کاهش تلفات برق و افزایش بازدهی نیروگاه‌ها در انتظار اصلاح تعرفه برق

یادداشت- سید مسعود احمدی- کارشناس ارشد انرژی- تفاوت هزینه تکلیفی تولید برق و هزینه دریافتی از مشترکین باعث شده است که این صنعت توانایی تامین منابع مورد نیاز خود برای کاهش تلفات برق و افزایش بازدهی نیروگاه‌های کشور را نداشته باشد. یکی از راهکارهای اصلاح اقتصاد صنعت برق استفاده از روش تعرفه‌گذاری پلکانی-افزایشی است.

مهم ترین مشکل صنعت برق کشور را می توان تامین مالی این صنعت دانست به گونه ای که بدهی 30 هزار میلیاردتومانی وزارت نیرو خود گواه مشکلات عظیم این وزارت خانه است. ریشه اصلی این مساله تفاوت هزینه تمام شده تولید برق و هزینه دریافتی از مصرف‌کننده است. هزینه تمام شده تولید برق بدون در نظر گرفتن هزینه سوخت، شامل هزینه تبدیل سوخت فسیلی به برق و هزینه انتقال و توزیع برق است. در حال حاضر برای مصرف هرکیلووات ساعت برق در بخش خانگی حدود60 تومان از مردم دریافت می‌گردد در حالیکه هزینه تبدیل سوخت فسیلی به برق و هزینه انتقال و توزیع آن حدود 100 تومان است.

تفاوت هزینه تکلیفی تولید برق و هزینه دریافتی از مشترکین باعث شده است که این صنعت توانایی تامین منابع مورد نیاز خود برای کاهش تلفات برق و افزایش بازدهی نیروگاه‌های کشور را نداشته باشد. بر اساس آمارهای موجود درترازنامه هیدروکربوری کشور سال 1392 حدود دو سوم کل میزان تلفات انرژی کشور در آن سال در بخش نیروگاهی بودهکه برابر270 میلیون بشکه معادل نفت خام است. در شکل (1) سهم مراکز مختلف در تلفات انرژی کشور در سال 1392 نشان داده شده است.

شکل (1) سهم مراکز مختلف در تلفات انرژی کشور در سال 1392

در بخش تلفات انتقال و توزیع برق نیز آرش کردی مدیرعامل شرکت مدیریت تولید، انتقال و توزیع برق ایران درجلسه اقتصاد مقاومتی وزارت نیرو با حضور اسحاق جهانگیری معاون اول رییس جمهوری اعلام کرده است که تلفات برق از ۱۵٫۵ درصد در ابتدای سال ۹۳، به ۱۱٫۴ درصد در پایان سال ۹۴رسید. وی همچنین گفته است که هر یک درصد کاهش تلفات، صرفه جویی سالیانه دو میلیارد و 800 میلیون کیلو وات ساعتی در مصرف برق را به دنبال دارد.

فلاحتیان معاون وزیر نیرو در امور برق و انرژی نیز در یازدهمین همایش بین‌المللی انرژی در خرداد ماه سال 95 عدم توازن منابع و مصارف صنعت برق به دلیل قیمت‌ گذاری نامناسب برق را علت بازده پایین نیروگاه‌ها، تلفات بالا در شبکه توزیع برق و راندمان پایین تجهیزات مصرف کننده برق عنوان کرده است.

اذعان مسئولین وزارت نیرو به لزوم اصلاح تعرفه برق برای کاهش تلفات برق و افزایش بازدهی نیروگاه‌های کشور در حالی رخ داده است که در برخی از کشورهای پیشرفته دنیا با استفاده از روش تعرفه‌گذاری پلکانی-افزایشی برق، مشکلات تامین مالی این صنعت را برطرف کرده‌اند. در این روش، هزینه مصرف متناسب با میزان افزایش آن بالا می‌رود و در این صورت مصرف بیشتر با یارانهب یشتری همراه نمی‌شود و مشترکین پر مصرف به جای عموم مشترکین در کانون افزایش هزینه قرار می‌گیرند. همچنین با توجه به روند مصرف عموم مردم، میزان مشخصی از هر حامل انرژی به عنوان «الگوی مصرف مجاز» تعریف می‌کند و هزینه مصرف کمتر از الگو، ارزان‌تر تعیین می‌شود. با عبور مصرف از مقدار الگو، قیمت به صورت ناگهانی افزایش می‌یابد تا مشترکین پرمصرف با پرداخت هزینۀ واقعی انرژی، رفتار خود را اصلاح کنند.

به نظر می‌رسد که گام اول برای اصلاح تعرفه برق، تعریف کردن الگوی مصرف مجاز برای مشترکین با استفاده از میانگین مصرف برق مشترکین باشد. در این حالت مصارف کمتر از الگوی مصرف همچنان از یارانه برق استفاده می‌نمایند اما مصارف بالای الگوی مصرف با افزایش ناگهانی تعرفه برق تا قیمت تمام شده تولید و حتی بالاتر روبرو می‌شوند. در این صورت مشترکین پرمصرف علاوه بر داشتن انگیزه برای تغییر الگوی نادرست مصرف برق خود، یارانه پنهانی که به صورت ناعادلانه به این گروه از مشترکین تعلق می‌گیرد نیز حذف می‌شود.

بنابر این لازم است که اصلاح تعرفه برق به عنوان پایه حل مشکلات اقتصادی صنعت برق مورد توجه دولت و نمایندگان مجلس قرار گیرد و با استفاده از الگوی‌هایی مانند روش تعرفه‌گذاری پلکانی-افزایشی زمینه بهبود وضعیت اقتصادی صنعت برق را فراهم کنند.