پیروزی کاندیداهایی که موجب ایران‌هراسی می‌شوند، اقتصاد را به مسیر خطرناک قبلی باز می‌گرداند

دولت آقای روحانی مهمترین کاری که انجام داده این است که اقتصاد ایران را از حالت بحران‌زده و مضطرب و نگران خارج کرده است. هرچند اقتصاد در بهترین شرایط مطلوب نیست و مشکلاتی در زمینه معیشت مردم وجود دارد و عمده‌ترین نگرانی هم این است که آیا می‌توان نرخ رشد اقتصادی را در سال جاری همچنان بالا نگه داشت.

اگر بخواهیم ببینیم دولت آقای روحانی در این چهار سال چه کارهایی انجام داده است، باید به واقعیت‌های دوران روی کار آمدن او توجه کنیم. این نگرانی وجود داشت که جنگی صورت بگیرد و در طول زمان تحریم‌ها تشدید شوند. ورشکستگی بسیاری از شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی از سال 87 به این طرف آغاز شده بود و از سال 91 نیز بنگاه‌های بیشتری  با کاهش تولید مواجه شدند و بسیاری تعطیل گردیدند. با روی کار آمدن دولت یازدهم ، این امیدواری در مردم شکل گرفت که وضع تغییر خواهد کرد . حتی برخی از واحدهای تولیدی در شرف تعطیلی انگیزه پیدا کردند و به کار و فعالیت خود ادامه دادند ؛ وبسیاری از آنها نیز در حال حاضر تولید بیشتری نسبت به سال آغازین دولت یازدهم دارند.

بنابراین می‌توان گفت یکی از مسائلی جدی که معمولا کم ارزیابی می‌شود، بحران در روبط بین‌الملل کشور ایران در سال 92 است. واقعیت این است که در آن دوران تحریم‌ها و آثارشان روز به روز عمیق‌تر می‌شد که با توافق میان ایران و قدرت‌های بزرگ این روند متوقف شد و این قدم‌ بزرگی است. پیش از توافق برجام، بسیاری از بنگاه‌های تولیدی ما ناگزیربودند که مواد اولیه ، کالاهای واسطه ای و ماشین آلات و تجهیزات مورد نیاز خود را از طریق واسطه‌ها  وارد کنند؛ نظام بانکی بین‌المللی بر روی تجارت ایران بسته شده بود. همه این فرآیندها امروز تغییر کرده‌اند و واردات و صادرات کالا امروز راحت‌ترو ارزان تر  از گذشته انجام می‌شود. هرچند آنطور که انتظار می‌رفت تمام مشکلات نظام بانکی ایران رفع نشده اما وضع فعلی تفاوت‌های زیادی با گذشته دارد. اعتبارات اسنادی راحت‌تر گشوده می‌شود و واسطه‌ها هم حذف شده‌اند.

امنیت نسبی برای صادرکنندگان و واردکنندگان ایجاد شده است. اینکه چرا انتظارات ما به طور کامل برآورده نشده، به عمق و دامنه مشکلات اقتصادی برمی‌گردد.

بررسی‌ها نشان می‌دهد که از سال 87 به بعد ، رشد تولید در بخش‌های مختلف به خصوص در واحدهای صنعتی افت کرد. به دلیل ورشکستگی گسترده  واحدهای تولیدی، و عدم اطمینان نسبت به آینده ،صاحبان سرمایه محتاط شده اند. هرچند روی کار آمدن دولت روحانی ریسک را کاهش داده و چشم‌انداز اقتصاد ایران بهتر شده، اما متاسفانه برخی کارشکنی‌های داخلی و به ویژه تردیدهایی که گروه‌های خاص درباره تداوم برجام راه انداخته اند، افزایش تنش با  کشورهای عربی در پی اشغال سفارت عربستان و ...، در رفع نشدن مشکلات بین المللی تاثیر داشته است.

مشکل دیگر که بر پیچیدگی‌های موضوع افزود، روی کار آمدن دونالد ترامپ در کشور آمریکا بود که تداوم پایبندی امریکا نسبت به توافق برجام را نامطمئن کرد. به هر طریق برجام تاکنون روابط ایران با کشورهای عضو اتحادیه اروپا را بهبود بخشیده و ریسک فعالیت در ایران را کم کرده است. در سال 1395 تولید کشور بیش از 6 درصد افزایش یافته است. ظرفیت تولید نفت به نحو قابل توجهی افزایش یافته اما  اهمیت این افزایش به درستی درک نشده است. هیچ کس فکر نمی‌کرد یک سال پس از برجام، ایران بتواند بازارهای از دست رفته خود را مجددا بازیابد.  وزارت نفت کار ارزشمندی را در عرصه ی افزایش استخراج نفت و یافتن بازارهای جدید برای صادرات انجام داده است.

اگر آرامشی که اقتصاد به آن نیاز دارد، در دوره بعد هم ادامه یابد، پیش‌بینی می‌شود، سرمایه‌گذاری خصوصی در کشور رشد چشمگیری خواهد یافت. در حال حاضر سرمایه‌های زیادی وجود دارد که به علت نگرانی از آینده در انتظار مانده‌اند، که درصورت  استمرار دولت روحانی و اطمینان از وجود ثبات در فضای کسب و کار به فعالیت های مولد و اشتغال زا گرایش  خواهند یافت.

در مقابل اگر یکی از رقبای آقای روحانی روی کار بیاید که معتقد باشد «همه باید از ایران بترسند»، چندان دور از ذهن نخواهد بود که کشورها مجددا بر سر کنترل هر چه بیشتر ایران با یکدیگر متحد ‌شوند و اقتصاد دوباره به همان فضای خطرناک برگردد. یا اگر نگاه کنید به شعار برخی نامزدها که می‌خواهند یارانه‌های نقدی را سه برابر کنند و حجم عظیمی از پول را به اقتصادی تزریق کنند، تورمی وحشتناک تر از تورم سال های 1391 و 1392 بروز خواهد کرد. با نگاهی به برنامه‌ها و شعارهای اولیه‌ای که کاندیداها ارئه کرده‌اند، اقتصاد ایران در صورتی که رقبای آقای روحانی بتوانند رای مردم را به دست بیاورند، در سال‌های آینده به طور قطع آسیب جدی خواهد دید و به علت نااطمینانی از آینده، حداقل یکی دو سال طول خواهد کشید تا صاحبان سرمایه دریابند کشور در چه سمت و سویی قرار گرفته و انجام چه فعالیت هایی امکان پذیر است .

بدین ترتیب فعالین اقتصادی  چند سال در فضای صبر و انتظار قرار  خواهند گرفت.علی‌رغم اینکه تمام کاندیداهای ریاست جمهوری دوازدهم وعده می‌دهند که اشتغال ایجاد می‌کنند، اما اگر به شعارها توجه کنیم و وضع کنونی بازار کار را هم در تحلیلمان بگنجانیم، در آن صورت به جرات می‌توان دریافت که بازنده اصلی اوج گیری عدم اطمینان در فضای کسب و کار، و فرار سرمایه از فعالیت های مولد اقتصادی،  جوانان جویای کار خواهند بود.

دولت روحانی در چهار سال گذشته تجارب بسیاری کسب کرده است که  از این تجارب ارزشمند در دور دوم استفاده خواهد کرد. چرا که مسیر دولت تاحدود زیادی روشن است . امید می‎رود که دولت با بهره گیری از تجربیات چهار ساله خود و تحکیم ثبات و آرامش  در فضای کسب و کار، و بهبود روابط بین‌المللی، اطمینان  و اعتماد نسبت به آینده روشن اقتصاد را در بخش خصوصی به وجود بیاورد تا صاحبان سرمایه  از منابع مالی خود برای سرمایه‌گذاری‌های مولد و اشتغال‌زا استفاده کند و اقتصاد کشور به رشد و تعالی بیشتری دست یابد.

نویسنده: زهرا کریمی- عضو هیئت علمی دانشگاه مازندران