افزایش سرمایه بانک‌ها با انتشار صکوک منطبق با بال ۳

به گزارش ایلنا به نقل از شبکه خبری اقتصاد و بانک ایران ( ایبِنا)، طبق مقررات جدید بال ۳ بانک‌ها باید نسبت سرمایه حداقل ۴٫۵ درصدی را برای سهام عادی ردیف اول (Tier۱) خود رعایت کنند که این مقدار، نسبت به مقررات بال ۲، دو درصد افزایش داشته است.

همچنین حداقل سرمایه اضافی لازم در ردیف اول و ردیف دوم به ترتیب از ۲ و ۴ درصد در بال ۲ به ۱٫۵ و ۲ درصد در بال ۳ تغییر یافته است و بانک‌ها ملزم‌اند سپر سرمایه‌ای حفاظتی ۲٫۵ درصدی و سپر سرمایه‌ای ضدادواری صفر تا ۲٫۵ درصدی نیز نگهداری کنند.

با توجه به منحصر به فرد بودن محصولات و عملیات بانک‌های اسلامی، اجرای مقررات بال ۳ برای بانک‌ها و موسسات مالی اسلامی، نیازمند استانداردها و مقررات بیشتری بود. از این رو هیئت خدمات مالی اسلامی (IFSB) در دسامبر ۲۰۱۳، استاندارد IFSB-۱۵ را با هدف ارائه چارچوبی برای رعایت الزامات کفایت سرمایه و مدیریت نقدینگی در بانک‌ها موسسات مالی اسلامی ضمن در نظر گرفتن مقررات بال ۳ منتشر کرد. طبق این استاندارد، امکان استفاده از صکوک (اوراق بهادار اسلامی) به منظور تقویت سرمایه بانک‌ها وجود دارد و این نوع صکوک به نام صکوک منطبق با بال ۳ شناخته می شوند.

صکوک منطبق با بال ۳، اولین بار توسط بانک اسلامی ابوظبی (ADIB) در نوامبر ۲۰۱۲ منتشر شد. این بانک با هدف افزایش سرمایه اضافی ردیف اول صکوک مضاربه به ارزش یک میلیارد دلار منتشر کرد. پس از آن بانک اسلامی دوبی نیز با همین هدف، در مارس ۲۰۱۳ یک میلیارد دلار صکوک منتشر کرد. همچنین برخی بانک‌های عربستانی مانند بانک سعودی هلندی (SHB)، بانک سعودی بریتانیایی (SAAB) و بانک تجاری ملی (NCB) نیز برای افزایش سرمایه ردیف دوم صکوک منتشر کرده‌اند.

با توجه به تجربه موفق کشورهای حوزه خلیج فارس، کشورهای آسیای جنوب شرقی به ویژه مالزی نیز دست به انتشار صکوک منطبق با بال ۳ زدند. بانک‌های مالزیایی از جمله بانک اسلامی، می‌بانک، بانک آر.اچ.بی و بانک مردمی از صکوک مرابحه برای تقویت سرمایه ردیف دوم خود استفاده کرده‌اند. طبق اطلاعات استخراج شده از پایگاه داده‌های مرکز تحقیقات خانه تامین مالی کویت (KFHR)، تا اواسط سپتامبر ۲۰۱۴، در مجموع چهارده مورد صکوک منطبق بر بال ۳ به ارزش ۶٫۹۳ میلیارد دلار در سیزده بانک اسلامی منتشر شده است.

تنگنای اعتباری یکی از بزرگ‌ترین مشکلات کنونی در نظام بانکی ایران است که در دو جنبه پایین بودن قدرت اعطای تسهیلات به دلیل انجماد منابع بانکی و بالا بودن نرخ سود نمود پیدا کرده و به ویژه پس از تشدید تحریم‌های بانکی، عرصه را بر تولیدکنندگان و سایر متقاضیان تسهیلات بانکی تنگ‌تر کرده است. یکی از عواملی که موجب کاهش قدرت اعطای تسهیلات در بانک‌ها می‌شود، پایین بودن نسبت کفایت سرمایه در آنها است. زیرا نسبت تسهیلات به سپرده‌های بانک باید در سطح معقولی حفظ شود و بانک بدون اتکا به سرمایه کافی جهت جبران خسارت هنگام بروز مشکلات و بحران‌های احتمالی، امکان جذب سپرده بیشتر نخواهد داشت. با توجه به آنچه گفته شد، در کنار سایر راهکارهای ارایه شده برای افزایش سرمایه بانک‌ها، یکی از ظرفیت‌های موجود جهت بهبود کفایت سرمایه در بانک‌های ایرانی، انتشار صکوک واجد شرایط سرمایه توسط بانک‌های ایرانی به ویژه در سطح بین‌المللی است.

تقویت سپر سرمایه‌ای و ایجاد ظرفیت بیشتر برای اعطای تسهیلات، تامین مالی بلندمدت و پایدار، بی نیاز به ذخیره قانونی، احتیاطی و نقدینگی، توجه به سلایق گوناگون سرمایه‌گذاران، عمق‌بخشی بیشتر به بازار پول و سرمایه و تقویت وجهه بین‌المللی بانک‌ها برخی از مهم‌ترین مزایای استفاده از صکوک در افزایش سرمایه بانک‌ها است. در این راستا لازم است زیرساخت‌های قانونی و عملیاتی لازم در نظام بانکی فراهم شود تا حداقل در میان‌مدت شاهد استفاده از این نوع صکوک در جهت تقویت سرمایه بانک‌ها و ایفای نقش آن در رفع مشکل تنگنای اعتباری باشیم.

نویسنده: رسول خوانساری- اقتصاددان