رایزنی ریاض و مسکو در غیاب تهران/ نفوذ هلال عربی از روسیه تا آمریکا

ایلنا، بسیم لاله- توافق هسته‌ای، لوزان، ایران، تندورها  و... کلید واژه‌هایی بودند که سال گذشته به طور مداوم در اخبار نشریات از آن استفاده می‌شد. در میان تکرار این نام‌ها و اما و اگرها عاقبت برجام اجرایی شد و پس از آن ایران بار دیگر به صحنه بین‌الملل بازگشت. نفتکش‌ها دوباره در بندرهای ایران پهلو گرفتند، خطوط هواپیمایی کشورهای اروپایی دوباره دفا‌تر خود را در تهران دایر کردند و تقریبا بازرگانان ایران هر هفته میزبان یک هیات خارجی از کشورهای مختلف جهان بودند. رفت و آمد‌هایی که در کنار ظرفیت‌های بالای ایران در جذب سرمایه، سبب شد مخالفان برجام که نتوانسته بودند مانع به ثمر رسیدن مهم‌ترین توافق قرن بیستم شوند، تغییر تاکتیک دهند و نگذارند که ایران دوباره نقش خود را در معادلات جهانی به دست آورد.

اغراق نیست اگر عربستان را بزرگ‌ترین مخالف منطقه‌ای برجام بدانیم؛ چه اینکه سفر سعود الفیصل اندک زمانی پیش از مذاکرات لوزان هنوز در خاطر ایرانی‌ها مانده است. سفری که جان کری برای مذاکره، رنج حضور در هواپیمای پارک شده سعود الفصیل در فرودگاه لوزان را نیز به جان خرید تا مذاکره ضد ایرانی با وزیر سالخورده عربستان در هواپیمای سعودی انجام شود.

ادامه یارکشی نفتی عربستان پس از برجام

رقابت ۳۷ ساله عربستان با ایران با توافق هسته‌ای تمام نشد و پس از آن با بازی‌های نفتی ادامه یافت؛ رقابتی که به حدی بالا است که در بیشتر مواقع تبدیل به تنش می‌شود.

فقط در دوران ریاست جمهوری خاتمی بود که روابط دو کشور بهتر شد. آن دوران حتی وهابیون دربار ملک عبدالله نتوانستند مقابل پرستیژ رئیس جمهور ایران چیزی برای عرضه داشته باشند. آن سال‌ها قیمت نفت به ۱۰ دلار رسید اما این دو کشور که جزو بازیگران اصلی اوپک محسوب می‌شوند، توانستند بازار را کنترل کنند تا جائی که دنیا نفت ۱۰۰ دلاری را تجربه کرد.

با آمدن احمدی‌نژاد و تغییر سیاست‌های تهران، رابطه دو کشور دوباره تیره شد، تنش‌ها آن قدر فضا را غبارآلود کرد که دولت احمدی‌نژاد فراموش کرد عربستان به دنبال یارکشی است و مشتری‌های نفت ایران یکی پس از دیگری مال خود می‌کند تا جائی که این کشور به طور علنی به دنیا اطمینان داد توانایی جایگزین کردن نفت ایران در منطقه را دارد تا پیچ تحریم‌ها سفت‌تر شود.

جنگ عربستان به جنگ نفتی محدود نشد؛ چه آنکه عربستان سعی می‌کرد با ایجاد جنگ شیعه و سنی در منطقه، حوزه نفوذ خود را بیشتر کند که نقطه اوج آن امروز در عراق و یمن شعله‌ور است.

بازی عربستان و متحدان قدیمی نفت ایران

مهم‌ترین هدفی که ایران از امضای توافق هسته‌ای داشت سر و سامان دادن به وضعیت اقتصادی خود بود تا بتواند از یک بحران اقتصادی خارج شود. عربستان نیز با درک این موضوع شروع به مانور بر روی مهم‌ترین منبع درآمد ایران یعنی نفت کرد.

قیمت نفت به شدت کاهش پیدا کرد و عربستان در مقابل خواست کاهش تولید نفت کشورهای غیر عربی اوپک همچون ونزوئلا و ایران که جزو متحدین قدیمی محسوب می‌شدند ایستادگی کرد. حتی رایزنی‌های بزرگ‌ترین تولید کننده نفت خارج از اوپک یعنی روسیه (یکی دیگر از شرکای استراتژیک ایران) نتوانست این کشور و هم پیماننش را برای کاهش تولید راضی کند. حالا از آن زمان دو سال گذاشته است و گویا زمین بازی تغییر کرده است.

جلسه نفتی کشورهای حاشیه خلیج فارس

دوشنبه شب وزرای نفت شورای همکاری خلیج فارس جلسه‌ای پشت درب‌های بسته برگزار کردند؛ جلسه‌ای که در آن وزیر انرژی روسیه نیز حضور داشت و پس از پایان آن، خالد الفالح وزیر نفت و گاز عربستان در جمع خبرنگاران با اعتماد به نفس می‌گفت: با وجود کاهش قیمت نفت و مطرح شدن سوخت‌های جایگزین اما همچنان نفت فسیلی جایگاه خود را در بازار حفظ کرد و مطمئن هستم این برتری در سال‌های آینده نیز ادامه خواهد داشت و با استفاده از ذخایر مالی و سرمایه‌گذاری‌هایی که در دیگر حوزه‌های اقتصادی انجام داده بودیم این کاهش قیمت را مدیریت کنیم. اکنون نیز به دور از عجله و استرس به دنبال ثبات بازار هستیم.

الفالح آن قدر زیرک بود که روسیه را نیز جذب خود کند؛ تا آنجا که نقش روسیه در تنظیم بازار را نیز از یاد نبرد و تاکید کرد: در این جلسه مشترک متوجه شدیم که دیدگاه کشورهای عضو شورا با روسیه تقریبا یکسان است و همه ما به دنبال یک هدف مشترک هستیم و آینده خوبی در انتظار ما و روسیه است.

آینده درخشان روسیه و عربستان!

هنوز سخنان خالد الفتاح تمام نشده بود که الکساندر نواک وزیر انرژی روسیه با چهره‌ای خندان میان خبرنگاران حاضر شد و این گونه از جلسه سخن گفت: این جلسه برای همه حاضران بسیار سودمند بود و ما توانستیم با مشورت یکدیگر سازو کارهایی برای کنترل قیمت نفت اتخاذ کنیم.

الکساندر نواک حرف خود و البته حرف روسیه را به سایر طرف‌های مذاکره تعمیم داد و گفت: تمام حاضرین این جلسه اعتقاد داشتند که فقط از طریق افزایش یا کاهش تولید نمی‌توان قیمت نفت را کنترل کرد بلکه با مدیریت بر بازار عرضه و تقاضا و اتخاذ سایر ساز و کارها می‌توانیم به نتیجه دلخواه خود برسیم چرا که مطمئن هستیم در ‌‌نهایت خروجی این جلسه به نفع کشورهای صادر کننده نفت خواهد بود.

قرارداد روسیه برای ساخت ۱۶ نیروگاه هسته‌ای در عربستان

نهایی شدن قرارداد ساخت ۱۶ نیروگاه هسته‌ای پس از این جلسات آنقدر اهمیت داشت تا کسی از یاد نبرد همکاری روسیه و عربستان فقط محدود به بازار نفت نشده است. الکساندر نواک هم در گفت‌گوی اختصاصی با شرق الاوسط، رسانه نزدیک به حکومت عربستان، همکاری هسته‌ای روسیه و عربستان را با بیانی فاتحانه تشریح کرد: در مدت ۲۵ سال ۱۶ نیروگاه هسته‌ای پاک مطابق با آخرین تکنولوژی روز دنیا در نقاط مختلف عربستان خواهیم ساخت. ویژگی اصلی این نیروگاه این است که زباله تولید نخواهند کرد و می‌توانند ۲۰ درصد برق عربستان را تامین کنند.

ونزوئلا در حلقه نفتی عربستان؟

عربستان بازی نفتی خود را محدود به روسیه نکرد، سفر اخیر مادورو به عربستان حکایت از همین موضوع داشت؛ شاید بتوان این گونه تحلیل کرد که همزمان با این جلسه، ونزوئلا دیگر شریک استراتژیک ایران به حلقه عربی نزدیک‌تر شده است.

نیکولاس مادرورو، رئیس جمهور این کشور در یک سفر منطقه‌ای وارد ریاض شد و با پادشاه عربستان دیدار کرد. منابع خبری مهم‌ترین گفتگوهای رد بدل شده میان مقامات دو کشور را هماهنگی در بازار نفت؛ سرمایه گذاری عربستان در ونزوئلا و تحولات منطقه‌ای اعلام کردند. نکته جالب اینجاست که تا کنون منابع خبری عربی کمترین اطلاعات را از مذاکرات صورت گرفته منتشر کردند.

ایران درگیر قراردادهای نفتی، عربستان در پی جذب متحدان ایران

در حالی که ایران درگیر دعواهای داخلی بر سر قرارداد‌های نفتی است و فرصت را برای جذب شرکت‌های نفتی از دست می‌دهد، عربستان با پیدا کردن نقاط مشترک خود با دو متحد ایران به دنبال جذب آن‌ها به سمت خود است تا در موقع لزوم بتواند از آنها استفاده کند.

عربستان توانست با استفاده از موج خبری آتش گرفتن سفارت خود در تهران فضای مثبتی که در پسابرجام برای ایران ایجاد شده بود به نفع خود تغییر دهد و اکنون با بستن پیمانهای استراتژیک به دنبال کامل کردن حلقه محاصره خود است و حتی ابایی از برگزاری مانور در نزدیکی آبهای ایران ندارد.