معاون وزیر راه در گفت‌وگو با ایلنا:
افتتاح ۱۰۰۰ کیلومتر راه آهن تا شهریور ۹۶ به شرط تخصیص منابع/ بهره‌برداری از ۱۲۰ کیلومتر آزادراه تا پایان دولت/هیچ پروژه‌ای با ترک تشریفات واگذار نشد
معاون وزیر راه و شهرسازی گفت: در هیچ دوره ای مانند چهار سال گذشته، این حجم از ساخت و سازها در بخش زیرساخت های حمل و نقلی به صورت همزمان در حال اجرا نبوده است و با تخصیص منابع در موعد مقرر می‌توانیم ۱۰۰۰ کیلومتر راه آهن ، ۱۲۰ کیلومتر آزادراه و بیش از ۸۰۰ کیلومتر انواع راه را تا نیمه نخست سال آینده به بهره برداری برسانیم.
سیاست‌های دولت نهم و دهم در بخش عمران منجر به ایجاد هزاران پروژه نیمه تمام عمرانی شد که امروز راکد ماندن این پروژه‌ها برای دولت هزینه در بردارد. تنها در یکی از معاونت های وزارت راه و شهرسازی – شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل- 140 هزار میلیارد تومان تعهد ایجاد شده است که ساخت این حجم پروژه 30 سال زمان می برد. «خیرالله خادمی» معاون وزیر راه و شهرسازی که 15 سال سابقه فعالیت در بخش های مختلف وزارت راه و شهرسازی را دارد در این باره به ایلنا می گوید: در دولت گذشته بدون اینکه به بخش تامین مالی پروژه ها توجهی می شد، کلنگ زنی می کردند امروز به دلیل ان سیاست ها بیش از 100 هزار میلیارد تومان پروژه تعهد شده است. امروز مهم ترین مشکل ما در ساخت و ساز پروژه های تعهد شده با توجه به وضعیت درامدهای نفتی، بحث تامین منابع است اما با وجود این تنگنای مالی شدید در هیچ دوره ای مانند چهار سال گذشته، این حجم از ساخت و ساز ها در بخش های زیرساخت های حمل و نقلی به صورت همزمان با هم در حال اجرا نبوده است و با تخصیص منابع در موعد مقرر می توانیم 1000 کیلومتر راه آهن ، 120 کیلومتر آزادراه و بیش از 800 کیلومتر انواع راه را تا نیمه نخست سال آینده به بهره برداری برسانیم.
در ادامه مشروح گفت وگو با خادمی، مدیرعامل شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل آمده است:
**چه میزان پروژه زیرساختی در دست اجرا است؟ با توجه به محدودیت در تامین منابع مالی در چه بازه زمانی به بهره برداری خواهند رسید؟
در هیچ دوره‌ای مانند دو - سه سال اخیر دولت با این مقدار تنگنای مالی مواجه نبود. بودجه‌ای که در اختیار داریم نسبت به تعهداتی که ایجاد شده قابل قیاس نیست. ازسوی دیگر تا پروژه‌ای شروع به کار نشود تقاضا برای ورود سرمایه‌گذاران به این پروژه ها شاید بین 2 تا 5 درصد باشد اما وقتی پروژه به پیشرفت فیزیکی قابل قبولی برسد، تقاضای سرمایه گذاران افزایش می یابد.
در حال حاضر 140هزار میلیارد تومان پروژه تنها در شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل ونقل تعریف شده و این رقم پروژه در حال اجرا است. البته تمام این پروژه ها انباشت از سال‌های گذشته است. در دولت یازدهم تقریباً هیچ تعهد جدیدی ایجاد نشده است و پروژه جدیدی را شروع به کار نکرده‌ایم.
140 هزار میلیارد تومان تعهد ایجاد شده عموماً طرح‌هایی هستند که در دوره‌های قبل به ویژه در هشت سال دولت نهم و دهم شروع به کار شده‌اند. در آن دوره درآمدهای نفتی بیشتر بود و با توجه به درآمدهایی که دولت داشت نسبت به اجرای پروژه های جدید اقدام می‌شد. البته در ان زمان هم توجهی به نحوه تامین مالی پروژه ها نمی شد.
باید توجه داشته باشیم که پروژه‌های زیرساختی از جمله پروژه های حمل و نقلی برای توسعه و آبادانی یک کشور بسیار حیاتی هستند به طوری که در اکثر کشورها مانند آمریکا پس از جنگ جهانی دوم اولین اقدام دولت ساخت و تکمیل پروژه های زیرساختی بود تا اشتغالزایی زودبازدهی هم داشته باشند.
مهم ترین مشکل در ساخت پروژه های زیرساختی تامین منابع است . اگر با احتساب اسناد خزانه اسلامی و اوراق مشارکت بودجه شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل به پنج هزار میلیارد تومان برسد برای تکمیل 140 هزار میلیارد پروژه 30 سال زمان می‌برد البته منوط به اینکه در این مدت پروژه جدیدی هم شروع به کار نشود. بنابراین در این شرایط تنگنای مالی راه دیگری جز اولویت‌بندی پروژه‌ها برای ساخت نداریم و با همین سیاست توانسته‌ایم چندین پروژه را به صورت همزمان فعال نگه داریم که این شرایط در چند دوره گذشته بی‌سابقه بوده است.
** این حجم از پروژه ها برای چه تعداد نیروی انسانی اشتغالزایی داشته است؟
در حال حاضر در آزادراه‌های کشورمان حدود 15 هزار نفر به صورت مستقیم مشغول به کار هستند که به ازای هر یک نفر برای سه نفر اشتغالزایی غیر مستقیم ایجاد می شود. همانطور که گفته شد در هیچ دوره ای مانند دولت یازدهم این حجم از پروژه‌های عمرانی به صورت همزمان با هم در حال اجرا نبودند و مصداق بارز آن هم ساخت آزادراه تهران – شمال است.
در حالی که این پروژه چند دهه است که شروع شده اما تاکنون به نتیجه نرسیده بود اما در دولت یازدهم قطعه یک آن پیشرفت فیزیکی قابل توجهی داشته است و بهار سال آینده هم به بهره‌برداری می‌رسد.
همزمان با ساخت پروژه آزادراه تهران – شمال، در استان تهران پروژه آزادراه کنارگذر جنوبی تهران در حال ساخت است که تنها در این پروژه 1000 دستگاه ماشین‌آلات راهسازی مشغول به کار هستند و تکنولوژی‌های جدیدی وارد پروژه‌های راهسازی شده است.
از سوی دیگر در پروژه آزادراه اصفهان به شیراز هم چیزی حدود 1000 دستگاه ماشین‌آلات راهسازی در 210 کیلومتر راه مشغول به کار هستند و این پروژه امروز حدود 50 درصد پیشرفت فیزیکی دارد. همچنین آزادراه خرم‌آباد – بروجرد به اراک هم که قطعه‌ای از آزادراه سراسری خرم آباد به بندر امام است پیشرفت فیزیکی قابل توجهی دارد و آزادراه منجیل هم در حال ساخت است و بهار سال آینده بخشی ازآن به افتتاح می‌رسد. در تمام این پروژه ها نیروی انسانی قابل توجهی مشغول به کار هستند و یک فرصت شغلی بی سابقه ای برای فعالان این حوزه ایجاد شده است.
**وضعیت پروژه های ریلی چگونه است و چه تعداد پروژه ریلی در دست ساخت داریم؟ هر کدام از پروژه‌های ریلی تا چه میزان پیشرفت فیزیکی دارند؟
در حال حاضر در بخش راه آهن حدود 1000 کیلومتر پروژه ریلی در دست احداث داریم که 400 کیلومتر آن ریل‌گذاری شده است و 600 کیلومتر دیگر هم آماده ریل‌گذاری است.
اگر تجهیزات و اعتبارات لازم را در اختیار داشته باشیم این پروژه ریلی در یک سال آینده به افتتاح می رسد. در حالی که در چند سال گذشته متوسط ساخت راه آهن در سال 200 کیلومتر بوده امروز به نقطه‌ای رسیده ایم که توانایی اجرای هزار کیلومتر راه‌آهن در طول یک سال را داریم و اتمام چند پروژه ریلی، آزادراهی و بزرگراهی به صورت همزمان یک اقدام بسیار بزرگی است.
در بخش بزرگراهی هم وضعیت پروژه‌ها رو به رشد است و سیاست ما این است که پروژه‌ها براساس اولویت‌بندی انتخاب و تکمیل شوند. اولویت ما در ساخت بزرگراه‌ها با پروژه‌هایی است که کاربرد ترانزیتی دارند و یا اولویت ملی هستند. ساخت حلقه‌های ناپیوسته ترانزیتی در بخش جاده‌ای در صدر اولویت ها قرار داده ایم.
**با توجه به محدودیت منابع مالی، برآوردی شده مبنی بر اینکه چه تعداد از این پروژه ها تا پایان دولت یازدهم به بهره برداری برسد؟
پروژه‌های سنگین متعددی در حال اجرا است که تمام این پروژه‌ها به نقاط انتهایی خود رسیدهاند و به زمان بهره‌برداری آن نزدیک هستیم اما ممکن است برخی از این پروژه‌ها دو ماه یا سه ماه پس از پایان عمر دولت یازدهم به افتتاح برسد.
در بخش ریلی 200 کیلومتر راه‌آهن طبق زمانبندی‌ها در تابستان 96 به افتتاح می‌رسد البته وزیر راه و شهرسازی در مورد افتتاح پروژه‌ها بسیار سخت گیر است و این تاکید وجود دارد که پروژه‌ای زمانی به افتتاح برسند که بتوانند تمام تجهیزات و امکانات در اختیار مصرف‌کنندگان و مردم قرار بدهند . از سوی دیگر برخی از مسائل در زمانبندی افتتاح پروژه‌ها در اختیار ما نیست. ما می‌توانیم پیمانکار قوی انتخاب کنیم یا اینکه مدیریت بر اجرای پروژه را به نحو مطلوب انجام دهیم اما موضوع اصلی تامین اعتبارات است که اختصاص بودجه برای ادامه ساخت پروژه ها از سوی دولت تعیین می‌شود و میزان و زمان تخصیص آن به شرایط کلانی اقتصادی بستگی دارد.
**در حال حاضر وضعیت بودجه شرکت ساخت و توسعه زیر بناهای حمل و نقل برای تکمیل و اجرای پروژه‌ها چقدر است و چند درصد ان پرداخت شده است ؟
در هیچ سالی مانند این دوره به این شدت با تنگنای مالی مواجه نبودیم و امسال از 3200 میلیارد تومان بودجه شرکت ساخت تنها 50 میلیارد تومان به صورت نقد پرداخت شد و 1200 میلیارد تومان هم اسناد خزانه اسلامی در اختیار شرکت ساخت گذاشتند اما به طور قطع با پول نقد می‌توان مدیریت بهتری انجام داد.
اولویت ما با این شرایط مالی، به بهره‌برداری رساندن پروژه‌های اقتصاد مقاومتی تا پایان دولت است و در این راستا 590 کیلومتر راه‌آهن به بهره‌برداری می‌رسانیم که امروز 400 کیلومتر آن آماده ریل‌گذاری است.
موضوع مهم در ساخت پروژه ها این است که پروژه ها با توجیه اقتصادی به بهره برداری برسند. برای مثال در پروژه ریلی ملایر تا کرمانشاه زمانی این پروژه توجیه اقتصادی دارد که ریل به ایستگاه کرمانشاه برسد. امروز توانسته‌ایم این پروژه را به ایستگاه فیروزان برسانیم و باید برای ادامه آن تا اتصال به کرمانشاه اعتبارات تزریق شود.
ازسوی دیگر 120 کیلومتر پروژه آزادراهی آماده افتتاح تا پایان دولت یازدهم داریم همچنین 827 کیلومتر بزرگراه و راه اصلی هم تا این بازه زمانی به بهره‌برداری خواهد رسید. اگر دولت بتواند اعتبارات نقدی در اختیار ما بگذارد به طور قطع این پروژه‌ها در بازه زمانی کوتاه‌تر و با حجم بیشتری به افتتاح می‌رسد. البته در این فصل از سال عامل دیگری که باعث کندی اجرای پروژه‌ها می‌شود شرایط جوی است که عموماً هم پروژه‌های سنگین وزارت راه و شهرسازی در مناطق سردسیر در حال اجرا هستند.
در مجموع می‌توانیم 1000 کیلومتر راه آهن که نیمی از آن آماده ریل‌گذاری است را تا شهریورماه تحویل دولت دهیم البته در بخش ریلی یکی از سیاست‌ها و برنامه‌های مهم ما اتصال پنج مرکز استان به شبکه ریلی است. در این پروژه‌ها ایستگاه همدان، کرمنشاه، رشت به شبکه ریلی متصل می‌شوند همچنین خط جدید راه‌آهن تبریز و محور اتصال ارومیه به تبریز ساخته خواهد شد.
**یکی از مشکلات در اجرای پروژه‌های زیرساختی بحث تملک اراضی است و گفته می شود هزینه تملک برخی از پروژه ها از احداث آن گران تر هستند، براوردی شده است درباره میزان نیاز مالی شرکت برای بحث تملک اراضی پروژه ها؟
یکی از چالش‌ها و دلایل عقب‌ماندگی از پیشرفت فیزیکی پروژه ها براساس برنامه زمانبندی شده بحث تملک اراضی است که تملک اراضی در تمام پروژه‌ها از جمله ریلی، آزادراهی و بزرگراهی بر عهده کارفرما است که نمی‌توانیم تملک اراضی را با اسناد اوراق خزانه و اوراق مشارکت انجام دهیم و برای این بخش نیاز به پول نقد داریم چرا که صاحب ملک اسناد خزانه نمی‌پذیرد و اساساً آگاهی از کارکرد این اوراق ندارد.
البته در برخی از پروژه‌ها مانند پروژه ریلی کرمانشاه زمین را به تملک در آورده‌ایم و بخش خاکریز هم انجام شده است اما تا زمانی که هزینه اراضی را نپردازیم مردم اجازه ریل‌گذاری نمی‌دهند. بنابراین نیاز به پول نقد در این بخش از کار ضروری است البته‌آقای نوبخت هم در بازدید از پروژه‌ها در جریان این مشکل قرار گرفته و قرار بر این شد که بودجه‌ای برای تملک اراضی در اختیار ما قرار دهند که خوشبختانه بخشی از این نیاز مالی برای تملک اراضی پرداخت شد. البته برخی از پیمانکاران بخش تملک اراضی را هم برعهده می‌گیرند تا کارها سریع‌تر انجام شود و پروژه به افتتاح برسد.
**یکی از انتقاداتی که شرکت‌های پیمانکاری دارند این است که حضور قرارگاه خاتم‌الانبیا در پروژه‌های زیرساختی بسیار پررنگ شده و شرایط رقابتی نیست. در حال حاضر قرارگاه خاتم‌الانبیا در چند پروژه شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل حضور دارد؟
در دولت یازدهم تمام قراردادها از طریق مناقصه به اجرا رسیدهاند و تمام پروژه‌ها در شرایط رقابتی به پیمانکاران واگذار شده‌اند مگر در بخش‌های سرمایه‌گذاری که خود سرمایه‌گذاران پیشنهاد ورود به پروژه را دادند. البته قرارگاه خاتم الانبیا هم اهرم‌های قوی مانند تجهیزات و ماشین‌آلات متعدد برای ورود به پروژه‌ها دارد اما تمام قراردادها به صورت فراخوان عمومی بوده و هیچ پروژه‌ای با ترک تشریفات به پیمانکاران واگذار نشده به غیر از پروژه‌های مشارکتی مانند ساخت آزادراه‌ها.
گفت‌وگو: نازیلا مهدیانی
