35.200 میلیارد ریال تنظیم گردیده که توسط شرکتهای تابعه بانک شهر (شرکتهای توسعه ساختمانی شهر آتیه (96 درصدی شرکت اصلی)، مسکن و عمران تجارت آتیه کیش (100 درصدی در گروه) و سرمایه گذاری شهر آتیه (100 درصدی شرکت اصلی)) از شرکتهای زیر مجموعه تامین آتیه کارکنان بانک آینده (غیر از شرکتهای خریدار املاک از بانک شهر موضوع بند الف فوق) خریداری گردیده که نکات با اهمیت در این ارتباط به شرح زیر است: 1/ب- از پیش پرداخت 6.200 میلیارد ریال مزبور (18% ثمن معامله) معادل 2.000 میلیارد ریال آن از محل واریزی بانک آینده (ایجاد شده در تاریخ 31/6/1394) تامین گردیده و مابقی آن به مبلغ 4.200 میلیارد ریال، در تاریخ 27/12/1394 از محل منابع مالی ایجاد شده از محل تسهیلات دریافتی این شرکتها از بانک آینده تامین شده است. 2/ب- طبق شرایط مندرج در تفاهم نامه‌های خرید، بازپرداخت مبلغ 21.000 میلیارد ریال (59% از ثمن معامله) مقرر بوده در مقطع زمانی 7/5/1395 به ترتیب و همزمان با تنظیم قرارداد رسمی مبایعه نامه‌های خرید انجام گیرد. طبق مدارک و مستندات موجود در شرکت تابعه توسعه و نوآوری شهر معادل 1.800 میلیارد ریال از منابع مالی پرداختی در 19/5/1395 از محل تسهیلات دریافتی از بانک آینده است. مدیریت بانک شهر مستنداتی دال بر اینکه تامین باقیمانده از 55% بهای معاملاتی 7/5/1395 از محل تسهیلات دریافتی شرکتهای گروه بانک شهر، از بانک آینده نباشد را در اختیار این موسسه قرار نداده است. 3/ب- خریدهای املاک مذکور متکی به گزارشهای کارشناسان رسمی می‌باشد که چگونگی مبانی قیمت گذاری کارشناسان رسمی " به شرح توضیحات مندرج در بند الف/2 فوق" می‌باشد. 4/ب- در گزارش سایر حسابرسان مستقل مورخ 6/5/1395 و 9/5/1395 شرکتهای تابعه گروه توسعه ساختمانی شهر آتیه و مسکن و عمران تجارت آتیه کیش، با استناد به یادداشت مربوطه نسبت به پیش پرداختهای مزبور جمعا به مبلغ 3.900 میلیارد ریال، به دلیل محدودیت‌های موجود از جمله " نامشخص بودن عملیات مربوط به تکمیل پروژه و چگونگی تسویه باقیمانده بهای املاک"، اظهارنظر مشروط صادر شده است. 5/ب- حسابرسی صورتهای مالی شرکت تابعه سرمایه گذاری شهر آتیه توسط این موسسه انجام گردید. در پیش نویس صورتهای مالی ارائه شده در مقطع تیر ماه 1394، ابتدا معامله خرید 5 فقره املاک طی مبایعه نامه‌های تنظیمی مورخ 27/12/1394 (بدون شماره) به مبلغ 5.060 میلیارد ریال در یادداشتها درج شده بود. پیش پرداخت اولیه به مبلغ 2.300 میلیارد ریال و باقیمانده مبلغ معامله به عنوان بدهی در حسابها ثبت شده بود. متعاقب ارایه پیش نویس اولیه گزارش حسابرسی و یادآوری ابهامات مربوط به معاملات مزبور، در صورتهای مالی اصلاحی و نهایی ارائه شده، معاملات مزبور به صورت پیش خرید متکی به توافق نامه‌های مورخ 27/12/1394 با همان پیش پرداخت اولیه 2.300 میلیارد ریال و 5 فقره قراردادهای فروش (4 فقره دارای شماره و یک فقره فاقد شماره) به تاریخ 7/5/1395 (با همان مضمون قرارداد قبلی) تنظیم و صورتجلسات تحویل املاک که در تاریخ 7/5/1395 تهیه گردیده، درج شده است.

در این ارتباط با توجه به شرایط اقتصادی و رکود حاکم بر بخش بازار املاک، امکان فروش املاک به صورت نقدی میسر نبوده ولی: 1-4- با توجه به نحوه انجام معاملات فروش (به شرکتهای زیر مجموعه تامین آتیه کارکنان بانک آینده در سال 1394) از طریق پیش پرداخت اولیه تامین شده توسط بانک آینده و اتکا به نامه تضمین پرداخت باقیمانده ثمن معامله توسط هیات مدیره بانک آینده و دریافت قسمت عمده وجه املاک فروخته شده در مقطع 19/5/1395 از طریق منابع تسهیلات اعطایی بانک شهر در حساب جاری بدون دسته چک سایر اشخاص (آن هم شرکتهای زیر مجموعه تامین آتیه کارکنان بانک آینده) و ثبت در حسابهای فیمابین با خریداران مزبور، انجام معامله در شرایط خاص روابط فیمابین و با محوریت دو بانک، همچنین عدم انتقال بخشی از مخاطرات ناشی از فروش املاک به شرح فوق در مقطع 29/12/1394 از یک طرف و 2-4- با در نظر گرفتن چگونگی پیش پرداخت خرید املاک (از دیگر شرکتهای زیر مجموعه تامین آتیه کارکنان بانک آینده) در مقطع 27/12/1394 و نحوه تامین این پیش پرداخت (بخشی از منابع مالی توسط بانک آینده و قسمتی از محل تسهیلات دریافتی شرکتهای تابعه بانک شهر از بانک آینده) و ثبت خرید در مقطع زمانی 7/5/1395 در دفاتر خریدار و پرداخت 59% از ثمن معامله در این مقطع زمانی از محل منابع مالی حاصل از تسهیلات اعطایی بانک آینده به خریداران و دیگر شرکتهای تابعه بانک شهر از طرف دیگر، اگرچه صرفا شکل قانونی معاملات خرید و فروش بر اساس مبایعه نامه‌های تنظیمی در دو سال مالی متفاوت انجام گرفته ولی بر اساس محتوا و واقعیت اقتصادی معاملات فوق، به نظر می‌رسد که حصول منافع اقتصادی مرتبط با فروش در مقطع 29/12/1394، با تردید قابل ملاحظه توام است.

بنا به مراتب فوق و با توجه به محدودیتهای مندرج در بندهای فوق و تبعات ناشی از عدم تحقق احتمالی مفروضات پیش بینی شده در گزارشهای کارشناسان رسمی و ضمانت اجرایی تقبل مسئولیت مربوطه، نحوه دریافت وجوه فروش املاک مزبور با محوریت نامه تضمین بانک آینده، همچنین ابهام در چگونگی معاملات مستقیم و غیر مستقیم بین دو بانک با استفاده از امکانات تسهیلات اعطایی (از نوع تضمین چک و سفته) و ایجاد اعتبار مربوطه در حساب جاری بدون دسته چک در یک مقطع مشخص و ثبت در حسابهای فیمابین مشتریان، نقل و انتقال فیمابین کل مبلغ مورد نظر در سیستم بانکی هر یک از بانکها و عدم اطلاع از تبعات نظارتی مقام ناظر بانک مرکزی بر موارد فوق، تعیین آثار احتمالی ناشی از سود شناسایی شده بانک و کیفیت آن بر اقلام صورتهای مالی برای این موسسه مقدور نشده است.

عدم انتقال اسناد مالکیت

در بند 5 گزارش حسابرس بانک شهر آمده است:

تعدادی از املاک خریداری شده طی سال مالی از شهرداریهای قزوین و شیراز به مبلغ 385 میلیارد ریال (به بهای تمام شده 315 میلیارد ریال) در شرکت تابعه سرمایه گذاری شهر آتیه از طریق انجام تشریفات آگهی مزایده به اشخاص مختلف به فروش رسیده و بهای آن بخشی به صورت نقد و مابقی به صورت چکهای مدت دار (به سررسید سالهای 1395 الی 1399) دریافت گردیده است. در این ارتباط اسناد مالکیت زمینهای خریداری شده به نام این شرکت انتقال نیافته و مبلغ 54 میلیارد ریال از اسناد دریافتنی از خریداران تا تاریخ این گزارش (تا تاریخ ترازنامه مبلغ 24 میلیارد ریال) سررسید شده و به حیطه وصول درنیامده است. مضافا در مبایعه‌نامه‌های تنظیمی مقرر گردیده تحویل املاک به خریداران بعد از وصول بخش عمده‌ای از اسناد مزبور انتقال یابد. بنا به مراتب فوق، تعیین اثرات احتمالی ناشی از عدم تحقق شرایط فروش به شرح فوق که موجب تعدیل سود شناسایی شده می‌گردد، مقدور نشده است.

مطالبات ارزی

در بند 6 گزارش حسابرس بانک شهر تاکید شده است:

سرفصل سپرده‌های دیداری نزد بانکهای خارجی و داخلی و سایر حسابهای دریافتنی شامل مانده مطالبات از اوگنی بانک روسیه به مبلغ 123 میلیون روبل معادل 54 میلیارد ریال، موسسه اعتباری توسعه ایران به مبلغ 33 میلیون یورو معادل 1.114 میلیارد ریال و بیت بانک روسیه به مبلغ 30 میلیون درهم معادل 246 میلیارد ریال جمعا حدود 1.414 میلیارد ریال می‌باشد که پیگیریها و اقدامات حقوقی انجام شده منجر به وصول مانده مطالبات فوق تا تاریخ مورد گزارش نشده است. همچنین سرفصل سایر حسابهای دریافتنی (یادداشت 12 صورتهای مالی) شامل مانده مطالبات از شرکت پتروسیتی تریدینگ (با مسئولیت محدود) ثبت شده در خارج از کشور به مبلغ 175 میلیارد ریال در ارتباط با نقل و انتقال وجوه ارزی به خارج از کشور می باشد که تضمینی از ایشان دریافت نگردیده است. مضافا از بابت حسابهای ارزی نزد بانکهای خارجی و سایر اشخاص طی سال مالی صورتحسابی بابت عملیات نقل و انتقال وجوه ارزی جهت انجام بررسیهای معمول حسابرسی در اختیار این موسسه قرار نگرفته است. بنا به مراتب فوق آثار احتمالی ناشی از موضوعات مزبور بر اقلام صورتهای مالی مشخص نمی باشد.

عدم وصول مطالبات

در بند 7 گزارش حسابرس قید شده است:

سرفصل سایر بدهکاران بانک (یادداشت 12 صورتهای مالی) شامل مبلغ 15.719 میلیارد ریال مانده مطالبات از سایر اشخاص در ارتباط با فروش املاک در سنوات قبل (با احتساب مبلغ 576 میلیارد ریال درآمد شناسایی شده در سال 1394 بابت وجه التزام عدم وصول اقساط سالهای 1392 الی 1394 فروش اقساطی ملک شهید مدنی در سنوات قبل) می‌باشد. همچنین مطالبات شرکتهای تابعه شامل مبلغ 299 میلیارد ریال مطالبات سنواتی می‌باشد که اقدامات و پیگیریهای در جریان شرکت هنوز منجر به وصول مطالبات مزبور نشده و در ارتباط با مطالبات فوق مبلغ 40 میلیارد ریال ذخیره مطالبات مشکوک الوصول در سنوات قبل در حسابها ایجاد گردیده است. در این ارتباط اقدامات و پیگیریهای در جریان جهت وصول مطالبات فوق تا تاریخ این گزارش به نتیجه نرسیده است. بنا به مراتب فوق، آثار احتمالی ناشی از موارد مزبور بر اقلام صورتهای مالی مشخص نمی باشد.

خرید و فروش ارز

در بند 8 گزارش حسابرس بانک شهر آمده است:

 طی سال مالی مبلغ 132 میلیون درهم معادل مبلغ 1.092 میلیارد ریال با توجه به تاییدیه شرکت تابعه صرافی شهر مبنی بر واریز مبلغ مزبور توسط شرکت SPII در خارج از کشور، در حسابهای بانک شهر از یک طرف به حساب سپرده شرکت (SPII) (یادداشت 19 صورتهای مالی) و از طرف دیگر به حساب طلب از شرکت تابعه صرافی شهر منظور گردیده است. در این ارتباط با توجه به عدم وصول وجوه مزبور توسط شرکت تابعه صرافی شهر و درخواست مشتری مبنی بر واریز وجوه به حسابهای مورد نظر از بانک شهر، بخشی از مانده مطالبات از صرافی طی سال تسویه و مابقی آن در تاریخ ترازنامه به مبلغ 662 میلیارد ریال در سرفصل سایر حسابهای دریافتنی (یادداشت 12 صورتهای مالی) طبقه بندی گردیده است. بنا به مراتب فوق با توجه به اینکه پیگیریها و اقدامات انجام شده تا تاریخ این گزارش منجر به وصول مطالبات فوق نگردیده، آثار احتمالی ناشی از قابلیت بازیافت بخشی از مطالبات مزبور برای این موسسه مشخص نمی باشد.

عدم اظهار نظر حسابرس

در بند 21  گزارش حسابرس بانک شهر آمده است:

به دلیل اساسی بودن آثار احتمالی موارد توصیف شده در بندهای (4) الی (8) این موسسه نتوانسته است شواهد حسابرسی کافی و مناسب برای اظهارنظر را کسب کند و در نتیجه، اظهارنظر نسبت به صورت سود و زیان تلفیقی گروه و بانک شهر (شرکت سهامی عام) یاد شده در بالا، امکان پذیر نیست.