اهمیت توسعه ناوگان ریلی و چالش پیش رو

یادداشت- سید مسعود احمدی- با وجود اهمیت توسعه ناوگان ریلی به جهت مصرف سوخت و امنیت در جابجایی بار و مسافر، گسترش این حوزه از حمل و نقل در کشور با رشد مناسبی برخور دار نبوده و سهم حمل ونقل ریلی در حمل بار بنادر در سال 94 تنها 11 درصد بوده است.

حمل و نقل ریلی از جمله شیوه‌های مرسوم حمل و نقل زمینی با صرفه اقتصای بالا در دو عرصه مصرف انرژی و ایمنی است. نسبت مصرف سوخت در بین وسایط نقلیه جاده ای و ریلی در بخش حمل بار با توجه به نوع وسیله نقلیه (کامیون وتریلی) ازیک به شش تا یک به نه متفاوت است. در بخش مسافر نیز، نسبت مصرف گرچه بسیار نزدیکتر است اما راه آهن همچنان کمتر سوخت مصرف می‌کند و بنا به علل فراوان (نظیر عوامل ایمنی، انرژی، محیط زیست و مقایسه هزینه های ساخت راه آهن و جاده) تاثیر فراوانی در رشد اقتصادی کشور دارد.

در گزارش مقایسه مصرف سوخت در سیستم حمل و نقل ریلی و جاده‌ای که توسط کارشناسان گروه مطالعات اقتصادی مرکز تحقیقات راه آهن ارائه شده است٬ سوخت برای هر  ۱۰۰۰ نفر کیلومتر حمل و نقل مسافر در جاده  10 لیتر و برای حمل و نقل در راه‌آهن حدود ۷ لیتر مصرف خواهدشد.

بررسی احکام، قوانین و مصوبات مرتبط با صنعت حمل و نقل ریلی نیز نشان می‌دهد که در سیاست‌‌های کلی نظام در بخش حمل و نقل، اصل چهل و چهارم قانون اساسی، برنامه‌های سوم، چهارم و پنجم توسعه و سایر قوانین مصوب مجلس شورای اسلامی شامل قانون توسعه حمل و نقل عمومی و مدیریت مصرف سوخت، قانون حمایت از سامانه‌‌های حمل و نقل ریلی شهری و حومه وآیین‌نامه‌های اجرایی مرتبط همواره بر گسترش حمل و نقل ریلی تأکید شده است.

همچنین در بندهای ۲۴ و ۲۵ سیاستهای کلی برنامه ششم توسعه ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری برای توسعه و تقویت حمل و نقل ریلی تأکید ویژه شده است. علاوه بر این به دستور رئیس‌جمهور و سازمان مدیریت برنامه، سه حکم حمایتی از راه‌آهن در برنامه ششم توسعه آمده است.

با این وجود توسعه این ناوگان همچنان با چالش‌هایی همراه است. یکی از چالش‌های پیش روی توسعه ناوگان ریلی کشور تولید ریل است. براساس تصمیم قرارگاه اقتصاد مقاومتی قرار است 33 پروژه بزرگ در سطح کشور به بهره برداری برسد که از اصفهان طرح تولید ریل ملی ذوب آهن اصفهان مورد بهره برداری قرار می‌گیرد. به گفته احمدیه رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان اصفهان، طرح ریل ملی ذوب آهن تاکنون 99 درصد پیشرفت فیزیکی داشته است.  اما خبرها حاکی از آن است که یک بانک هندی قصد دارد برای صادرات ریل به ایران و توسعه بندر چابهار، ۳۰ میلیارد روپیه از بازار داخلی هند سرمایه جذب نماید. این بانک درقالب صندوق توسعه صادرات، خطوط اعتباری‌ای به‌ ارزش ۳۰ میلیارد روپیه (۴۴۴ میلیوندلار) به ۷ بانک ایرانی برای استفاده جهت واردات ریلهای فولادی از هند و توسعه بندر چابهار اختصاص داده است.

کارشناسان معتقدند که چنانچه راه آهن قرارداد پیش‌خرید ریل با ذوب آهن امضا کند، مشکل تأمین ریل کشور بدون نیاز به واردات حل خواهد شد و واردات آن پشت پا به توان داخل در ساخت تجهیزات مورد نیاز صنعت حمل و نقل ریلی تلقی می‌شود.

بنابراین لازم است که با وجود قوانین حمایتی برای توسعه راه آهن ، توان داخل در ساخت ریل و اهمیت توسعه ناوگان ریلی در جابجایی مسافر و بار به جهات امنیتی و مصرف سوخت، گسترش هرچه سریعتر این ناوگان در اولویت برنامه‌ریزی مسئولین در حوزه حمل و نقل قرار گیرد.