دانش فنی قیر در ایران پایین است

 علیرضا معینی مدیر گروه پژوهش ارزیابی‌های تخصصی نفت خام و فرآورده‌های نفتی پژوهشگاه صنعت نفت درباره مباحث مربوط به قیر گفت: اساساً قیر از فرآیند تقطیر نفت خام حاصل می‌شود و با توجه به نفت خیز بودن ایران، از هشت پالایشگاه کشور، هفت پالایشگاه قیر تولید می‌کنند. از سال 1382، در راستای اجرای اصل 44 قانون اساسی، تولید قیر به بخش خصوصی واگذار شد و از این هفت پالایشگاه تولید کننده، واحدهای تولید قیر شش پالایشگاه به شرکتی به نام شرکت نفت پاسارگاد و واحد قیر سازی پالایشگاه اصفهان نیز به شرکت نفت جی واگذار شد.

وی افزود: تولید قیر در هر دو شرکت تقریباً برابر است و هر شرکت می‌تواند ظرفیت تولیدی حدود 5/3 تا 4 میلیون تن در سال داشته باشد که تاکنون این مقدار تولید محقق نشده و ظرفیت فعلی جمعاً حدود 5/3 میلیون تن در سال است.

معینی تصریح کرد: از 5/3 میلیون تن قیر تولید شده حدود 2 میلیون تن در پروژه‌های راهسازی و تولید محصولات قیری در کشور مصرف شده و مابقی آن صادر می‌شود. بیش‌ترین مصرف قیر در راه سازی است و تنها حدود 15 درصد آن در کاربردهای دیگر مانند تهیه پوشش‌های حفاظتی لوله‌های فلزی، امولسیون‌های قیری، درزبندهای قیری و عایق‌ها به کار می‌رود قابل ذکر است که ایران با توجه به حجم عظیم تولید قیر هیچ گونه وارداتی ندارد و جزء تولید کننده‌های نسبتا بزرگ دنیاست.

وی اظهار داشت: بر اساس مدارک موجود یکی از قدیمی‌ترین واحدهای پژوهشگاه از بدو تاسیس واحد قیر و راهسازی است و به لحاظ دانش قیر و دستگاهها و تجهیزات مربوطه به جرأت می‌توان گفت که این مجموعه در کشور منحصر به فرد است.

مدیر گروه پژوهش ارزیابی‌های تخصصی نفت خام و فرآورده‌های نفتی پژوهشگاه صنعت نفت بیان داشت: یکی از مشاوران خارجی فردی آمریکایی به نام کربت (Corbett) بوده که در دهه 50 شمسی در زمینه قیر مشاوره های مناسبی به پژوهشگاه داده است وی از مشهورترین اساتید این حوزه بوده و اکثر استانداردهای قیر را تدوین کرده است و در آن زمان تمام کارکنان این واحد توانسته اند از دانش به روز چنین فردی استفاده و آن را تا به امروز به نسل جدید منتقل کنند و این عامل خود دلیلی مشخص بر وجود واحدی دارای برنامه ریزی با دانش و علم بالاست.

وی در ادامه گفت: عمده فعالیت‌های قیر و راهسازی پژوهشگاه در قالب اجرای پروژه‌های تحقیقاتی صورت پذیرفته و ادامه دارد. در این واحد فعالیت‌های گسترده‌ای در زمینه‌های مختلف منجمله ارزیابی قیرهای استحصالی از نفت‌های خام، ارتقاء کیفیت قیرهای تولیدی کشور، توسعه مصارف و کاربردهای قیرهای تولیدی و قیرهای طبیعی، فرموله کردن فرآورده‌های مختلف ویژه قیری نظیر پوشش محافظتی لوله‌ها بر پایه قیر، امولسیون‌های قیری، ماستیک‌ها، پرایمرها، قیرهای پلیمری، آسفالت گوگردی و ... انجام گرفته است. فرموله کردن و واگذاری دانش فنی محصولات پوششی لوله‌ها بر پایه قیر، و نیز تهیه دانش فنی آسفالت گوگردی و ساخت موفقیت آمیز جاده برای اولین بار در کشور از جمله دستاوردهای واحد قیر پژوهشگاه می‌باشد. همچنین ارائه خدمات علمی، آزمایشگاهی و مشاوره‌ای به صنایع کشور از دیگر فعالیت‌های این واحد است.

وی افزود: بدلیل وجود تجهیزات کارآمد و همچنین نیروی انسانی با تجریه و تحقیقات بسیار زیاد، واحد قیر پژوهشگاه از دیر باز به عنوان تنها مرجع علمی در زمینه قیر و فرآورده‌های قیری بوده است و هم اکنون با وجود خصوصی شدن صنعت قیر، همچنان در این زمینه مرجع است و در کمیته‌های علمی و فنی مربوط به وزارت راه، مسکن و شهرسازی شرکت می‌کند و در همایش‌های مرتبط با قیر و آسفالت همواره نماینده‌ای از این واحد در کمیته علمی و اجرایی حضور دارد. همچنین در اکثر کمیته‌های کارشناسی کشور منجمله کمیته فنی تدوین استانداردهای ملی قیر و آسفالت همواره حضور فعال و موثر داشته و دارد. ضمناً از آنجا که بسیاری از آزمایشگاه‌های کشور همانند آزمایشگاه های پژوهشگاه توان ارائه خدمات در زمینه قیر و محصولات قیری را ندارند، سازمان ملی استاندارد ایران این مرکز را مرجع خدمات آزمایشگاهی می‌داند و در بسیاری موارد، آنالیز و تعیین ماهیت قیرها و فرآورده‌های قیری داخلی و یا صادراتی را به پژوهشگاه ارجاع می نماید. همچنین گمرکات کشور برای شناسایی ماهیت نمونه های صادراتی همواره نمونه‌ها را بصورت پلمب شده برای پژوهشگاه ارسال می‌کنند تا از صحت و سقم کیفیت مواد ارسال شده اطمینان یابند تا در آینده در خارج از کشور دچار مشکل نشویم.

معینی خاطرنشان کرد: اغلب کارخانه‌های قیر سازی موجود در کشور اصولاً افراد با دانش و آگاه را به کار نمی‌گیرند. از این رو دانش فنی قیر در ایران بسیار پایین است. البته نباید این نکته را فراموش کرد که در سازمان‌ها و موسسات مرتبط با قیر مانند وزارت راه و مسکن و شهرسازی و همچنین بخش‌های عمرانی شهرداری، کارشناسانی زبده و متخصص فعالیت می‌کنند ولی قدمت تجربه در این زمینه در پژوهشگاه بسیار بالاست و هیچ مجموعه‌ای به اندازه آن پروژه تحقیقاتی در زمینه قیر انجام نداده است.

وی اذعان کرد: عمدتاً می‌توان مشکلات این صنعت را در دو مورد خلاصه کرد: اول، عدم وجود دانش کافی در زمینه قیر که این خود به تولیدات بی کیفیت در کشور منجر می‌شود و دوم، ارزان سازی محصولات. به عبارتی پس از گران شدن قیر، تولید کنندگان به سمت تولیدات ارزان‌تر رفتند که باعث استفاده از مواد گوناگون با ظاهری مشابه قیر در تولید این ماده شد و در بسیاری مواقع دسترسی به قیر خالص بسیار دشوار است.

مدیر گروه پژوهش ارزیابی‌های تخصصی نفت خام و فرآورده‌های نفتی پژوهشگاه صنعت نفت گفت: پژوهشگاه برای اولین مشکل به وزارت راه، عمده‌ترین مصرف کننده قیر در کشور، پیشنهاد داده قوانین و مقرراتی ویژه را برای پیمانکاران خود وضع و دوره‌های آموزشی مناسبی را برای کارخانه‌های تولید کننده برگزار کند تا سطح دانش فنی ارتقاء یابد.

وی ادامه داد: برای مشکل دوم نیز می‌توان بازرسی‌ها و نظارت‌ها را به دقت و منسجم انجام داد و اگر هر مصرف کننده یک گواهی کنترل کیفیت و استاندارد را از محصول درخواستی خود طلب کند، مشکلات غیر استاندارد بودن محصولات نیز به حداقل خواهند رسید.

معینی اظهار داشت: در برهه‌های مختلف خریداران متفاوت هستند، ولی در کل، کشورهای آسیایی و آفریقایی بیش‌ترین خرید را دارند.

وی افزود:  قیر از نفت خام تولید می‌شود، قیمت آن تابع قیمت نفت خام و قیمت قیر صادراتی ایران نیز وابسته به بازارهای جهانی است و قطعاً با توجه به مقدار قابل توجه تولید قیر در کشور و همچنین صادرات و قیمت بالای آن، تولید آن می‌تواند به اقتصاد کشور کمک شایانی کند.

وی یادآور شد: افراد تصمیم‌گیر به این بخش در پژوهشگاه بها دهند و با دید فنی به آن نگاه کنند و صرفاً دید اقتصادی نداشته باشند تا در آینده این واحد حفظ شود و برای کشور مثمر ثمر باشد.